«پدیده مرتضی پاشایی» باز هم جنجال آفرید
كنايه‌هاي بحثبرانگيز جامعه‌شناس درباره پاشایی
اين استاد دانشگاه، تشييع جنازه مرتضي پاشايي را با تشييع جنازه خواننده كوچه و بازاري زمان شاه مقايسه كرد و از حضور مردم و رفتار دولت و حوزه رسمي در مراسم تشييع و خاكسپاري پاشايي انتقاد كرد.
تحليل آنچه به «پديده پاشايي» شهرت يافت، بار ديگر حاشيه‌ساز شد. اين‌بار نه مرگ پاشايي و واكنش و حضور گسترده و غيرقابل پيش‌بيني مردم، بلكه اظهارات جنجالي روشنفكران و جامعه‌شناساني كه در كمتر از يك ماه از گذشت اين اتفاق، براي چندمين بار به تحليل اين پديده نشسته بودند، خبرساز شد.
به گزارش اعتماد، انجمن جامعه‌شناسي دانشگاه تهران روز سه‌شنبه ١٨ آذرماه نشستي تحت عنوان «پديدارشناسي فرهنگي يك مرگ» با حضور اساتيد و جامعه‌شناساني همچون حميدرضا جلايي‌پور، سعيد معيدفر، يوسفعلي اباذري، نعمت‌الله فاضلي، محمدسعيد ذكايي، هادي خانيكي، محمد‌امين قانعي‌راد و... در تالار ابن خلدون دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران برگزار كرد.
در ميان همه تحليل‌هاي صورت‌گرفته از «پديده پاشايي» در اين نشست، صحبت‌هاي يوسفعلي اباذري، استاد جامعه‌شناسي و دانشيار دانشگاه تهران با واكنش گسترده در رسانه‌ها و شبكه‌هاي اجتماعي همراه شد. لحن صريح و بي‌پرده اباذري در تحليل «پديده پاشايي»، كه با انتقاداتي به عكس‌العمل هواداران و حوزه رسمي همراه بود، در همان تالار ابن‌خلدون با واكنش حاضران و جنجالي شدن فضا همراه شد و با گذشت چند روز از انتشار فايل صوتي و متن صحبت‌هاي او در رسانه‌ها و شبكه‌هاي اجتماعي، همچنان موافقت‌ها و مخالفت‌ها به اظهارات «جنجالي» او ادامه دارد. عده‌يي از مخالفت‌ها، به لحن تند و همراه با عصبانيت و انتقادي اباذري است. اين دسته معتقدند اباذري مي‌توانست همين تحليل را با لحني آكادميك و محترمانه مطرح كند و بخش ديگري از مخالفت‌ها با محتواي صحبت‌هاي اباذري و قضاوتي است كه او در مورد سطح سليقه عموم مردم دارد. در مقابل، موافقان صحبت‌هاي اين استاد دانشگاه، تحليل او را مبتني بر واقعيت حال حاضر جامعه ايراني مي‌دانند.
اباذري در ابتداي سخنان خود به مستندي كه از تلويزيون درباره وضع بد اقتصادي يكي از استان‌هاي كشور پخش شده اشاره كرد و گفت: نكته جالب براي من اين است كه هيچ‌كس، هيچ‌كس به اين فيلم كوچك‌ترين توجهي نكرد... و شما كه اينجا نشسته‌ايد نمي‌دانيد چنين فيلمي تهيه شده، و اين فيلم درباره زندگي يك استان مملكت است.
