کلیات
در طول تاریخ، کشف داروها و از همه مهمتر واکسنها، بزرگترین امید برای انسانها بوده است. به همین دلیل از آغاز همهگیری ویروس کووید-۱۹، تلاش برای کشف واکسن کرونا نیز موازی با دارودرمانی انجام شده است. در حال حاضر واکسنهای کرونای مختلفی در سراسر جهان کشف شده است؛ اما هنوز شکوشبهههای زیادی در مورد آنها وجود دارد. برخی از این واکسنها توسط سازمانهای ناظر واکسن کرونا در کشورهای مختلف تایید شدهاند و برخی دیگر هنوز در صف انتظار تایید برای استفاده عمومی هستند. در این مقاله بهطور کامل در مورد واکسن های کرونا، عوارض و شرایط دریافت آنها توضیح میدهیم. همراه ما باشید.
واکسن کرونا چیست؟
واکسیناسیون یکی از روشهای ساده، ایمن و موثر برای محافظت از بدن در برابر ابتلا به بیماریهای خطرناک به شمار میآید. در حقیقت، واکسنها سیستم ایمنی بدن را آموزش میدهند تا در برابر عفونتها و ویروسها آنتیبادیهای لازم را تولید و از بدن محافظت کنند. آنتیبادیها با میکروبهایی که وارد بدن ما میشوند مبارزه میکنند. معمولا در ساخت واکسنها از نمونههای ضعیفشده ویروسها یا باکتریها استفاده کرده و آنها را از طریق تزریق وارد بدن میکنند. براساس گزارشهای مرکز کنترل و پیشگیری بیماریها (CDC)، واکسنها معمولا از مواد زیر تشکیل شدهاند:
آنتی ژنها
نمونههای ضعیفشده ویروسها یا باکتریها هستند که در شناسایی عامل بیماری در بدن به سیستم ایمنی کمک میکنند.
مواد شیمیایی کمکی یا ادجوانت (adjuvant)
این مواد شیمیایی برای بهبود عملکرد واکسنها به مواد تشکیلدهنده آنها اضافه میشوند. وظیفه این مواد تقویت سیستم ایمنی بدن برای تولید آنتیبادی است.
مواد نگهدارنده
این مواد جهت نگهداری و حفظ خواص مواد تشکیلدهنده واکسنها مورد استفاده قرار میگیرند.
تثبیتکنندهها
تثبیتکنندهها از فاسد شدن واکسن، هنگام حملونقل جلوگیری میکنند.
تاکنون برای ساخت بیشتر واکسنهایی مانند آنفولانزا و واکسن سهگانه (واکسن سه بیماری دیفتری، کزاز و سیاه سرفه)، از ویروس ضعیف یا غیرفعالشده استفاده میکردند؛ اما ساخت واکسن کرونا با تکنولوژی جدید اِمآراِناِی (MRNA) انجام شده و اولین واکسنی است که با این فناوری تهیه شده است. در مراحل ساخت واکسن کرونا، یک RNA خبررسان یا MRNA ویروس، شبیهسازی میشود و سپس از آن در ترکیبات واکسن استفاده میکنند. RNA از اطلاعات ژنتیکی هر ویروسی شناخته میشود. بعد از تزریق، این RNA خبررسان وارد سلولهای انسان میشود و پروتئین ویروس کرونا به نام پروتئین شاخیشکل را تولید میکند.
سیستم ایمنی بدن در مواجهه با این پروتئین، ابتدا تصور میکند که ویروس کرونا وارد بدن شده و برای محافظت از آن شروع به تولید پادتن یا آنتیبادی میکند. همان طور که گفتیم پادتن یا آنتیبادی نوعی پروتئین در دستگاه ایمنی بدن است که در برابر عوامل خارجی مانند ویروسها و باکتریها از بدن محافظت میکند؛ بنابراین با شناسایی این پروتئین و تولید آنتیبادی، اگر زمانی خود ویروس وارد بدن شود، سیستم ایمنی بدن آن را شناسایی کرده و از بین میبرد.
