کلیات
هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) که گاهی اوقات هوش ماشینی نامیده میشود، به هوشمندی نشاندادهشده بهوسیله ماشینها در شرایط مختلف، اطلاق میشود که در مقابل هوش طبیعی در انسانها قرار دارد؛ به عبارت دیگر، هوش مصنوعی به سامانههایی گفته میشود که میتوانند واکنشهایی مشابه رفتارهای هوشمند انسانی از جمله، درک شرایط پیچیده، شبیهسازی فرایندهای تفکری و شیوههای استدلالی انسانی و پاسخ موفق به آنها، یادگیری و توانایی کسب دانش و استدلال برای حل مسایل را داشته باشند. بیشتر نوشتهها و مقالههای مربوط به هوش مصنوعی آن را به عنوان (دانش شناخت و طراحی عاملهای هوشمند) تعریف کردهاند.
هوش مصنوعی را باید گستره پهناور تلاقی و ملاقات بسیاری از دانشها، علوم، و فنون قدیم و جدید دانست. ریشهها و ایدههای اصلی آن را باید در فلسفه، زبانشناسی، ریاضیات، روانشناسی، عصبشناسی، فیزیولوژی، تئوری کنترل، احتمالات و بهینهسازی جستجو کرد و کاربردهای گوناگون و فراوانی در علوم رایانه، علوم مهندسی، علوم زیستشناسی و پزشکی، علوم اجتماعی و بسیاری از علوم دیگر دارد.
از زبانهای برنامهنویسی هوش مصنوعی میتوان به C++ ، C# Lisp ، prolog ، java ، python و.. میتوان اشاره کرد
یک «عامل هوشمند» سامانهای است که با شناخت محیط اطراف خود، شانس موفقیت خود را پس از تحلیل و بررسی افزایش میدهد. جان مکارتی که واژه هوش مصنوعی را در سال ۱۹۵۶ استفاده نمود، آن را «دانش و مهندسی ساخت ماشینهای هوشمند» تعریف کردهاست.
هوش مصنوعی در علم پزشکی امروزه به دلیل گسترش دانش و پیچیدهتر شدن فرایند تصمیمگیری، استفاده از سامانههای اطلاعاتی به خصوص سامانههای هوش مصنوعی در تصمیمگیری، اهمیت بیشتری یافتهاست. گسترش دانش در حوزهٔ پزشکی و پیچیدگی تصمیمات مرتبط با تشخیص و درمان - به عبارتی حیات انسان - توجه متخصصین را به استفاده از سامانههای پشتیبان تصمیمگیری در امور پزشکی جلب نمودهاست. به همین دلیل، استفاده از انواع مختلف سامانههای هوشمند در پزشکی رو به افزایش است، به گونهای که امروزه تأثیر انواع سامانههای هوشمند در پزشکی مورد مطالعه قرار گرفتهاست.
هوش مصنوعی توسط فلاسفه و ریاضیدانانی نظیر جرج بول که اقدام به ارائهٔ قوانین و نظریههایی در مورد منطق نمودند، مطرح شده بود. با اختراع رایانههای الکترونیکی در سال ۱۹۴۳، هوش مصنوعی، دانشمندان آن زمان را به چالشی بزرگ فراخواند. در این شرایط، چنین بهنظر میرسید که این فناوری قادر به شبیهسازی رفتارهای هوشمندانه خواهد بود.
با وجود مخالفت گروهی از متفکّرین با هوش مصنوعی که با تردید به کارآمدی آن مینگریستند تنها پس از چهار دهه، شاهد تولد ماشینهای شطرنج باز و دیگر سامانههای هوشمند در صنایع گوناگون شدیم.
حوزه پژوهش در زمینه هوش مصنوعی در یک کارگاه آموزشی در کالج دارتموت در سال ۱۹۵۶ متولد شد. شرکت کنندگان آلن نیول (دانشگاه کارنگی ملون)، هربرت سیمون (دانشگاه کارنگی ملون)، جان مککارتی (مؤسسه فناوری ماساچوست)، ماروین منسکی (مؤسسه فناوری ماساچوست) و آرتور ساموئل (آی بی ام) از بنیانگذاران و رهبران پژوهش در زمینه هوش مصنوعی شدند.