به گزارش ايرنا، اباذري اين سوال را مطرح كرد: «چه شده كه مي‌آيند و مسائل واقعي‌اي را كه ما با آن روبه‌رو هستيم از ذهن ما مي‌برند؟» و در ادامه به مرتضي پاشايي پرداخت: «اين آقايي كه عكسش را اينجا زده‌اند و چراغ‌ها را تاريك كرده‌اند، يك خواننده پاپ بود و پاپ در سير موسيقي، مبتذل‌ترين نوع موسيقي است... من داده‌ام يك موسيقي‌دان، فرمت موسيقي او را تحليل كرده... مبتذل محض است! ما [موسيقي] پاپي داريم كه پيچيده است. اين ساده‌ترين، مسخره‌ترين، احمقانه‌ترين و بدترين نوع موسيقي است. صداي فالش، موسيقي مسخره، شعر مسخره‌تر. بنابراين من چطور مي‌توانم چنين چيزي را تحليل نكنم؟»
اباذري از رفتار مردم و حضور آنها در مراسم رسمي پاشايي انتقاد كرد و گفت: «براي من خيلي جالب است كه ۲۰۰-۳۰۰ هزار، يك ميليون نفر، يك ملتي مي‌افتند به... و در مجلس ترحيم... شركت مي‌كنند... چرا مردم ايران به اين افلاس افتاده‌اند؟ اينجا است كه تحليل بسيار مهم است.»
اباذري دليل اصلي شكل‌گيري پديده پاشايي را سياست‌زدايي دانست كه نمود آن ميدان دادن به افراد غير نخبه همچون ورزشكاران، بازيگران، خوانندگان و... در امور سياسي است. به گفته اين مدرس دانشگاه، در سال‌هاي اخير هم حاكميت و هم مردم دچار ترسي متقابل از يكديگر شده‌اند. از اين رو هم مردم و هم حاكميت به سمت سياست‌زدايي حركت مي‌كنند و در اين فضا شخصي چون پاشايي به يك اسطوره و نماد تمركز بر امور غيرسياسي تبديل مي‌شود.
اباذري ادامه داد: «وقتي قرار است سياست‌زدايي انجام شود، لاجرم چنين وقايعي پيش مي‌آيد. متوسل ميشوند به خوانندگان پاپ براي اينكه جاي سياست واقعي را بگيرند.» اين استاد دانشگاه، تشييع جنازه مرتضي پاشايي را با تشييع جنازه خواننده كوچه و بازاري زمان شاه مقايسه كرد و از حضور مردم و رفتار دولت و حوزه رسمي در مراسم تشييع و خاكسپاري پاشايي انتقاد كرد. اباذري ادامه داد: اين مساله، يك نكته شبه‌فاشيستي دارد كه من از آن وحشت دارم. يك ترس متقابل است... سياست‌زدايي، انهدام هر آن چيزي است كه برايش انقلاب شد و عده زيادي برايش ايستاده‌اند... چرا وقتي يك روشنفكر مي‌ميرد كسي براي تشييع جنازه‌اش نمي‌رود؟ مگر وقتي [ساموئل] بكت مرد، چند نفر رفتند؟ سه نفر... اين ماجرا نشانه بدي است... در بخش پرسش و پاسخ اين برنامه كه با اعتراض‌هايي هم همراه بود، اباذري ضمن دفاع از گفته‌هاي خود گفت كه «سرانجام اين موسيقي، فاشيزم است.»
حضور در مراسم پاشايي اقدامي خودانگيخته بود
حميدرضا جلايي‌پور، عضو هيات علمي دانشگاه تهران نيز در اين نشست در بيان چرايي حضور گسترده مردم در مراسم تشييع پاشايي گفت: تغييرات اجتماعي فراگير جامعه ناشي از گسترش آموزش و رسانه‌هاي عمومي، ستاره بودن پاشايي در موسيقي پاپ و پرطرفدار بودن اين موسيقي، حضور در برنامه‌هاي صدا و سيما و همساني ويژگي‌هاي شخصيتي خواننده پاپ با شركت‌كنندگان در مراسم وي، چهار عامل و محرك براي حضور مردم در مراسم تشييع جنازه پاشايي بود. «سعيد معيدفر»، جامعه‌شناس و استاد بازنشسته با اشاره به مساله شكاف نسلي در ايران گفت: بحث شكاف نسلي در كشور ما چند سال است كه مطرح شده است اما شايد كسي باور نداشت كه چنين پديده‌يي اتفاق مي‌افتد. ما نسلي داريم كه برآمده از انقلاب است و اين نسل همچنان صداي بسيار بلندي دارد. «هادي خانيكي» استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي بحث خود را با عنوان «روايت در بستر شبكه» آغاز كرد و مرگ پاشايي را يك «فراواقعيت» دانست كه مدت‌ها در ذهن بسياري از كارشناسان خواهد ماند زيرا شكل‌گيري اين پديده موجب شد بسياري از كارشناسان اجتماعي و مسوولان جامعه غافلگير شوند.