مقایسه انواع واکسنهای کرونا
واکسن روسی اسپوتنیک-۵، اولین واکسن کرونا کشور روسیه و اولین واکسنی بود که با ۹۲ درصد مقابله در برابر ویروس کووید-۱۹ در جهان تولید شد. در این واکسن، ویروس کرونا به همراه ۲ نوع آدنوویروس (ویروس سرماخوردگی) دستکاریشده وجود دارد؛ این واکسن بعد از ورود به بدن پروتئین شاخیشکل ویروس را در سلولها کپی میکند تا سیستم ایمنی بدن، پادتن مبارزه با ویروس را بسازد. یکی از دلایل اصلی همهگیری کووید-۱۹ در جهان، آشنا نبودن بدن انسانها با این ویروس است؛ به همین دلیل دستگاه ایمنی بدن با آن آشنا نیست. واکسنها این امکان را برای بدن فراهم میکنند تا بتواند آنتیبادیهای لازم برای مقابله با آن را بسازد.
واکسنهای فایزر بیواِنتک و مدرنا نیز اولین واکسنهایی هستند که با تکنولوژی RNA خبررسان یا MRNA ساخته شدهاند. در حال حاضر، این واکسنها در کشورهای آمریکا و بریتانیا به صورت همگانی در حال تزریق است. در روش اِمآراِناِی (MRNA) نیز سیستم ایمنی بدن با شناخت پروتئین شاخیشکل ویروس، پادتنهای لازم را برای مقابله با کرونا در بدن میسازد. برخلاف روشهای سنتی تولید واکسن، در روش MRNA احتمال دستکاری ژن و سرطانیشدن سلولها وجود ندارد.
واکسن کرونا شرکت چینی سینوواک نیز به روشی قدیمی ساخته شده که در آن از ویروس غیرفعالشده استفاده کردهاند. واکسن استرازنکا و دانشگاه آکسفورد هم به دلیل عوارضی که روی داوطلبان نشان داد و نیز انجام تحقیقات بیشتر، دیرتر از واکسنهای دیگر عرضه و معرفی شد.
انواع واکسنهای کرونا یا کوواکس (COVAX) باید از کشورها تاییدیه و مجوز لازم برای تزریق عمومی را دریافت کنند. دریافت این مجوزها وابسته به نتایج بالینی آنها است. صدور تاییدیه نهایی واکسنها برعهده سازمان جهانی بهداشت (WHO) است که تاکنون تنها واکسن کرونا فایزر توانسته مجوز لازم را از این سازمان دریافت کند. برای دسترسی عادلانه و همگانی به کوواکس (COVAX)، برنامههایی از طرف سازمان جهانی بهداشت با کمک سازمانهای جهانی واکسن و پیشگیری از همهگیری تنظیم شده تا تمام مردم جهان واکسینه شوند. واکسن کرونا در ایران نیز با همکاری کشور کوبا، مراحل آزمایشهای بالینی را پشت سر میگذارد. در ادامه بهطور کامل در این مورد توضیح خواهیم داد.
واکسن کرونا ایرانی
تاکنون ۲ واکسن کرونا در ایران که یکی ساخت شرکت داروسازی شفا با نام «کُووایران برکت» و دیگری که نتیجه همکاری انستیتو پاستور ایران با انستیتوی فینلای واکسن کوبا است، به مرحله سوم آزمایش انسانی رسیدهاند و تا فروردین ماه تزریق همگانی آنها شروع میشود. در حال حاضر نام ۵ شرکت ایرانی در فهرست سازمان جهانی بهداشت برای ساخت واکسن ثبت شده؛ ولی تنها نتایج تحقیقات واکسن کُووایران برکت برای مطالعه و دریافت مجوز به این سازمان ارسال شده است. اولین فاز آزمایش بالینی این واکسن ایرانی با ۳ داوطلب انجام شد و در مراحل ساخت آن همانند واکسنهای چینی سینوفارم و سینوواک، از ویروس غیرفعالشده استفاده شده است. در این روش با ورود ویروس غیرفعالشده به بدن، سیستم ایمنی بدن پادتن لازم برای مقابله با ویروس را تولید میکند؛ بنابراین اگر بعدها ویروس وارد بدن شود با ترشح آنتیبادی از بین میرود.