آنها به همراه دانشجویانشان برنامههایی نوشتند که مطبوعات آن را «شگفتآور» توصیف میکردند، رایانهها استراتژیهای بردِ بازی چکرز را فرامیگرفتند، سوالاتی در جبر حل میکردند، قضیههای منطقی اثبات میکردند، و انگلیسی صحبت میکند. در اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی وزارت دفاع آمریکا سرمایهگذاریهای سنگینی در حوزه پژوهش در زمینه هوش مصنوعی انجام میداد، در آن دهه آزمایشگاههای فراوانی در سراسر جهان تأسیس شد. بنیانگذاران هوش مصنوعی در مورد آینده خوشبین بودند: هربرت سیمون پیشبینی کرد «ماشینها ظرف بیست سال قادر به انجام هر کاری هستند که یک انسان میتواند انجام دهد». ماروین مینسکی، نوشت: «در طی یک نسل … مسئله هوش مصنوعی اساساً حل خواهد شد»
نام هوش مصنوعی در سال ۱۹۶۵ میلادی به عنوان یک دانش جدید ابداع گردید. البته فعالیت در این زمینه از سال ۱۹۶۰ میلادی شروع شد. (مرجع۱) بیشتر کارهای پژوهشی اولیه در هوش مصنوعی بر روی انجام ماشینی بازیها و نیز اثبات قضیههای ریاضی با کمک رایانهها بود. در آغاز چنین به نظر میآمد که رایانهها قادر خواهند بود چنین فعالیتهایی را تنها با بهره گرفتن از تعداد بسیار زیادی کشف و جستجو برای مسیرهای حل مسئله و سپس انتخاب بهترین روش برای حل آنها به انجام رسانند.
اصطلاح هوش مصنوعی برای اولین بار توسط جان مککارتی (که از آن بهعنوان پدر علم و دانش تولید ماشینهای هوشمند یاد میشود) استفاده شد. وی مخترع یکی از زبانهای برنامهنویسی هوش مصنوعی به نام لیسپ (به انگلیسی: lisp) است. با این عنوان میتوان به هویت رفتارهای هوشمندانه یک ابزار مصنوعی پی برد. (ساختهٔ دست بشر، غیرطبیعی، مصنوعی) حال آنکه هوش مصنوعی به عنوان یک اصطلاح عمومی پذیرفته شده که شامل محاسبات هوشمندانه و ترکیبی (مرکب از مواد مصنوعی) است.
از اصطلاح "Strong and Weak AI" میتوان تا حدودی برای معرفی ردهبندی سامانهها استفاده کرد.
آزمون تورینگ
آزمون تورینگ آزمونی است که توسط آلن تورینگ در سال ۱۹۵۰ در نوشتهای به نام «محاسبات ماشینی و هوشمندی» مطرح شد. در این آزمون شرایطی فراهم میشود که شخصی با ماشینی تعامل برقرار کند و پرسشهای کافی برای بررسی اقدامات هوشمندانهٔ ماشین، از آن بپرسد. چنانچه در پایان آزمایش نتواند تشخیص دهد که با انسان یا با ماشین در تعامل بودهاست، آزمون با موفقیت انجام شدهاست. تاکنون هیچ ماشینی از این آزمون با موفقیت بیرون نیامده است. کوشش این آزمون برای تشخیص درستی هوشمندی یک سامانه است که سعی در شبیهسازی انسان دارد.
تعریف و طبیعت هوش مصنوعی
سامانه یک خودروی بدون راننده میتواند از یک شبکه عصبی استفاده کند تا بتواند تشخیص دهد که کدام قسمت از تصاویر میتواند با تصویر یک انسان تطابق داده شود، و سپس آن قسمت را به شکل یک مستطیل با حرکت آهسته شبیهسازی کند که باید از برخورد با آن خودداری شود.