مرگ پاشايي به مثابه يك حيرت
«محمد امين قانعي‌راد»، رييس انجمن جامعه‌شناسي ايران يكي ديگر از سخنرانان حاضر در اين نشست با يادآوري برخي مراسم‌هاي تشييع چند صد هزارنفري قبل و بعد از انقلاب گفت: مردم ايران از لحاظ فرهنگي مردماني عاطفي هستند كه معمولا در سوگ افراد بزرگ هميشه نهايت احترام را به فرد دارند و مصداق اين سخن من حضور گسترده مردم در تشييع جنازه «آيت‌الله بروجردي» مرجع تقليد برجسته، «غلامرضا تختي» قهرمان كشتي جهان و المپيك سال‌هاي قبل از انقلاب است. در مورد پاشايي نيز حضور مردم در مقابل بيمارستان محل بستري خواننده پاپ (بيمارستان بهمن) و انتشار فيلم‌هايي از آخرين لحظات زندگي وي موجب شد كه مردم بيشتر نسبت به مرگ وي حساس شوند.
واكنش شبكه‌هاي اجتماعي به سخنان اباذري در دانشگاه تهران
پس از درگذشت مرتضي پاشايي، اظهارنظرها درباره حركت اجتماعي مردم در حمايت از اين خواننده در اكثر مطبوعات و رسانه‌ها مطرح شد، اساتيد دانشگاه‌ها هم با برگزاري نشست‌هاي مختلف اين پديده اجتماعي را تحليل كردند و بعد از گذشت چند روز اين اتفاق را «پديده پاشايي» ناميدند. اما صحبت‌هاي هفته گذشته يوسف اباذري در دانشگاه تهران، واكنش‌هاي مختلفي را در شبكه‌هاي اجتماعي به وجود آورد. نزديك به دو روز تمام تايم لاين‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي و بحث‌هاي مردم به اين اظهارنظر مربوط مي‌شد.
به نظر مي‌رسد كه لزوم بحث درباره مسائل اجتماعي وقتي به شبكه‌هاي اجتماعي مي‌رسد مي‌تواند محلي براي ارايه نظرات مختلف براي تحليل يك پديده باشد و كاركرد صحيح اين شبكه‌ها كه براي تبادل نظرات مردم با يكديگر است را بار ديگر نشان مي‌دهد. در ميان موافقان صحبت‌هاي اباذري عده‌يي اين لحن تند را براي شرايط اجتماعي كشور لازم مي‌دانستند و معتقد بودند كه سليقه مردم دچار تغيير و تحولاتي شده كه مثبت نيست.
حرف‌هاي اباذري تند بود اما هميشه حقيقت براي مردم تلخ بوده كه اينگونه بعضي‌ها به ايشان تاخته‌اند. «اما مخالفان اين لحن را نپسنديدند و پاسخ‌هاي تندي به اين اظهارنظر دادند.» بايد به سليقه توده مردم احترام گذاشت، عده‌يي نمي‌خواهند انتخاب مردم را مهم تلقي كنند، اگر هم انتقادي بخواهد مطرح شود مي‌توان با لحن آرامتر و محترمانه‌تري اين اتفاق بيفتد. تحليل اباذري از اين تجمع خيلي تك بعدي و غير علمي بود. من تعجب مي‌كنم چرا استاد بزرگي مثل اباذري بايد لايه‌هاي پنهاني كه در اين تجمع وجود داشت را به يك مكانيسم ساده تقليل بدهد؟ و آن را طرحي از جانب مردم براي گريز از دنياي سياست قلمداد كند.