دو مرحله آزمایش انسانی واکسن ایران-کوبا، در کشور کوبا و روی تقریبا ۱۵۰ نفر آزمایش شده و فاز سوم به صورت مشترک در هر دو کشور انجام خواهد شد. تقریبا ۵۰ هزار نفر برای اجرای فاز سوم واکسیناسیون داوطلب شدهاند و نتایج نهایی آن بعد از دوره سوم آزمایش مشخص خواهد شد.
واکسن کرونا فایزر بیواِنتک
واکسن فایزر بیواِنتک محصول همکاری شرکت آمریکایی فایزر و شرکت آلمانی بیواِنتک است و تنها واکسنی است که تاکنون توانسته مجوز رسمی سازمان جهانی بهداشت را اخذ کند. این واکسن با تکنولوژی جدید اِمآراِناِی (MRNA) ساخته شده است که در آن RNA خبررسان ویروس، شبیهسازی شده و با تزریق وارد سلول انسان میشود. با تولید پادتن توسط سیستم ایمنی، بدن در برابر ویروس ایمن میشود؛ ولی درصد این ایمنی در واکسنهای مختلف فرق دارد. بر اساس گفتههای شرکت فایزر، این واکسن تا ۹۵ درصد میتواند احتمال ابتلا به کووید-۱۹ را کاهش دهد. واکسن فایزر باید در دمای منفی ۷۰ درجه سانتیگراد نگهداری و منتقل شود؛ به همین دلیل نیاز به یخچالهای خاصی برای حمل آن است. همین موضوع تهیه این واکسن را برای برخی کشورها مشکل کرده؛ ولی تاکنون بهطور گسترده در آمریکا و بریتانیا و دیگر کشورهای اتحادیه اروپا استفاده شده است. تزریق این واکسن باید در ۲ نوبت با فاصله زمانی ۲۱ روز انجام شود. بر اساس اطلاعات سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA)، میزان اثربخشی واکسن کرونا فایزر در گروه سنی ۶۵ سال به بالا بسیار نتیجهبخش بوده و همچنین در برابر جهش کووید-۱۹ نیز نتایج خوبی داشته است.
واکسن کرونا مدرنا
واکسن کرونا مدرنا نیز مانند واکسن فایزر به وسیله فناوری اِمآراِناِی (MRNA) ساخته شده و بر اساس گفتههای شرکت مدرنا و آزمایشهای انسانی، ۳۰ هزار نفر این واکسن را امتحان کرده و تاکنون ۹۴ درصد اثربخشی داشته است. این واکسن باید در دمای منفی ۲۰ درجه سانتیگراد نگهداری و در ۲ نوبت با فاصله زمانی ۲۸ روز تزریق شود. مجوز اضطراری استفاده از واکسن مدرنا از طرف سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) صادر شده است. نتایج تزریق همگانی در آمریکا و بریتانیا نشان میدهد که میزان اثربخشی این واکسن در افراد ۱۸ تا ۶۵ سال بیشتر از واکسن فایزر است؛ در حالی که واکسن کرونا مدرنا برای افراد بالای ۶۵ سال تنها ۸۶ درصد موثر بوده است. همچنین واکسن مدرنا در برابر جهشهای بریتانیایی و آفریقای جنوبی کووید-۱۹ نیز ایمن بوده و عارضه جانبی جدی در آن مشاهده نشده است.
