کلیات

ملاتونین با فرمول شیمیایی N-acetyl-5-methoxy tryptamine هورمونی است که در غدهٔ صنوبری (پینه‌آل)، غدهٔ کوچکی در مغز، تولید می‌شود و به تنظیم چرخهٔ خواب و بیداری در بدن کمک می‌کند.

مقدار بسیار کمی از ملاتونین در غذاهایی مانند گوشت‌ها، حبوبات، میوه‌ها و سبزی‌ها وجود دارد.

ملاتونین همچنین به صورت مکمل غذایی در بازار وجود دارد، هرچند ارزش تغذیه‌ای شناخته‌شده‌ای ندارد.

حرکات نامنظم چشم در ترشح ملاتونین تأثیر مستقیم دارد.

این هورمون توسط غده غده کاجی (رو مغزی) تولید می‌شود. مقدار ترشح این هورمون در شب به حداکثر و در نزدیکی ظهر به حداقل می‌رسد. عملکرد این هورمون در انسان به خوبی معلوم نیست. اما به نظر می‌رسد در تنظیم ریتم‌های شبانه‌روزی ارتباط داشته باشد. ملاتونین، در روزهای کوتاه فصل زمستان ممکن است زودتر، یا در اغلب موارد دیرتر شروع شود. این تغییر در روند ترشح ملاتونین ممکن است در ایجاد علائم «بیماری خلقی فصلی» (SAD) یا افسردگی زمستانی نقش داشته باشد. میزان طبیعی ملاتونین با افزایش سن به تدریج کاهش پیدا می‌کند. در برخی از سالمندان ممکن است تولید ملاتونین به حد ناچیزی برسد، یا کامل قطع شود.

موارد مصرف ملاتونین به عنوان دارو

مکمل‌های غذایی ملاتونین گاهی برای درمان مشکل پرواززدگی (جت لگ) یا بی‌خوابی به کار می‌روند. اگر زمانی که دارو خورده می‌شود صحیح نباشد، در عوض می‌تواند سازگاری را به تأخیر بیندازد. دانشمندان همچنین در حال تحقیق دربارهٔ سایر اثرات احتمالی مؤثر ملاتونین هستند از جمله:

• درمان اختلال خلقی فصلی (SAD).
• کمک به تنظیم خواب افرادی که در شیفت‌های عصر یا شب کار می‌کنند. به نظر می‌رسد که ملاتونین در برابر مشکلات خواب افرادی که در شیفتی کار می‌کنند ، استفاده محدود داشته باشد. شواهد آزمایشی حاکی از آن است که باعث افزایش مدت زمانی می‌شود که افراد قادر به خوابیدن هستند.
• پیشگیری یا کاهش مشکلات خواب یا گیجی پس از جراحی.
• کاهش سردردهای مزمن خوشه‌ای.
• شواهدی مقدماتی وجود دارد که مصرف ملاتونین به عنوان مکمل غذایی، ممکن است گسترش سرطان را در بدن متوقف کند یا به تأخیر بیندازد، دستگاه ایمنی را تقویت کند و فرایند پیری را کُند کند.

اثبات تأثیر ملاتونین در این موارد نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.