موافقان از جنبه‌هاي ديگري هم به اين صحبت‌ها نگاه مي‌كنند و معتقدند كه منظور اباذري شخص مرتضي پاشايي نبوده است و به‌طور كلي مساله اجتماعي را در كشور بررسي كرده است. كلا اشاره اباذري به مراسم پاشايي فقط يك كنايه بود وگرنه منظور ايشان دشمني يا مخالفت با شخص پاشايي نبود. در واقع هدف اباذري مطرح كردن سطحي شدن افكار جامعه بود كه درست هم هست. البته بايد اين را هم در نظر گرفت كه در اكثر دنيا عموم مردم نسبت به نخبه‌ها افكار سطحي‌تري دارند. عموم مردم ترجيح مي‌دهند فكر نكنند چون فكر كردن سخت‌ترين كار دنياست. در اكثر شبكه‌هاي اجتماعي و سايت‌ها موافقان و مخالفان زيادي در اين باره اظهارنظر كرده‌اند. اما در شبكه اجتماعي توييتر هم با قرار دادن هشتگ اباذري صحبت‌هاي او را تحليل كرده‌اند. يكي از مخالفان نوشته است «به هيچ كس اجازه و فرصت اين شهامت را نبايد داد كه به مردم توهين كند. چرا اين دسته از افراد به جاي اينكه صداي مردم را بشنوند از آن فرار مي‌كنند؟»
غیر قابل انتشار: ۱
در انتظار بررسی: ۲۹۶
انتشار یافته: ۳۵
تابناک عزیز من خودم رفتم این مراسم نه بخاطر سیاست زدگی،رفتم چون خواننده مورد علاقم بود انسانیت کلی از ما خداحافظی کرده همه چی شده پولیک تکه کاغز بیش نیست ولی از ارزش انسانها بیشتر می ارزد
حیف به حال انسانها
متاسفم
دانش و علم بی ارزش شده
در این جامعه پول شخصیت می اورد و علم هیچ و هیچ
فكر مي كنم اين جامعه شناس ها بيشتر دنبال درآمد هستند تا جامعه مثل اينكه هيچ اطلاعي از جامعه ندارند. اگر يك بار از مترو استفاده كنند ميبيند كه اكثر جوانان با گوشي همين آهنگها پاپ را گوش مي كنند. اين جامعه شناسها بايد يك تفريح كم هزينه و شاد در اوقات فراغت به جوانان معرفي كنند. با تشكر
خداوند تمام درگذشتگان از جمله مرتضی پاشایی را رحمت کند. نحوه واکنش مردم به مرگ پاشایی، هم پیام داشت و هم انتقادهایی به آن وارد است. خیلی از این حرفها را میشد به زبان آرامتر و بهتری بیان کرد که هم به شعور مردم توهین نشود و هم اینکه اگر انتقادی وجود دارد، شنونده داشته باشد.
آقای اباذری چشمها را باید شست ، جور دیگر باید دید... با سلام روح پاشایی شاد اما قطعا حق با دکتر اباذری می باشد.
من ان مستند را دیدم و از نزدیک نیز ان صحنه ها را دیدم ، واقعا دردآور است که ملعبه دست عده ای خاص قرار گرفتیم و اینکه نفهمیدیم که بازی خورده و می خوریم ...
نظر اقای اباذری درست است. عدم تفکر و میل به کنکاش مسائل اجتماعی و فرهنگی جامعه از سوی مردم سبب میشه فقط سطحی نگری ارتقا یابد من کاملا با صحبتهای آقای اباذری موافقم.ولی از اینکه پشت سر مرده هم صحبت کنم خوشم نمیاد.
