موانع پیادهروی در خیابان‌های ایران
پیادهروی، با وجود تمام مزیاتی که برای آن ذکر میشود، در کشور ما با مخاطراتی همراه است. محققین کشورمان کوشیده‌اند در فعالیتی پژوهشی، ضمن برشمردن این موانع، راهکارهایی را برای رفع آنها ارائه دهند.
به گزارش ایسنا، پیادهروی، طبیعی‌ترین و متداولترین شکل جابجایی است و بر این اساس باید ایمن‌ترین و راحتترین آن نیز باشد. پیاده روی توسط پزشکان برای کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی، دیابت و سرطان و همچنین توسط متخصصان حوزه ترافیک برای کاهش میزان آلودگی هوا و کاهش ترافیک توصیه میشود، اما موانع بسیاری وجود دارند که اجازه پیاده روی راحت را از افراد سلب میکنند.
به گفته متخصصین امر، شهرنشینی و افزایش و ازدحام وسایل نقلیه، باعث از بین رفتن مقیاس انسانی در سطح شهر، از بین رفتن فضاهای شهری و محیط زیست، آلودگیهای صوتی و هوا، افزایش تراکم در مراکز شهری و افزایش میزان تصادفات، از بین رفتن ایمنی و امنیت عابران پیاده، کاهش ارزش عابر پیاده و به‌طورکلی باعث کاهش کیفیت محیط شده است و درنهایت منجر به بروز محیطی با کیفیت پایین و ناامن به‌خصوص برای عابران پیاده شده است. بنابر آمارها، هرسال، نزدیک به 250 هزار عابر در اثر سوانح ترافیکی کشته میشوند و این یعنی، مرگ عابران پیاده در ایران نسبت به میانگین جهانی 6 درصد بیشتر است.
در این رابطه، محققین کشورمان، به انجام مطالعه‌ای پرداخته‌اند که در آن موانع و مشکلات مربوط به ایمنی عابران پیاده با دید علمی بررسی‌شده و راهبردهایی برای گسترش پیادهروی در مناطق مختلف با تأکید بر شهر تهران ارائه شده‌اند.
مطالعه فوق، با روش کیفی و از طریق انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته با شهروندانی از مناطق 22 گانه تهران که نیمی از آنها خانم بوده‌اند، انجام گرفته است. در این مطالعه متوسط سن شرکت کنندگان 38 سال بوده و بیشترین و کمترین سن افراد، به ترتیب 72 و 18 سال بوده‌اند.
نتایج حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد که عوامل کالبدی- فضایی، ایمنی، امنیت، فرهنگی، قوانین پشتیبان حقوق عابران، فیزیولوژیک و رفتاری و عوامل اقلیمی ازجمله موانع پیادهروی در شهر تهران هستند.
حمید سوری، محقق مرکز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیتهای دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و همکارش در این پژوهش می‌گویند: «بنا بر اظهارات مصاحبه شوندگان، در بعد کالبدی- فضایی، مواردی چون اشغال پیاده روها، کفسازی نامناسب و غیراستاندارد، ناهمواری و اختلاف سطوح در مسیرها و شیب نامناسب، ریختن نخاله ساختمانی و ابزارهای ساخت‌وساز در مسیر پیادهروی، پارک خودرو در پیاده رو، عبور موتورسیکلت از پیاده روها، وجود دست‌فروشان، وجود وسایل برخی از مغازهداران در مسیر عابران و غیراستاندارد بودن پلهای هوایی از مشکلات و موانع اصلی ایمنی عابران به‌حساب می‌آیند».
این محققین ادامه می‌دهند: «عدم وجود مبلمان خدمات شهری مناسب (آبخوری، صندلی، سرویس بهداشتی، سطل زباله) ازجمله موانع دیگر در این بعد است. عدم تجهیز معابر برای معلولان، ساخت‌وسازهای بی‌ضابطه، عدم استاندارد بودن پلهای هوایی، طولانی بودن مسیر تا مراکز خرید و کار از سایر موانعی بودند که اجازه پیاده روی از افراد را گرفته و باعث می‌شدند کسانی هم که به قصد پیاده روی بخواهند از منزل خارج شوند دیگر اشتیاق پیادهروی نداشته باشند. برخی عابران نیز انتظار طولانی‌مدت برای استفاده از وسایل نقلیه عمومی و ازدحام آنها را ازجمله موانع پیادهروی در این بعد ذکر نمودند».