واکسن استرازنکا-دانشگاه آکسفورد
واکسن استرازنکا-دانشگاه آکسفورد حاصل همکاری شرکت سوئدی استرازنکا و دانشگاه آکسفورد است. این واکسن در مقایسه با واکسنهای دیگر ارزانتر و جابهجایی آن آسانتر است؛ تا جایی که بهراحتی میتوان آن را در یخچال نگه داشت. میزان اثربخشی آن در مقایسه با واکسنهای فایزر و مدرنا کمتر و در حدود ۶۲ تا ۹۰ درصد تخمین زده میشود. این واکسن به روش سنتی و با اصلاح ژنتیکی یک ویروس سرماخوردگی (آدنوویروس) ساخته و به بدن تزریق میشود. ویروس کرونا به همراه آدنوویروس بعد از ورود به بدن، پروتئین شاخیشکل ویروس را در سلولها کپی میکنند تا سیستم ایمنی بدن بتواند پادتن مبارزه با ویروس را بسازد. با تولید آنتیبادی، بدن در برابر ورود کووید-۱۹ ایمن میشود. توانایی تولید واکسن استرازنکا نسبت به دیگر واکسنها بسیار بیشتر است؛ برای مثال در مقابل ۲۰ میلیون واکسن مدرنا، حدود ۲۰۰ میلیون واکسن استرازنکا تولید شده است.
شرایط دریافت واکسنهای کرونا
با توجه به تحقیقات و انجام آزمایشهای عمومی، افراد بالای ۱۸ سال میتوانند واکسن کرونا را دریافت کنند. تنها افرادی که به انواع واکسنها حساسیت دارند، باید با مشورت و احتیاط این واکسن برایشان تزریق شود؛ به این صورت که بعد از تزریق باید تا ۳۰ دقیقه تحت نظر باشند که اگر علائم آلرژیک مانند خارش، تورم گلو و افت فشار خون در آنها مشاهده شد، سریعا مراقبتهای پزشکی را انجام دهند. تحقیقات کمی در رابطه با زنان باردار و شیرده انجام شده؛ به همین دلیل در مورد شرایط دریافت واکسن کرونا برای این گروه نمیتوان نظری قطعی داد. در این موارد تصمیم نهایی برای تزریق واکسن یا عدم تزریق آن به عهده فرد و نظر پزشکان است.
افرادی که مبتلا به بیماریهای زمینهای مانند فشار خون بالا، ایدز، دیابت، آسم، بیماریهای ریوی، کبدی یا کلیوی هستند؛ تنها با مشورت با پزشک خود، واجد شرایط دریافت واکسن کرونا خواهند بود. در رابطه با زنان باردار و شیرده هنوز اطلاعات کافی وجود ندارد؛ ولی توصیه میشود بعد از دریافت واکسن کرونا شیردهی به نوزاد قطع نشود و زنان باردار به دلیل بالا بودن ریسک ابتلا به کووید-۱۹ بهتر است که این واکسن را دریافت کنند.
عوارض و خطرات واکسن کرونا
برای آگاهی از عوارض جانبی واکسنهای کرونا باید به نتایج تحقیقات و گزارشهای بالینی توجه کنیم. بر اساس گزارشهای سازمان غذا و داروی آمریکا، میزان عوارض واکسن فایزر کمتر و خفیفتر از دیگر واکسنها بوده؛ در حالی که در تزریق واکسن مدرنا عوارضی مانند درد ماهیچه و مفصل، سردرد، تب و خستگی دیده شده است. بعد از تزریق واکسن و تحریک شدن سیستم ایمنی بدن، معمولا این عوارض برای تمامی واکسنها دیده میشود و ممکن است تا چند روز هم ادامه داشته باشد. میتوان گفت مهمترین عارضه تزریق واکسن، تاکنون مربوط به واکنش آلرژیک آنافیلاکسی بوده؛ تا جایی که تقریبا ۳۶۰ دریافتکننده از بین ۲ میلیون نفر، این حساسیت را گزارش کردهاند. در حساسیت آنافیلاکسی، بهطور ناگهانی فرد دچار تورم گلو، خارش، افت فشار خون یا ضایعات پوستی مانند تاول و قرمزی پوست میشود. به همین دلیل افرادی که به واکسن یا آمپولها حساسیت دارند، باید تا ۳۰ دقیقه بعد از تزریق تحت مراقبت پزشکی باشند. همچنین بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، افرادی که به مواد تشکیلدهنده واکسنهای کرونا که به روش MRNA تهیه شدهاند، یعنی واکسن مدرنا و فایزر، حساسیت دارند نباید این نوع واکسنها را دریافت کنند.