من كاملا به صحبت هاي آقاي اباذري موافقم.اگر فردوسي بزرگ هم در جامعه كنوني فوت مي نمود بيشتر از 3 نفر براي تشعيع او نمي رفتند. مردم ملت بزرگ ايران به افلاس افتاده اند پدیده پاشایی نشان دا ک ارزش های جامعه تغییر کرده همان گونه که دکتر رفیع پور استا د جامه ناسی دانگاه شهید بهشتی در کتاب توسعه و تضاد چندین سالقل به تحلیل آن پرداخته اند و ای هشداری است به مسولین جامعه.امروز قدرت عقلانیت کاهش یافته و احساسات و رفتارهای تودهای جای آن را گرفته و برای یک جامعه خطرناک است.اگه در یک شهری یک خوانندهای کاندیدا بشود چند در صد به آن رای می دهند و... در اینکه افکار مردم جامعه ما سطحی شده هیچ شک و تردیدی نیست متاسفانه.. اگر يه استان داره از بين ميره ملت چي كار كنن؟!! براي درياچه اروميه فيلم و مستند ساختن، فلامينگوي نمادي ساختن، كلي پيج تو دنياي مجازي براش ساختن به كجا رسيدن؟!! اگر پاشايي محبوب بود بخاطر شعراش بود و اينكه تا آخرين لحظه عمرش و در بدترين شرايط جسمي دست از خوندن نكشيد. شعراش حرف دل خيلي از جوونا بود بهتره منطقي تر فكر كنيد آقاي جامعه شناس نظر اقاي اباذري درست است .مرحوم پاشايي رفت خدا رحمتش كند تقصيري نداشت. انتقاد به مردمي كه اين همه احساسي هستند وارد است كه الان زنده اند. جواني كه رفته جانش را براي ازادي مملكتش داد الان جوانان حاضر نيستند بروند تشييع جنازه اش اما براي ايشان مردم چه كارها كه نكردند. بابا بنده خدا فوت کرده. رفته. چشم، دیگه تشییع جنازه نمی ریم. واقعا لذت بردم از تحليل استاد اباذري. ايشان صراحت و شجاعت تمام صحبت كردند كه واقعا در خور تمجيد هست. از همين جا درود بر شما استاد... میتوان از حضور بیشتر افرادی که در این مراسم شرکت کرده اند به این نتیجه رسید که استاد اباذری درست میگویند بیشتر این افراد یا جوان و خام و نا پخته بودند که جو گیر شده بودند یا دنبال سوژه های خیابانی مثل خودشان بودند و دنبال موسقی پاپ به هیچ وجه حرف های دکتر اباذری تند نیست،به هیچ وجه قصد نداریم به مرحوم پاشایی بی احترامی شود،ولی لاجرم باید در مورد ابتذال عقاید بیش از اندازه مردم اندیشید،البته این ابتذال یک شبه ایجاد نشده است،مدتهاست شرایط به گونه ایست که مردم به بطالت مطلق سوق داده شوند. بنده هم بانظرآقاي اباذري موافقم شايدخيليهاپاشايي رانمي شناختندولي بدلايلي خواستندداخل خيابانها حضورپيداكنند. با ایشان موافقم.واقعا مردم ایران احساساتی هستند وقتي يك استاد دانشگاه در مورد يك جوان كه در سخت ترين شرايط با زندگي خداحافظي ميكنه و به هر دليلي !!!!!!!!!!!! مورد توجه و عنايت مردم قرار ميگيرد اين طور قضاوت ميكنه .... واقعا" جاي تاسف داره . راست گفته والا کاملا ایشون درست گفتند. ميتونستن نظرشون رو بدن ولي توهين نكنن با اين گفته موافقم : " به هيچ كس اجازه و فرصت اين شهامت را نبايد داد كه به مردم توهين كند. چرا اين دسته از افراد به جاي اينكه صداي مردم را بشنوند از آن فرار مي‌كنند؟»