• ملاتونین همچنین از لحاظ درمان مشکلات خواب در افراد نابینا مورد بررسی قرار گرفته‌است. افراد نابینا که ادراکی از نور ندارند، ممکن است دچار مشکلات خواب شوند؛ مثلاً در طول روز بخوابند و شب‌ها بیدار بمانند.
• در اتحادیه اروپا برای درمان بی خوابی در کودکان و نوجوانان ۲ تا ۱۸ ساله مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) و / یا سندرم اسمیت - مگنیس، جایی که اقدامات بهداشت خواب کافی نبوده‌است استفاده می‌شود و برای تک درمانی برای درمان کوتاه مدت بی خوابی اولیه که با کیفیت پایین خواب در افرادی که ۵۵ سال و بالاتر دارند مشخص می‌شود.
• ملاتونین ممکن است در سندرم تأخیر فاز خواب مفید باشد. به نظر می‌رسد ملاتونین به اندازه راملتون کار می‌کنند اما هزینه کمتری دارند.
• ملاتونین یک جایگزین ایمن تر از کلونازپام در درمان اختلال رفتار خواب REM است - بیماری در ارتباط با سینوکلینوپاتی مانند بیماری پارکینسون و زوال عقل با اجسام لوئی. در اروپا از آن برای درمان کوتاه مدت بی خوابی در افرادی که ۵۵ سال یا بالاتر دارند استفاده می‌شود. به نظر می‌رسد که یک عامل خط اول در این گروه باشد.
• ملاتونین زمان تا شروع خواب را کاهش می‌دهد و باعث افزایش مدت زمان خواب در کودکان مبتلا به اختلالات عصبی تکاملی می‌شود.

هشدارها و عوارض جانبی در استفاده از ملاتونین

هشدارها

استفاده از مکمل ملاتونین برای افراد زیر مناسب نیست:

۱- افراد زیر ۲۰ سال

1. زنان باردار و شیرده
2. افراد دچار افسردگی
3. فشار خون بالا
4. نارسایی کلیه
5. تشنج و صرع

همچنین استفاده دراز مدت از این مکمل در افرادی که سابقه تومور و سرطان سینه دارند و بیماران دارای رودهٔ تحریک پذیر(IBS) توصیه نمی‌شود.

بهتراست این مکمل را یک ساعت قبل از خواب استفاده کنید و همچنین نور محیط را نیز کم کنید تا اثرگذاری آن افزایش یابد.

عوارض جانبی برگشت‌پذیر

استفاده مقدار کم آن در دورهٔ زمانی ۳ ماهه اثبات شده که عوارض جانبی بسیار کمی دارد. اگرچه عوارض زیر ممکن است در استفاده طولانی‌مدت رخ دهند:

• خواب‌آلودگی مهم‌ترین عارضه جانبی آن است که بعد از قطع مصرف دارو به احتمال زیاد برطرف می‌شود.
• زود انزالی و کاهش مدت زمان رابطه جنسی
• پایین آوردن درجه حرارت بدن (هیپوترمی).
• سردرد
• ضعف صبحگاهی
• رؤیای شفاف

در صورت مصرف ملاتونین، هنگام مراجعه به هر پزشکی، باید آن را با او در میان گذاشت.

عوارض جانبی برگشت‌ناپذیر

• مصرف با دوز بالا و چند ماهه دارو به تغییر رنگ پوست به تیرگی و رنگ چشم به روشنی می‌انجامد.

میزان مصرف

دوز مناسب ملاتونین از فردی به فرد دیگر، تفاوت زیادی می‌کند. دوز توصیه شده معمولاً ۰/۵ میلی‌گرم است. ملاتونین در بزرگسالان با دوزهای متفاوت از ۰/۲ تا ۲۰ میلی‌گرم، بسته به نوع استفاده از آن مصرف می‌شود. اگر مشکل به خواب رفتن یا در خواب ماندن دارید، می‌توانید در مورد دوز مناسب با پزشک مشورت کنید. افزایش فراموشی‌ها هموزن افزایش مدت زمان مصرف دیده شده استفاده فقط برای یک دورهٔ ۲۰ یا ۳۰ و حداکثر ۴۰ شب کافی است. در مورد عوارض جنسی هم تأثیر دارد و با جایگزین شدن بجای هورمون تستوسترون سبب کاهش قدرت جنسی در آقایان می‌شود

ملاتونین و دیابت

نتایج یک تحقیق جدید نشان می‌دهد که کاهش ترشح ملاتونین، ریسک ابتلا به بیماری دیابت در زنان را بیش از دو برابر افزایش می‌دهد.