مزایای واکسن کرونا
تا به حال تمامی واکسنها برای حفظ سلامتی همه افراد ساخته شدهاند و در مورد واکسن کرونا نیز این موضوع صادق است. در حال حاضر بیشتر پزشکان در تمامی کشورها تزریق واکسن کرونا را توصیه کردهاند؛ چراکه استفاده از آن نهتنها همهگیری این ویروس را کنترل میکند، بلکه جان بسیاری را نجات خواهد داد. در حالت کلی برای کنترل همهگیریها ۲ رویکرد وجود دارد، یکی پخش و همهگیری ویروس بین انسانها است تا جایی که ۶۵ درصد افراد جامعه به این ویروس مبتلا شوند و زنده بمانند و دیگری استفاده از واکسن است. در روش اول افراد سالمند و کسانی که بیماریهای زمینهای دارند، در خطر بزرگی قرار میگیرند و احتمال زیادی دارد که جان خود را از دست بدهند؛ بنابراین، با کشف و استفاده از واکسن کرونا، میتوانیم جان خود و دیگران را نجات دهیم.
جمع بندی
با شروع همهگیری ویروس کووید-۱۹، افراد زیادی به بیماری کرونا مبتلا شدند و تعدادی هم جان خود را از دست دادند. واکسن کرونا امید بزرگی برای انسانها بوده و تلاشهای فراوانی برای تولید آن انجام شده است. در حال حاضر انواع مختلفی از واکسن کرونا تولید شده است و واکسنهایی مانند فایزر و مدرنا توانستهاند در برخی کشورها مجوز تزریق عمومی را دریافت کنند. در ساخت این واکسنها برای اولین بار از تکنولوژی جدید اِمآراِناِی (MRNA) استفاده شده که همین موضوع شک و تردیدهای زیادی را به وجود آورده است. در حال حاضر توجه به سلامت انسانها و اهمیت واکسیناسیون در اولویت جامعه جهانی قرار دارد.
منبع: مجله اینترنتی دکتر دکتر
همه گیر شناس (اپیدمیولوژیست) با اشاره به افزایش تعداد مبتلایان به کرونا گفت: کسانی که تا کنون واکسن کرونا را دریافت نکرده اند هر چه زودتر این کار را انجام دهند.
کد خبر: ۱۱۲۸۲۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۱۴
کرونا دوباره در کشور اوج گرفت و باعث شد تا آمار روزانه بیماران جدید، مجددا ۴ رقمی شود. در واقع می توان گفت که کرونا از خواب بهاری بیدار شده است.
کد خبر: ۱۱۲۸۲۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۱۴
معاون بهداشت وزارت بهداشت مجوز تزریق دوز یادآور واکسن کرونا برای کسانی که ۶ ماه از تزریق نوبت قبلی آنها گذشته را صادر کرد.
کد خبر: ۱۱۲۸۱۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۱۳
رئیس مرکز بهداشت خوزستان با بیان اینکه جمعیت استان خوزستان حدود ۵ نفر است گفت: تاکنون بیش از ۷ میلیون و ۳۰۰ هزار دز واکسن در گروههای سنی مختلف و افراد واجد شرایط تزریق شده است.
کد خبر: ۱۱۲۷۹۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۱۲
دبیر کمیته اپیدمیولوژی و پژوهش کمیته علمی کشوری مقابله با کووید۱۹ با اشاره به روند افزایشی کرونا در کشور طی روزهای اخیر، گفت: دور از انتظار نیست که واریانت BA۴ و BA۵ به زودی در کشورمان غالب شود.
کد خبر: ۱۱۲۷۸۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۱۲
روند واکسیناسیون علیه کرونا در کشور، خیلی کُند شده و باعث شده خیلی از افراد جامعه هنوز برای تزریق دوز سوم واکسن اقدام نکنند.