سخن آقای اباذری درست است که گفته ميدان دادن به افراد غير نخبه همچون ورزشكاران، و بعضی بازیگران نمود سیاست زدائی میباشد .البته پاشائی اگرچه با استعداد ذاتی خود به این مرحله رسیده بود که بتواند در جامعه مطرح شود و چیز مادی هم از این دنیا برای او باقی نماند ولی ورزشکاران (باصطلاح ) کلی پول به جیب میزنند و کار مهمی نیز برای کشورشان انجام نمیدهند و گاها" جامعه را به چالش میکشانند را چه باید گفت. حرف حساب زده ... نگاه اباذری تا حدی قابل پذیرش تر است . منتهی می شود پذیرفت این پدیده نمایان گر گریز از سیاست زدگی از سوی مردم است ونه به عنوان امری تحمیلی از بالا . وبه بیان دیگر گرایش مردم در راستای کم توجهی به روزمرگی شدن امور سیاسی و رو آوردن به امور دیگری از جمله فرهنگ. واز طرفی حرکت زایرین اربعین هم نقطه مقابل این ماجرا. که اگر حرکتی فرهنگی (غیر سیاسی)بخواهد اتفاق بیفتد لزوما باید در راستای فرهنگ دینی آن هم مثلا حرکت یک میلیون زایر از ایران و میلیون ها نفر از جاهای دیگر. فعلا نوعی درگیری پنهان فرهنگی(غیر سیاسی) در حال اتفاق است. البته در سطح بین المللی و به لحاظ سیاسی مقابله ای بود با داعش و اسراییل. چکیده ی این مقاله : عموم مردم ترجيح مي‌دهند فكر نكنند چون فكر كردن سخت‌ترين كار دنياست.
و البته اقلیتی شیطان سفت به بهترین شکل از غفلت این اکثریت نهایت استفاده را می کنند . اول نقش دایه ی مهربان تر از مادر را بازی می کنند و در نهایت ... اسب سواری .
و البته که شبکه های مجازی و امثال آن ها بهترین مخفی گاه برای استحمار توده ها است .
صحبتشون درسته لحنشون نه چرا به این موضوع که چرا جامعه را از شنیدن و دیدن موسیقی استاد شجریان محروم می کنند نپرداخته است . موسیقی پاپ همیشه طرفداران زیادی دارد که این آقا حق توهین به آنها را ندارد تلخ است اما باید پذیرفت بهتره در خصوص عامه جامعه اینگونه صحبت نکنند آقای اباذری تشکر از صحبت های خوبتان . ولی اگر پاشایی محبوبیتی بین مردم پیدا کرد بخاط بیماری و ترانه های غمگین ایشان بود . 4 گروه در مراسم وی شرکت داشتند که یک گروه برای دیدن هنرمندان ، یگ گروه برای دیدن ورزشکاران ، یک گروه طرفداران ترانه های ایشان و گروهی به دنبال فتنه بودند . صحبت های شما بسیار متین و در خور تامل است . سئوالاتی مطرح است این که بر جامعه ما چه شده است ؟؟؟؟ چرا جوانان ما دین زده شده اند؟؟؟ چرا حرمت ها در بین جوانان ما رخت بربسته است ؟؟ چرا اکثریت جوانان بسوی منکرات با آغوش باز می روند ؟؟ چرا چرا چرا موافقم متاسفانه مردم ما فكر نمي كنن با هر موجي كه مياد همراه ميشوند.و اگر يكي از بزرگان موسيقي فوت كنه كسي نميره امابراي يك ادم چه ميكنن دوست داشتن رو که نمیشه با منطق و بحث راجع بهش حرف زد .بعدشم پشت سر کسی که مرده و نمیتونه از خودش دفاع کنه اینجوری حرف نمیزنن.