شعبه دوم "کاخ سفید" در خاورمیانه

ترکیه با گفتمان نوعثمانی گری که احمد داود اغلو، نخست وزیر کنونی و وزیرخاجه پیشین این کشور راهبرد آن را تئوری‌سازی کرد بیش از اینکه در سیاست خارجه خود پیروز شود متحمل شکست شده است.

به گزارش باشگاه خبرنگاران، ترکیه در حال مجلل سازی قدرت خود است. ترک‌ها که خود را میراث‌دار امپراتوری عثمانی می‌دانند اینک از لحاظ سمبلیک نیز به دنبال نشان دادن اقتدار و قدرت خود هستند. از این رو است که کاخ سفید دیگری را در خاورمیانه شاهد هستیم.

اردوغان که نخستین رییس جمهور منتخب مردم ترکیه است همزمان با آغاز دوره 5 ساله ریاست جمهوری خود از مرداد ماه سال جاری به جای اقامت در کاخ چانکایا که اقامتگاه روسای جمهوری سابق ترکیه بوده است، وارد " کاخ سفید " خود شد.


گفته می شود این کاخ دارای هزار اتاق بوده و پس از اقامتگاه سلطان برونئی مجلل‌ترین و بزرگ‌ترین اقامتگاه یک دولتمرد محسوب می شود.

جالب اینجاست که بنای کاخ جدید ترکیه در «مزرعه و باغ وحش آتاتورک» (مجموعه‌اي تفريحي داراي فضاي سبز، باغ وحش، رستوارن و...) در آنکارا بنا شده است. از قرار معلوم ساخت‌و‌ساز در اين محل ممنوع است و دادگاه به همين دليل خواستار توقف پروژه ساخت کاخ رياست‌جمهوري شده بود.

از زمان مصطفي کمال پاشا (آتاتورک)، بنيانگذار ترکيه نوين، همواره «کاخ صورتي» در منطقه «چانکايا» در آنکارا محل کار رئيس‌جمهور بوده است. اما ظاهرا اين محل از نظر اردوغان به حد کافي باشکوه نيست. او پيش از انتخابات رياست‌جمهوري گفته بود که ساختمان‌هاي تشريفاتي ساخته شده تا کنون «در حد جمهوري ترکيه نبوده‌اند.» تقابل «آک‌ساراي» و کاخ صورتی در ترکیه درواقع تقابلی میان اردوغان و آتاتورک فضای سیاسی تعبیر می شود.

پاپ دیروز مهمان ترک‌ها بود و وی نخستین میهمان خارجی اقامتگاه مجلل اردوغان محسوب می شود و از این رو رسانه های ترکیه همزمان با ورود پاپ به ترکیه در کنار پوشش خبرهای سفر پاپ نیم نگاهی نیز به نخستین مراسم استقبال رسمی از یک مقام عالی رتبه خارجی در کاخ جدید داشته‌اند. اما کاخ سفید ترکیه این روزها به نمادی از بلند پروازی‌های سران این کشور در منطقه خاورمیانه بدل شده است تا شکوه و عظمت یک حکومت مقتدر. بهره‌برداری از این بنای عظیم که در زمان افول سیاست‌خارجی ترکیه افتتاح شده است خود طنز سیاسی جالب توجهی است.


تاکنون دولت ترکیه با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در قبال وقایع منطقه موضع قابل توجهی از خود اتخاذ کرده است. ترکیه همواره در بزنگاه‌های مختلف سیاسی در خاورمیانه عملکرد جالب توجهی از خود به نمایش گذاشته است. دولت این کشور درعین حال که نشان می‌دهد با اسرائیل رابطه‌ای خصمانه دارد اما در عمل به نوعی منافع مشترکی با رژیم صهیونیستی دارد.  خاورمیانه بی‌ثبات هم منافع حکومت ترکیه و هم رژیم اشغالگر قدس را تامین می‌کند. ترکیه در این روند سعی دارد با عثمانی‌گری نوین الگوی حکومتی خود را به خاورمیانه مستولی سازد. البته این کشور با شکست‌های فاحشی در سیاست خارجی خود روبرو بوده است. با نگاه به وقایع مصر که این روزها با تبرئه دیکتاتور مخلوع، حسنی مبارک چهره جدیدتری به خود گرفته است، ردپای این سیاست شکست خورده ترکیه را به خوبی می توان مشاهده کرد.