هنوز تعریف دقیقی برای هوش مصنوعی که مورد توافق دانشمندان این علم باشد ارائه نشدهاست و این به هیچ وجه مایهٔ تعجب نیست. چرا که مقولهٔ مادر و اساسیتر از آن، یعنی خود هوش هم هنوز بهطور همهجانبه و فراگیر تن به تعریف ندادهاست. در واقع میتوان نسلهایی از دانشمندان را سراغ گرفت که تمام دوران زندگی خود را صرف مطالعه و تلاش در راه یافتن جوابی به این سؤال عمده نمودهاند که: هوش چیست؟
اما اکثر تعریفهایی که در این زمینه ارائه شدهاند بر پایه یکی از ۴ باور زیر قرار میگیرند:
- سامانههایی که بهطور منطقی فکر میکنند
- سامانههایی که بهطور منطقی عمل میکنند
- سامانههایی که مانند انسان فکر میکنند
- سامانههایی که مانند انسان عمل میکنند (مرجع۱)
شاید بتوان هوش مصنوعی را اینگونه توصیف کرد: «هوش مصنوعی عبارت است از مطالعه این که چگونه رایانهها را میتوان وادار به کارهایی کرد که در حال حاضر انسانها آنها را صحیح یا بهتر انجام میدهند» (مرجع۲). هوش مصنوعی به هوشی که یک ماشین از خود نشان میدهد یا به دانشی در کامپیوتر که سعی در ایجاد آن دارد گفته میشود. بیشتر نوشتهها و مقالههای مربوط به هوش مصنوعی آن را «دانش شناخت و طراحی عاملهای هوشمند» تعریف کردهاند. یک عامل هوشمند، ساماندهی است که با شناخت محیط اطراف خود، شانس موفقیت خود را بالا میبرد.
اینکه هوش مصنوعی چیست و چه تعریفی میتوان از آن بیان نمود؟ مبحثی است که تاکنون دانشمندان به یک تعریف جامع در آن نرسیدهاند و هریک تعریفی را ارائه نمودهاند که در زیر نمونهای از این تعاریف آمدهاست.
- هنر ایجاد ماشینهایی که وظایفی را انجام میدهند که انجام آنها توسط انسانها نیاز به هوش دارد (کورزویل- ۱۹۹۰)
- مطالعهٔ استعدادهای ذهنی از طریق مدلهای محاسباتی (کارنیاک و مک درموت - ۱۹۸۵)
- مطالعهٔ اینکه چگونه رایانهها را قادر به انجام اعمالی کنیم که در حال حاضر، انسان آن اعمال را بهتر انجام میدهد. (ریچ و نایت -۱۹۹۱)
- خودکارسازی فعالیتهایی که ما آنها را به تفکر انسانی نسبت میدهیم. فعالیتهایی مثل تصمیمگیری، حل مسئله، یادگیری و … (بلمن -۱۹۷۸)
- تلاشی نو و مهیج برای اینکه رایانهها را قادر به فکر کردن کنیم. ماشینهایی با فکر و حس تشخیص واقعی (هاگلند-۱۹۸۵)
- یک زمینهٔ تخصصی که به دنبال توضیح و شبیهسازی رفتار هوشمندانه به وسیلهٔ فرایندهای رایانهای است. (شالکوف -۱۹۹۰)
- مطالعه محاسباتی که درک، استدلال و عمل کردن را توسط ماشینها را ممکن میسازد. (وینستون - ۱۹۹۲)
- توانایی دست یافتن به کارایی در حد انسان در همهٔ امور شناختی توسط رایانه (آلن تورینگ – ۱۹۵۰)
- هوش مصنوعی دانش و مهندسی ساخت ماشینهای هوشمند و به خصوص برنامههای رایانهای هوشمند است. هوش مصنوعی با وظیفه مشابه استفاده از رایانهها برای فهم چگونگی هوش انسان مرتبط است، اما مجبور نیست خودش را به روشهایی محدود کند که بیولوژیکی باشند. (جان مککارتی – ۱۹۸۰)
هوشمندی مفهومی نسبی دارد و نمیتوان محدوده صحیحی را برای ارائه تعریف از آن مشخص نمود. رفتاری که از نظر یک فرد هوشمند به نظر میرسد؛ ممکن است برای یک فرد دیگر اینگونه به نظر نرسد. اما در مجموع خصوصیات زیر قابلیتهای ضروری برای هوشمندی است:
- پاسخ به موقعیتهای از قبل تعریف نشده با انعطاف بسیار بالا و بر اساس بانک دانش
- معنا دادن به پیامهای نادرست یا مبهم
- درک تمایزها و شباهتها
- تجزیه و تحلیل اطلاعات و نتیجهگیری
- توانمندی آموختن و یادگرفتن
- برقراری ارتباط دوطرفه
به فرض اینکه تعاریف بالا را از هوشمندی بپذیریم، موارد زیر فهرستی است از وظایفی که از یک سامانه هوشمند انتظار میرود و تقریباً اکثر دانشمندان هوش مصنوعی بر آن توافق نظر دارند به شرح زیر است:
- تولید گفتار
- تشخیص و درک گفتار (پردازش زبان طبیعی انسان)
- دستورپذیری و قابلیت انجام اعمال فیزیکی در محیط طبیعی و مجازی
- استنتاج و استدلال
- تشخیص الگو و بازشناسی الگو برای پاسخ گویی به مسائل بر اساس دانش قبلی
- شمایلی گرافیکی یا فیزیکی جهت ابراز احساسات و عکسالعملهای ظریف
- سرعت عکسالعمل بالا
مصطفی امیری *
کد خبر: ۱۳۲۴۸۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۰۴
این شکایت پس از آن مطرح شد که ماسک چند هفته پیش پس از طرح اتهامات مشابه در مورد اپل و OpenAI، تهدید به اقدام قانونی کرد.
