کلیات

یارانه پنهان یارانه‌ای است که مردم آن را دریافت می‌کنند ولی بابت آن عددی در محاسبات‌شان قرار نمی‌گیرد. به عنوان مثال وقتی بنزین یا برق در کشور تولید می‌شود و در اختیار مردم قرار می‌گیرد قیمت‌گذاری‌اش یا بر اساس بهای تمام شده است و یا بر اساس قیمت‌های منطقه‌ای.

به عنوان مثال اگر بهای تمام شده هر لیتر بنزین در کشور ما ۳۰۰۰ تومان باشد و دولت آن را ۱۰۰۰ تومان بفروشد؛ بنابراین ۲۰۰۰ تومان برای هر یک لیتر بنزین یارانه داده می‌شود و به این می‌گویند یارانه پنهان. ممکن است این موضوع مطرح شود که بهای تمام شده در دولت بالاست اگر ما بهای تمام شده را پایین بیاوریم و نرم استاندارد را در نظر بگیریم قیمت خیلی از کالاها با نرم استاندارد جهانی باز هم تفاوت قیمت دارد و به این می‌گویند یارانه پنهان که عمدتاً هم در حوزه انرژی است. 

آسیب های یارانه پنهان

یکی از آسیب‌هایش این است که مکانیسم تخصیص بهینه منابع را در اقتصاد از بین می‌برد. زیرا قیمت، واقعی نیست و تخصیص بهینه به هم می‌خورد. هر جا قیمت واقعی نباشد نمی‌توانید در مورد تخصیص بهینه‌تر تصمیم بگیرید و زمانی که تخصیص بهینه اتفاق نیفتد کارایی نظام اقتصادی از بین می‌رود و اثربخشی آن در اقتصاد دچار چالش می‌شود. این امر عملاً کارکردهای واقعی اقتصاد را از حالت خود خارج می‌کند.

مثلا اگر مکانیسم نمره را از نظام آموزشی بگیریم امکان تشخیص دانشجوی خوب و بد وجود ندارد و تشویق و تنبیه هم از بین می‌رود. در واقع با این کار امکان رویکرد کلان تصمیم‌گیری، نظام نخبه پروری و نظام استفاده از حداکثر توان افراد دچار چالش می‌شود. رویکرد قیمت در نظام اقتصادی هم مثل نمره در نظام آموزشی است و اگر نباشد ساختار را به هم می‌ریزد و دچار تحول می‌کند.

راهکار برون رفت از این ضعیت

محمد رضا پورابراهیمی، یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در مورد راهکار برون رفت از این وضعیت عقیده دارد: راهکار برون رفت از این وضعیت این است که تا جایی که می‌شود قیمت‌ها به واقعیت نزدیک شود این امر در برخی جاها امکان پذیر نیست و آثار تورمی و مشکلات اجرایی دارد اما راهکار دیگر این است که یارانه به صورت سرانه به مردم داده شود تا مردم هم قدر آن را بدانند.

• در مورد یارانه چه می دانید؟