در بعد ایمنی، نتایج بررسی‌های این پژوهش نشان می‌دهد که تداخل پیاده با سواره، تجاوز به حقوق عابران پیاده در پیادهروها، رفت‌وآمد زیاد و سریع خودروها در مناطق مسکونی ازجمله موارد اصلی هستند. عدم تفکیک مناسب فضای عابران و تجاوز به حریم آنها از مواردی بود که بسیاری از عابران به آن اشاره کردند. بسیاری از رانندگان نیز به خط‌کشی‌های عابران پیاده توجه نمیکنند و با سرعت زیادی به آنها نزدیک میشوند. همچنین سرعت مجاز در مناطق مسکونی معمولاً رعایت نمیشود و ایمنی عابران به خطر می‌افتد.
بعد دیگری که در مورد آن، مصاحبه‌شوندگان مورد پرسش قرار گرفته‌اند، بعد امنیت بوده است. در این خصوص، سوری و همکارش می‌گویند: «عدم روشنایی کافی معابر، عدم امنیت زیرگذرها و مناطق تاریک و خلوت ازجمله مواردی بود که مانع از پیادهروی عابران به‌خصوص در شب بود. وجود برخی مزاحمین خیابانی و ترس از مورد تهدید قرار گرفتن در برخی از مسیرها، ازجمله موانع دیگری بود که عابران را به سمت استفاده از سایر روشهای جابجایی سوق داده بود».
در ادامه این پژوهش، به بعد فرهنگی اشاره‌شده است. بر این اساس، عدم توجه و احترام به اقشار آسیب پذیر (کودکان، بانوان، سالمندان، معلولین، زنان باردار، نابینایان)، نبود فرهنگ پیاده مداری، راحت نبودن بانوان، رعایت نکردن حق تقدم عابران از مسائل فرهنگی عنوان‌شده توسط مشارکت‌کنندگان در پژوهش بود. طرز برخورد با خانم‌ها و ایجاد مزاحمت برای آنها نیز از سایر مشکلات فرهنگی بیان شده است.
به گفته مجریان این پژوهش: «ازنظر قوانین پشتیبان حقوق عابران، ضعف در پیادهسازی قوانین مربوط به تجاوز به حریم عابران پیاده و عدم رعایت حق تقدم عابران پیاده در مناطق مسکونی از سایر موانع ذکرشده توسط مصاحبه شوندگان بود. در این رابطه به نظر می‌رسد استراتژیهای خاصی برای کاهش خودرومحوری و افزایش پیاده روی وجود ندارد. بسیاری از رانندگان با دیدن عابران پیاده نه‌تنها اجازه عبور به آنها را نمیدهند، بلکه با افزایش سرعت و انحراف از مسیر اصلی وحشت و ناامنی زیادی را به وجود میآورند. لذا ساده ترین حقوق عابران نادیده گرفته میشود و گاهی هم به چشم مزاحم در خیابانها به آنها نگاه میشود!»
سوری و همکارش در این پژوهش، در کنار اشاره به عوامل دیگری چون عوامل فیزیولوژیک و رفتاری و همچنین عوامل اقلیمی، پیشنهادهایی را نیز برای رفع موانع پیادهروی عابران، ارائه داده‌اند. به گفته آنها: «ازجمله پیشنهادهایی که جهت افزایش ایمنی عابران پیاده و افزایش پیادهمداری در سطح شهر تهران توصیه میشود استفاده از چراغ راهنمایی با شاسی مخصوص عابر پیاده در مسیرهای طولانی بین دو چراغ راهنمایی، ایجاد معابری برای پیادهها در کنار سطح سواره (به‌صورت تفکیک‌شده) در زمانی که عرض پیادهرو برای عملیات ساختمانی یا حفاری‌ها اشغال‌شده، تناسب عرض پیادهروها با آمار و کثرت عابران و ایجاد شیب مناسب، ایجاد حائل‌هایی بین مسیرهای سواره و پیاده، ایجاد محدودیت حرکت خودروها در مناطق مسکونی، تأمین روشنایی مناسب معابر در شبها، بهبود دیده شدن عابران و برقراری امنیت، مناسبسازی معابر جهت معلولین و جانبازان، تولید تیزر و برنامه‌های تلویزیونی آموزشی و اطلاعرسانی و فرهنگسازی مناسب، ایجاد مسیرهای ویژه عابران که از مسیر وسایل نقلیه جدا باشد و آرام سازی ترافیک هستند. همچنین در نظر گرفتن عناصر شهری و ایجاد جاذبه های شهری نیز نقش مهمی در توسعه پیاده روی دارد و باید همواره مورد توجه شهرسازان و برنامه ریزان شهری قرار بگیرد».
قابل‌ذکر است یافته‌های این پژوهش ارزشمند که می‌تواند به افزایش نرخ پیادهروی عابران پیاده با افزایش زیرساختهای مربوط به عوامل کالبدی- فضایی، ایمنی، امنیت، فرهنگی، قوانین پشتیبان حقوق عابران، فیزیولوژیک و رفتاری منجر شود، در مجله علمی پژوهشی «ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌ها» متعلق به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی منتشر شده‌اند.