کد خبر: ۱۱۲۷۸۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۱۲
معاون درمان وزیر بهداشت، با اشاره به اینکه ۱۵۰ میلیون دز واکسن کرونا در کشورمان تزریق شده است، تاکید کرد: مردم هر سه دز واکسن کرونا را دریافت کنند.
کد خبر: ۱۱۲۷۶۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۱۱
عضو کمیته واکسیناسیون کرونا با اشاره به اینکه خط تولید واکسنهای ایرانی کرونا متوقف شده است، گفت: دلیلی وجود ندارد وقتی مصرف نداریم، تولید صورت گیرد؛ اما تولید کنندگان این توانایی را دارند تا به محض ثبت سفارش واکسن، مجددا تولید را از سر بگیرند.
کد خبر: ۱۱۲۷۶۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۱۱
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه میکنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۱۲۶۶۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۵
معاون سیاسی و امنیتی استانداری هرمزگان گفت: تزریق دوز یادآور واکسن کرونا برای ایجاد ایمنی نسبی و جلوگیری از شیوع موج جدید کرونا ضروری است.
کد خبر: ۱۱۲۶۴۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۵
این روزها که نقشه کرونایی کشور که از رنگ قرمز و نارنجی پاک شده و تعداد شهرهای زرد نیز رو به کاهش است، وضعیت رعایت پروتکل ها و از جمله ماسک زدن نیز دستخوش تغییراتی شده است.
کد خبر: ۱۱۲۶۴۷۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۵
از هشتم دسامبر ۲۰۲۰ تا هشتم دسامبر ۲۰۲۱، تزریق واکسن کرونا مانع مرگ دست کم ۲۰ میلیون نفر شده است».
کد خبر: ۱۱۲۶۱۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۳
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان گفت: احتمال شروع موجود جدید کرونا در فصل گرما خارج از انتظار نیست.
کد خبر: ۱۱۲۵۸۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۱
هماهنگ کننده اروپایی مذاکرات احیای برجام، عناصر لازم برای تحقق توافق را در دسترس عنوان کرد و خواستار تعجیل در تصمیم گیری در این مورد شد.
کد خبر: ۱۱۲۴۹۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۷
وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی با بیان اینکه ویروس کرونا در دنیا از بین نمیرود، گفت: این ویروس مثل آنفولانزا ادامه خواهد داشت؛ مردم بدانند که کرونا با ما خواهد بود و نباید خیالمان خیلی راحت باشد.
کد خبر: ۱۱۲۳۷۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۱
بنابر اعلام وزارت بهداشت، مجموع واکسنهای کرونا تزریق شده در کشور به ۱۵۰ میلیون و ۵۳ هزار و ۶۸۶ دُز رسید.
کد خبر: ۱۱۲۳۲۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۸
نگاهی به آمار واکسیناسیون در کشور نشان میدهد، از میان کل جمعیت ۸۴ میلیون نفری کشور تاکنون ۷۶ درصد یک دوز، ۶۸ درصد ۲دوز و ۳۲ درصد ۳دوز واکسن تزریق کردهاند و حالا مدتهاست که آمار واکسیناسیون ثابت مانده است.
کد خبر: ۱۱۲۲۷۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۶
علیرضا رئیسی گفت: «صفر شدن مرگومیر کرونا نه تنها حاصل کار چندین ساله مدافعین سلامت است، بلکه حاصل چند سال کار دانشمندان دنیا است.»
کد خبر: ۱۱۲۲۷۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۶
حمید عمادی متخصص بیماریهای عفونی با هشدار درباره اینکه تک رقمی شدن تعداد فوتیها به معنای پایان کرونا نیست، از هموطنان خواست علاوه بر تکمیل چرخه واکسیناسیون شیوه نامههای بهداشتی را هم رعایت کنند.
کد خبر: ۱۱۲۲۴۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۴
متخصص بیماریهای عفونی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: موارد زیادی داریم که افراد دچار اسهال، استفراغ، گلو درد و خستگی میشوند که درصد قابل توجهی از این موارد بیماری کووید ۱۹ است.
کد خبر: ۱۱۲۲۴۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۴