تحریم‌های نفتی ظالمانه، فرصت یا تهدید
اگر فرض نماییم تحریم های نفتی اردیبهشت ماه صادرات نفت کشور را کاملا محدود نماید بودجه کشور نسبت به پیش بینی های درآمدی بودجه در سال ۹۸ با کسری ۱۶۰ هزار میلیارد تومانی روبرو خواهد شد و این فرصت بسیار مناسبی برای اتخاذ تدابیر لازم به منظور رسیدن به آرزوی تاریخی کشور برای قطع وابستگی تاریخی به نفت خواهد بود. تدبیر لازم در بخش تامین کسری درآمدهای ناشی از نفت می‌تواند در قالب یک بسته پیشنهادی و قطعاتی از یک پازل کلی تر باشد که در اینجا، چکیده ای از آن را عرض می نمایم.
مشخص است با توجه به افزایش لجام گسیخته مصرف بنزین و قاچاق این منبع ارزشمند از کشور ،در این ایام، دولت به دنبال راهی برای صرفه جویی و سهمیه بندی در مصرف بنزین بوده و به نظر می رسد قطعات مهم پازل جبران کسری بودجه نیز از همین طریق یعنی ایجاد سهمیه بندی عرضه بنزین با کارت سوخت باشد که از نظر این حقیر بهتر است به جای تخصیص سهمیه برای هر خودرو و قیمت آزاد ۲۵۰۰ تومنی یا بیشتر ،هیچ سهمیه ای برای خودروها اختصاص نیابد و قیمت بنزین نیز فقط ۲۰۰۰ تومان در نظر گرفته شود که قطعاً آثار تورمی کمتری نسبت به سناریوی بنزین ۲۵۰۰ یا ۳۰۰۰ تومانی و اختصاص سهمیه برای هر خودرو خواهد داشت که برای این بحث دلایل محکمی وجود دارد ودر این یادداشت نمی گنجد. با احتساب رشد ۱۰ درصدی هر ساله مصرف بنزین (مطابق گزارش های مرکز پژوهش های مجلس) مصرف روزانه بنزین امسال به ۹۵ میلیون لیتر خواهد رسید. از آنجایی که کشش قیمتی بنزین بالا نیست و حدوداً ۱۷ درصد می‌باشد(Ed=./17 ) پیش بینی می شود حتی در صورت رشد ۱۰۰ درصدی قیمت سوخت یعنی هر لیتر ۲۰۰۰ تومان ،روزانه به میزان ۱۷ درصد میزان تقاضای مصرف بنزین کاهش یابد یعنی حداقل مقدار ۱۶ میلیون لیتر مصرف کاهش خواهد یافت و بااستفاده همزمان از کارت سوخت و نظارت دقیق تر دولت بر عرضه شاهد کاهش ۴ میلیون لیتری روزانه در بخش قاچاق بنزین نیز خواهیم بود گرچه با همین تدابیر در بخش گازوئیل نیز می توان مصرف را به طور چشمگیری کاهش داد. بنابراین با اجرای استفاده از کارت سوخت و اعمال قیمت‌های جدید بنزین در مجموع روزانه معادل ۲۰ میلیون لیتر در مصرف بنزین صرفه‌جویی می‌شود که اگر این میزان بنزین فقط به کشورهای همسایه که به شدت نیازمند هستند صادر گردد با فرض قیمت هر لیتر یک و نیم دلار ، روزانه معادل ۲۴ میلیون دلار و ۸.۷۳ میلیارد دلار در سال برای کشور ارز آوری خواهد داشت که با تبدیل آن به دلار ۱۴۵۰۰ تومانی درآمدی معادل ۱۲۶/۷هزار میلیاردتومان برای کشور به همراه خواهداورد که قریب به ۷۰ درصد از کسری بودجه ناشی از تحریم‌های نفتی ظالمانه را جبران خواهد نمود.
بدیهی است مبلغ سی و چهار هزار میلیارد تومانی باقی مانده از کسری بودجه را با تبدیل نفت خام صادراتی به بنزین داخلی که مقادیر آن نیز بسیار ناچیز است یعنی روزانه ۴.۳ میلیون لیتر افزایش تولید بنزین در پالایشگاه ها نسبت به مقادیر کنونی (معادل ۵ درصد افزایش در ظرفیت تولید فعلی بجای صادرات نفت ) و صادرات بنزین تولید شده به کشورهای همسایه ،با هزینه حمل اندک آن می توان جبران نمود و کشور را برای همیشه از یوغ وابستگی به صادرات نفت نجات دهیم و همزمان با افزایش تبدیل نفت به مشتقات نفتی در داخل کشور در راستای استفاده از مزیت های نسبی داخل و گسترش اشتغال کمک مهمی کرده باشیم. نکته مهم آن است که فرصت اجباری اما تاریخی که در اختیار کشور قرار داده شده است یعنی تحریم های ظالمانه را میتوان با تدبیر و عزم ملی به فرصت تبدیل کرد و اقدامات ناکرده و فرصت سوزی های چند سال اخیر در عدم کارگیری سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را جبران نمود و با تبدیل نفت به مشتقات و سایر فراورده های نفتی به جای فروش نفت خام ،گام بلندی در راستای رونق تولید ، اقتصاد مقاومتی وتوسعه کشور برداشت.
*دانشیار اقتصادی دانشگاه علوم تحقیقات
با سلامالبته هر چند این مورد یک راه کار عملیاتی خوبی برای جبران بخشی از کسری بودجه است، اما نباید اثرات تورمی افزایش قیمت بنزین نادیده گرفت، قطعا در این راستا وظیفه دولت است که اثرات روانی افزایش قیمت بنزین بر قیمت سایر کالا ها را کنترل کند. همچنین نباید فراموش کرد اصلاحات اقتصادی فقط شامل اصلاح قیمت حاملهای انرژی نیست، بلکه اصلاح جدی نظام مالیاتی، مبارزه با فساد، کنترل ریخت و پاشها، آموزش مردم برای راه انداختن کسب و کارهای نو و کارآفرینی و حفاظت از نخبگان برای ماندگاری در کشور از جمله سایر راهکارهای موجود می تواند باشد.