کلیات
بنیاد ملّی نخبگان، دستگاهی حاکمیتی است که با هدف سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در زمینة توسعة منابع انسانی برگزیدة کشور با مأموریت برنامه‌ریزی در زمینة «نخبه‌شناسی»، «نخبه‌پروری»، «نخبه‌گزینی» و «نخبه‌گماری» فعالیت می‌کند.
رویکرد بنیاد ملی نخبگان شناسایی «اجتماعات نخبگانی» از طریق رصد رفتار و فعالیت‌های نخبگانی آنان در تمامی حوزه‌ها شامل: علم، فناوری، فرهنگ، نوآوری، قرآن، هنر، ادب و... و همچنین توسعه فعالیت‌های نخبگانی آنان با همکاری همه دستگاه‌های ذی‌ربط برای اثرگذاری مناسب آنان در جامعه تخصصی خود است.
درواقع هدف بنیاد، ایجاد مسیری برای تواناسازی مستعدان برتر کشور و هدایت آنان به سمت تأثیرگذاری بیشتر و بهتر در حوزة تخصصی از یک‌سو و تسهیل مسیر بکارگیری و الگوسازی از سرآمدان و نخبگان در اجتماع تخصصی خود است. به همین دلیل، بنیاد برای طیّ مسیر نخبگی، ایستگاه‌هایی را طراحی و به منظور تشویق و ترغیب صاحبان استعدادهای برتر برای طیّ مسیر نخبگی و رسیدن به مرحلة اثرگذاری، در هر یک از ایستگاه‌ها تسهیلاتی برای مشمولان در نظر گرفته است که هر فرد بر اساس فعالیت‌های نخبگانی خود و با توجه به جایگاهی‌که در آن قرار دارد، امکان بهره‌مندی از تسهیلات مطابق ضوابط بنیاد را خواهد داشت.
در این مسیر، «سند راهبردی‌کشور در امور نخبگان» مصوّب شورای عالی انقلاب فرهنگی، به عنوان قانون اساسی بنیاد ملّی نخبگان، سرلوحۀ همه برنامه‌ها و اقدامات بوده و بنیاد تلاش ویژه‌ای را برای اجرایی‌سازی این سند در دستورکار قرار داده است.
در نگاهی کلی، مجموعه برنامه‌های بنیاد ملّی در دسته‌بندی ذیل قرار می‌گیرند که جزئیات آن ذیل قسمت «تسهیلات و حمایت‌ها» در بخش «برنامه‌ها و تسهیلات حمایتی» وبگاه قابل مشاهده است:
شناسایی و پشتیبانی از اجتماعات نخبگانی مشتمل بر:
1ـ1. شناسایی و پشتیبانی از دانش‌آموزان مستعد (طرح شهاب) و همکاری با کانون‌های تربیت مستعدان؛
1ـ2. شناسایی و هدایت دانشجویان مستعد تحصیلی (مشتمل بر طرح‌های «شهید وزوایی (پشتیبانی از فعالیت‌های علمی و فرهنگی دانشجویان مستعد تحصیلی)»، «شهید احمدی روشن (حمایت از هسته‌های دانشجویی مسئله‌محور)» و «شهید بابایی (حمایت از رویدادهای رقابتی مسئله‌محور)»)؛
1ـ3. شناسایی و پشتیبانی از دانش‌آموختگان برتر دانشگاهی (مشتمل بر طرح‌های «شهید صیاد شیرازی (تسهیلات خدمت نظام‌وظیفة تخصصی)»، «شهید احدی (تسهیلات ادامه تحصیل در دورۀ دکتری تخصصی)»، «شهید دکتر چمران (تسهیلات دورة پسادکتری)»، «شهید دکتر شهریاری (تسهیلات جذب در مؤسسه‌های علمی)»، «شهید تهرانی‌مقدم (تسهیلات جذب در نهادهای فنّاورانه)»، «مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی (حمایت از فعالیت‌های پژوهشی استادیاران جوان)»، «شهید رضوی (پشتیبانی از دانش‌آموختگان برتر برای ایجاد کسب‌وکارهای دانش‌بنیان) و نیز «شهید رهنمون (تسهیلات جذب در دستگاه‌های اجرایی)»)؛
1ـ4. شناسایی و پشتیبانی از مخترعان برگزیده (طرح شهید فخری‌زاده)؛
1ـ5. پشتیبانی از برگزیدگان رویدادهای معتبر نخبگانی؛
1ـ6. شناسایی و پشتیبانی از برگزیدگان حوزوی کشور (مشتمل بر «طرح شهید وزوایی ویژة طلاب مستعد» و «طرح شهید صیاد شیرازی ویژة طلاب مستعد»)؛
1ـ7. شناسایی و پشتیبانی از برگزیدگان حوزه‌‌های تخصصی (مشتمل بر برگزیدگان ادبی، هنری و قرآنی).
تکریم و الگوسازی از سرآمدان و نخبگان کشور در قالب:
2ـ1. برگزاری مراسم تکریم و نکوداشت سرآمدان و نخبگان؛
2ـ2. انتشار کتابهای طواف شمع و هنرنامه؛
2ـ3. تدوین و انتشار کتابهای مستند روایی زندگی نخبگان؛
2ـ4. تولید برنامه‌های رایویی و فیلم‌های کوتاه.
فعالیت‌های فرهنگی مشتمل بر:
3ـ1. اجرای برنامه‌های تربیتی؛
3ـ2. برگزاری نشست‌های اجتماعات نخبگانی؛
3ـ3. برگزاری کارگاه‌های آموزشی مشاوره‌ای؛
3ـ4. بازدیدهای علمی ـ فرهنگی استعدادهای برتر.