حزب رفاه تركيه به رهبري رجب طيب اردوغان، به دليل سابقه گرايش به جريان اخوان المسلمين و داشتن ريشه در حزب رستگاري ملي به رهبري مرحوم نجم الدين اربكان، يك حزب اسلام گرا شناخته مي شود. اما رهبران ترکیه مروج نوعی از حکومت هستند که در پس آن نوعی منفعت گرایی صرف نهفته است. البته گرچه این موضوع در کوتاه مدت برای این کشور منافعی به دنبال داشته است اما در طولانی مدت از اعتبار جهانی سران ترکیه کاسته است. وقایع سوریه و پس از ان حمایت از داعش در مقابل کردهای کوبانی (عین العرب) از جمله این موارد است. حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکیه  نیز نگاه یکسان و عادلانه‌ای به مسئله قومیت و گرایش‌های گوناگون ندارد و تحولات سوریه که در آن علوی ها زندگی می کنند و کوبانی این موضوع را به خوبی ثابت کرد.

ترکیه با گفتمان نوعثمانی گری که احمد داود اغلو، نخست وزیر کنونی و وزیرخاجه پیشین این کشور راهبرد آن را تئوری‌سازی کرد بیش از اینکه در سیاست خارجه خود پیروز شود متحمل شکست شده است. راهبرد نوعثمانی گری خود را با تقابل شدید میان ترکیه و رژیم صهیونیستی نشان داد اما با توجه به منافع ترکیه و گره خورد این منافع با غرب این راهبرد ترکیه کم کم به محاق رفت. موضوع سوریه و همکاری غرب با سران این کشور سبب تا پوشالی بودن این راهبرد نمایان شود. بعد ازطرح‌های ترکیه برای مصادره بیداری اسلامی و همدستی این کشور در سوریه و تولید تروریست تکفیری داعش به وضوح ترکیه به سمت انزوای سیاسی پیش رفت.

البته نوعثمانی گری سبقه طولانی تری در فضای سیاسی ترکیه دارد. نوعثمانی گری یک جریان فکری است که در اواخر قرن 20 به وجود آمد. در جمهوری ترکیه با افزایش سطح آموزش یک طبقه ی به نام "بورژوازی اسلامی" به وجود آمد. این موضوع در جریان دموکرات شدن ترکیه این فرصت را داد تا افرادی مانند تورگوت اوزل با ایده وطن، تانسون چیلر با حزب راه درست و نجمتین اربکان با حزب رفاه انتخاب های سیاسی و نخبگان جدید را پیش رو مردم قرار دهد.

معنای اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﺟﺪﯾﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ﺳﻪ دهه ﭘﯿﺶ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد. زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺨﺶ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺟﺰﯾﺮه ﻗﺒﺮس را از طﺮﯾﻖ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﺧﻮد درآورد. ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﺮان ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ در آن دوره از اﺻﻄﻼح ”ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﮔﺮی" ﺑﺮای ﺗﻮﺻﯿﻒ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازاﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده ﺑﻮدند. این اصطلاح بار دیگر در دوران ریاست جمهوری تورگوت اوزال مورد استفاده قرار گرفت اما پس از مرگ وی به فراموشی سپرده شد. با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه و مشخص شدن دکترین سیاست خارجی داوود اغلو یک بار دیگر این اصطلاح و این بار به صورت جدی تری مطرح گردید،به همین دلیل گفته می شود سیاست های حزب عدالت و توسعه در زمینه مسائل خارجی در واقع ادامه سیاست های تورگول اوزال در منطقه است.

اما با شکست سیاست‌های ترکیه در صحنه بین‌المل بیشتر از این اصطلاح سیاسی به عنوان یک تئوری غیر واقعی یاد می شود. مخالفان اردوغان او را یک خودبزرگ بین قلمداد می‌کنند که با سیاست های بلندپروازنه و نوعثمانی‌گری جایگاه ترکیه را در سطح منطقه تنزل داده است و حال در کاخ مجللی که بیشتر به یک رویا می ماند، ساکن شده است.