کد خبر: ۱۳۲۴۸۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۰۴
ایلان ماسک، کارآفرین مشهور و بنیانگذار پروژههایی چون تسلا، استارلینک و xAI، از راهاندازی یک استارتاپ جدید در حوزه هوش مصنوعی با نام طنزآمیز «Macrohard» خبر داد. این استارتاپ که زیرمجموعهای از xAI محسوب میشود، با هدف رقابت با غولهایی مانند OpenAI و گوگل جمینی فعالیت خود را آغاز کرده است.
کد خبر: ۱۳۲۴۵۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۰۳
مردانی که پس از تجزیه و تحلیل نمونه بافتی توسط پاتولوژیست، سالم ارزیابی میشوند، ممکن است هنوز نوع اولیهای از سرطان پروستات داشته باشند. محققان دانشگاه اوپسالا با استفاده از هوش مصنوعی توانستهاند تغییرات بافتی ظریفی را پیدا کنند که امکان تشخیص سرطان را مدتها قبل از اینکه برای چشم انسان قابل مشاهده باشد، فراهم میکند.
کد خبر: ۱۳۲۴۲۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۰۱
گوگل دربارۀ میزان مصرف آب جمنا دروغ میگوید!
گوگل در گزارشی جدید ادعا میکند که هر درخواست از هوش مصنوعی جمنای تنها به اندازه پنج قطره آب مصرف میکند، اما کارشناسان این آمار را گمراهکننده میدانند و معتقدند گوگل با حذف دادههای کلیدی، تصویر کاملی از تأثیرات زیستمحیطی این فناوری ارائه نکرده است.
کد خبر: ۱۳۲۴۰۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۰۱
یک پیرمرد چینی عاشق یک آواتار تولید شده بوسیله هوش مصنوعی شد؛ عشقی که او را تا مرز طلاق همسرش به پیش برد.
کد خبر: ۱۳۲۳۷۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۹
شرکت OpenAI نسخه جدید و ارزانتری از سرویس چتجیپیتی را با نام ChatGPT Go در هند عرضه کرده است. این نسخه با قیمت ماهانه تنها ۳۹۹ روپیه (۴.۶۰ دلار)، سرعت بیشتر، امکانات پیشرفتهتر و تجربهای بهصرفهتر را در اختیار کاربران قرار میدهد.
کد خبر: ۱۳۲۳۵۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
شرکت آنتروپیک اعلام کرد مدلهای هوش مصنوعی جدید «Claude Opus 4» و «Claude 4.1 Opus» اکنون قادرند در مواجهه با مکالمات مضر و غیرسازنده، بهطور مستقل تصمیم به پایان گفتوگو بگیرند؛ اقدامی که میتواند نقطه عطفی در جهت مدیریت رفتار کاربران و افزایش ایمنی در تعامل با هوش مصنوعی باشد.
کد خبر: ۱۳۲۳۳۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۷
در راستای ماموریت آرتمیس و سفرهای انسان به اعماق فضا، ناسا با همکاری گوگل در حال توسعه و آزمایش یک دستیار دیجیتال پزشکی مبتنی بر هوش مصنوعی است؛ سامانهای که میتواند در شرایط قطع یا تأخیر ارتباط با زمین، نقش پزشک همراه را برای فضانوردان ایفا کند.
