قهرمانی نسازیم که شبیه هیچ جوان ایرانی نیست

کشمکش بر سر انتشار کتاب زندگی‌نامه «شهید همت» در روزهای اخیر بالا گرفته و دست آخر این کتاب توقیف و از توزیعش جلوگیری شد؛ اما چرا این سرنوشت برای کتابی با مضمون زندگی این قهرمان دوران دفاع مقدس به نگارش، با چنین چالشی مواجه شده و خانواده این فرمانده دوران دفاع مقدس در مقابل انتشار کدامین سبک روایت‌ها از «همت» مقاومت کردند؟

به گزارش «تابناک»، انتشار کتاب زندگی‌نامه داستانی «شهید همت» که مبتنی بر واقعیت اما با شیوه روایی داستانی بود، یکی از اتفاق‌هایی بود که می‌توانست در معرفی این قهرمان برجسته دوران دفاع مقدس برای نسل جوان پس از جنگ بسیار مؤثر واقع شود؛ اما نوع روایت‌هایی که در این کتاب برای به تصویر کشیدن چهره همت‌ ثبت شده بود، تا آن حد عجیب و دور از حقیقت بود که خانواده شهید همت به شدت در قبال انتشار این کتاب مقاومت کرد.

با این حال، کتاب تا مرحله توزیع رفت و در ‌‌نهایت دیدارهای خانواده شهید همت با مسئولان ارشد کشور منجر به توقیف این کتاب شد و انتشار دوباره کتاب با اعمال اصلاحات نیز منوط به اخذ تأییدیه خانواده این شهید بود؛ رویکردی که بعید است رخ دهد، زیرا به زعم خانواده شهید همت، از اعتمادی که آن‌ها به نویسنده کتاب کرده‌اند، سوءاستفاده شده و به همین دلیل قصد ندارند دوباره در موقعیت مشابهی قرار بگیرند.

مهدی همت، فرزند شهید همت پیرامون جمع‌آوری کتاب زندگی‌نامه داستانی شهید همت گفته است: «اکثر مطالب این کتاب کذب و ساخته و پرداخته ذهن نویسنده است و برای انتشار کتاب «همت» از خانواده اجازه‌ و تأییدی گرفته نشده است... ما با کل کتاب مشکل داریم، البته طی سال‌های گذشته، کتاب‌های فراوانی درباره شهید همت نوشته شده که برخی دارای نقاط ضعف و برخی دارای نقاط قوت بوده‌اند اما هیچ یک مروج دروغ و اشتباه نبوده‌اند.»


همت تأکید کرده است: «از طریق یکی از نهادهای حقوقی جلوی توزیع را گرفتیم و حتی کتاب را جمع آوری کردیم، اجازه چاپ دومی هم به نویسنده نخواهیم داد و از نویسنده اثر شکایت خواهیم کرد... در نگارش اثر منفعت شخصی نویسنده دخیل بوده و مطالب آن کذب است. آثار این حوزه باید مجوز بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس را داشته باشد و سپس مجوز وزارت ارشاد را اخذ کند که این کتاب چنین مجوزی نیز نداشت».

در این میان، پرسش اساسی این است که چه روایت‌هایی در این کتاب درج شده بود که با چنین واکنش تندی از سوی خانواده این فرمانده شهید جنگ تحمیلی مواجه شده است؟ پاسخ را ظاهراً بیشتر می‌توان در یک چند کلمه خلاصه کرد: «اغراق»، «مبالغه» و «غلو»؛ رویکردهایی که شاید نویسنده کتاب با حسن نیت به سراغشان رفته بود و قصد داشته روایتی حماسی از همت خلق کند و مردی را با ‌ویژگی‌های انسانی منحصر به فرد‌ به تصویر بکشد.

با این حال، ظاهراً نوع روایت به گونه‌ای دیگر پیش رفته، تا آنجا که «محمد ابراهیم همت» به تصویر کشیده شده با «محمد ابراهیم همت» واقعی هیچ نسبت قابل قیاسی ندارد و به همین دلیل، خانواده همت حاضر به پذیرش اصلاح کتاب نیز نشده‌اند و قید انتشار چنین کتابی را زده‌اند. این رویکرد اما در گذشته در کتب دیگری نیز مشهود بوده و در واقع باعث شده روایت‌هایی عجیب از برخی شهدا ثبت و منتشر شود که نسبتی با واقعیات نداشته است.

حداقل عوارض این تصویر غیرواقع و یا همراه مبالغه یا غلو، عدم درک نسل جوان از یک قهرمان جنگ است. وقتی «همت»، «باکری»، «باقری» و... را به گونه‌ای به تصویر بکشیم که شبیه هیچ جوان ایرانی نباشد، چگونه می‌تواند انتظار داشت جوان امروزی با این قهرمان که پیامبرگونه به تصویر کشیده ارتباط برقرار کند و مشی مشابهی را در پیش بگیرد؟ شاید این شیوه به تصویر کشیدن بزرگ‌ترین دغدغه‌ای بود که خانواده «محمدابراهیم همت» داشتند و پاسخی به آن داده نشد.