یک شکلک، سنگ بنای تغییر مفاهیم مبنایی زبان‌شناسی؟

انتخاب یک تصویر به عنوان واژه سال توسط آکسفورد، با مباحث مختلفی همراه بود و این پرسش را پیش آورده که آیا مفهوم زبان با چنین انتخابی، با کلماتی که قابلیت خوانشی ندارند، با رویکردها و تحولاتی تازه همراه شده است؟!

به گزارش «تابناک»، برای نخستین بار در جهان، فرهنگ لغت آکسفورد «شکلک خنده از ته دل / woty emoji» را به عنوان لغت سال برگزید. مطابق با بیانیه رسمی فرهنگ لغت آکسفورد، رقبای دیگری وجود داشت، ولی این شکلک به عنوان لغت سال برگزیده شده، زیرا به بهترین شکل ممکن بازگوکننده احساسات، حس و حال و تمایلات درونی در سال ۲۰۱۵ بوده است.

«اموجی / Emoji» تصاویر مفهومی و صورتک‌هایی‌ است برای ارسال پیام‌های مجازی. نخستین بار در سال ۱۹۹۹ یک کارشناس امور ارتباطات در ژاپن به نام شیگتاکا کوریتا این نشانه‌ها را با الهام از تابلوهای راهنمایی و کمیک ابداع کرد. اموجی‌ها ابتدا در شبکه اینترنت در ژاپن به کار گرفته می‌شد، اما به زودی به سراسر جهان گسترش پیدا کرد.


در بخشی از بیانیه دیشکنری آکسفورد در که روزنامه تایم منتشر شده، آمده است: «اموجی‌ها بیانگر فرهنگ انسان‌ها در دنیای مجازی هستند: یک فرهنگ تصویری، عاطفی و گویا.» «اموجی» یک کلمه ژاپنی و تلفیقی‌ است از دو کلمه «تصویر» و «کلام» در زبان ژاپنی. دیکشنری آکسفورد از یک سایت و یک دانشنامه برخوردار است. هر یک از این دو مرجع، به انتخاب خودشان کلمه‌ای را به عنوان کلمه سال انتخاب می‌کنند.

بررسی های صورت گرفته نشان می دهد، ۲۰ درصد موارد استفاده شده از این شکلک در بریتانیا و ۱۷ درصد در آمریکا بوده است. استفاده از شکلک خنده از دهه ۹۰ در سراسر جهان رایج شد؛ اما در سال ۲۰۱۵ استفاده از آن افزایش قابل توجهی داشته است. آکسفورد همچنین اعلام کرده که شکلک خنده از ته دل توسط بسیاری از مردم در سراسر جهان و از طریق تلفن همراه هوشمند به عنوان فرمی از بیان با دقت و ظریف احساسات مورد استفاده قرار گرفته است.

واژه کوچک‌ترین شکل معنادار از حروف است که می‌تواند به تنهایی کارکرد داشته باشد و در تعاریف معمول زبان‌شناسی به مجموعة حروفی که یک واحد را تشکیل دهند، اطلاق می‌شود. در دستور زبان فارسی معمولاً کلمه را به نه بخش اسم، صفت، عدد، کنایه، فعل، قید، حرف اضافه، حرف ربط و صوت تقسیم می‌کنند و در سایر زبان‌ها نیز متناسب با رسم‌الخط و اجزای زبانی‌شان این تقسیمات متفاوت است.


با این حال آنچه مورد اشتراک همه زبان‌هاست، قابلیت خوانشی نوشتارهاست و در واقع هر نوشتاری دارای تلفظی است. ريچارد، ای، اسپيرز در تعريف واژه می‌گويد: «Word the smallest unit of grammar that can stand alone as a complete utterance; [in speech] each linguistic unit that a speaker can utter individually [in print] each item that is separate from other data-x-items by a space. / واژه كوچك‌ترين واحد دستوري است‌ كه مي‌تواند به‌ گونه‌ مستقل به ‌عنوان يك پاره‌ی زباني به‌ كار رود، {در گفتار} هر واحد زباني كه گوينده مي‌تواند آن را مستقل  ادا نمايد؛ {در نوشتار} هر واحدي كه با فاصله از واحد ديگر جدا شود».

در سایر تعاریف درباره کلمه نیز بیشتر درباره بار معنایی، ساختار کلمات و نظایر اینها اختلاف نظر بوده و هیچ‌ گاه مناقشه‌ای درباره اینکه برخی کلمات فاقد قابلیت خوانشی باشند، سخنی به میان نیامده بود، چرا که تاکنون چنین مفهومی در زبان و ادبیات معنای خاصی نداشت. شاید به همین دلیل نیز هیچ‌ گاه چنین مسأله‌ای محل مناقشه نبوده و در تعریف زبان جایگاهی برایش قابل تصور نبوده است.

با وجود این، «شکلک خنده از ته دل» مفهوم متفاوتی با تعریف فوق است و اساساً قابلیت خوانشی ندارد و از این حیث، ثبت چنین شکلکی به عنوان واژه سال در فرهنگ آکسفورد، اتفاقی بی‌سابقه تلقی می‌شود که می‌تواند منجر به تغییر بنیادین در تعاریف معمول از مفهوم حروف و واژگان شود و یا لااقل استثناهایی را مشمول تعاریف معمول کنونی کند.