کد خبر: ۱۳۲۳۳۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۷
مدیرعامل OpenAI، با اشاره به تجربه تازه پدرشدنش، گفت در آیندهای که AGI در دسترس خواهد بود، خانواده و اجتماع بار دیگر به جایگاه اصلی خود بازخواهند گشت؛ چرا که انسانها زمان، منابع و امنیت بیشتری خواهند داشت.
کد خبر: ۱۳۲۳۱۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۶
در اینفوگرافیک زیر تابناک به نحوه شناسایی ویدئوهای دیپفیک پرداخته است.
کد خبر: ۱۳۲۳۰۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۵
بر اساس آمار منتشرشده از سوی شرکت Appfigures، اپلیکیشن ChatGPT در سال جاری میلادی رشدی خیرهکننده را تجربه کرده و درآمد حاصل از آن در سیستمعاملهای موبایلی، حدود ۳۰ برابر بیشتر از مجموع درآمد رقبایی همچون Claude، Copilot و Grok بوده است.
کد خبر: ۱۳۲۲۹۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۵
شرکت T-Mobile از دو محصول جدید خود، گوشی هوشمند T Phone 3 و تبلت T Tablet 2 رونمایی کرد. نقطه قوت این دستگاهها، بهرهمندی از دستیار هوش مصنوعی Perplexity و رابط کاربری تازهتوسعهیافتهی Magenta AI است که تجربهای متفاوت و یکپارچه را برای کاربران فراهم میکند.
کد خبر: ۱۳۲۲۹۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۵
رونمایی از تصویر بازسازیشده زلیخا، همسر یوسف پیامبر که با هوش مصنوعی انجام شده، در فضای مجازی توجه گستردهای را به خود جلب کرده است و کاربران را شگفتزده کرده است.
کد خبر: ۱۳۲۲۸۱۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۴
گوگل اپ هوش مصنوعی جمینای را با ویژگیهای جدیدی که برای شخصیتر شدن و انعطاف پذیرتر شدن طراحی شدهاند، به روز رسانی کرده است.
کد خبر: ۱۳۲۲۷۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۴
مدل جدید GPT-5 از سوی OpenAI با وعده پیشرفتهای چشمگیر معرفی شد، اما مشکلات فنی، نارضایتی کاربران و نگرانیهای تازه درباره تأثیرات روانی هوش مصنوعی ، آغاز کار آن را به چالشی جدی بدل کرده است.
کد خبر: ۱۳۲۲۵۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۲
در دنیایی زندگی میکنیم که با یک کلیک، هر کسی میتواند تهدید بزرگی بسازد؛ از ایمیل مشکوک تا صدای تقلبی آدمهای مهم، حملات سایبری پیچیدهتر از همیشه شده اند اما با کمی آگاهی و ابزار مناسب، میتوانیم یک قدم جلوتر از مهاجمها باشیم.
کد خبر: ۱۳۲۲۳۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۱
ایلان ماسک، اپل را بهدلیل آنچه نقض قوانین ضدانحصار در رتبهبندی اپلیکیشن چتبات هوش مصنوعی Grok میداند، به شکایت تهدید کرد. این چتبات متعلق به شرکت هوش مصنوعی او، یعنی xAI، است.
کد خبر: ۱۳۲۲۳۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۱
دانشگاه جانز هاپکینز با توسعه نسل جدیدی از ابزارهای شبیهسازی جنگ، استفاده از هوش مصنوعی را وارد مرحلهای عملیاتی در تحلیلهای امنیت ملی کرده است. هدف این برنامه، بررسی ضعفهای دشمنان ایالات متحده در سناریوهای واقعگرایانه جنگی است؛ اقدامی که میتواند آینده تصمیمگیری دفاعی را متحول کند.
کد خبر: ۱۳۲۲۳۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۱
گروک ادعا کرده است که حسابش به دلیل بیان این نظر که «اسرائیل و ایالات متحده در غزه مرتکب نسلکشی میشوند» تعلیق شده است.
کد خبر: ۱۳۲۲۳۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۱