کم درآمد‌ترین و پردرآمد‌ترین خانواده‌های ایرانی چقدر هزینه می‌کنند؟

مدتی است در کشور ما خط فقر ‌به کالایی نایاب تبدیل شده است. در واقع هیچ گزارش رسمی‌ وجود ندارد که نشان دهد، مردم با درآمدی که دارند روی خط فقر یا زیر آن زندگی می‌کنند. آخرین آمار رسمی در این زمینه به ‌سال ٨٩ برمی‌گردد که خط فقر رسمی ۵۹۰‌هزار تومان اعلام شد؛ هرچند کار‌شناسان رقم‌های بالاتری در این باره برآورد می‌کردند؛ برای نمونه، یک‌ سال بعد رئیس وقت شورای رقابت گفت، خط فقر واقعی دست‌کم در ‌سال ٩١ یک‌و‌نیم‌ میلیون تومان است.

به گزارش «تابناک»، البته به غیر از خط فقر، شاخص دیگری به نام «شکاف طبقاتی» نیز یکی از مهم‌ترین موضوعات است که می‌تواند تأثیرات شگرفی در وضعیت اقتصادی جامعه داشته باشد. میزان شکاف طبقاتی در ایران پس از زیاد شدن آهنگ رشد جمعیت در کشور، افزایش سهم درآمدهای نفتی و از طرف دیگر سیاست‌های نادرست اقتصادی، شکاف طبقاتی میان فقر و غنی را بیشتر کرد؛ افزون بر اینکه در سال‌های اخیر نیز سیاست‌هایی مانند هدفمندی یارانه‌ها، تورم بالا، افزایش نرخ بیکاری و بالا رفتن ضریب جینی به این امر بیشتر دامن زده است.

بر پایه آخرین گزارش سازمان ملل از سلسله گزارش‌های توسعه انسانی ۲۰۱۴، نمره ایران به لحاظ ضریب جینی را همانند سال گذشته ۳۸.‌۳ درصد ‌و رتبه آن را از نظر نابرابری درآمدی بین ۱۳۶ کشور جهان ۶۸ اعلام کرده است.

بانک مرکزی ایران در گزارش اخیر خود (اینجا)، نتایج بررسی بودجه خانوار مناطق شهری ایران در سال ۹۲ را منتشر کرده است. در این گزارش، درصد تغییر متوسط هزینه ناخالص سالانه یک خانوار شهری به تفکیک گروه‌های هزینه در سال ۹۲ نسبت به سال ۹۱ آمده است. با کنکاش در این گزارش، می‌توان شکاف طبقاتی و درآمدی در میان دهک‌های پردرآمد و کم درآمد و همچنین تفاوت هزینه در میان شهرهای کشور را دید‌.

بر پایه گزارش بانک مرکزی، در بخش هزینه، متوسط هزینه ناخالص سالانه یک خانوار شهری حدود ۲۸/۵ میلیون تومان بود که نسبت به سال قبل ۳۱.‌۴ درصد افزایش داشته است. در همین حال فقیر‌ترین گروه شهرنشین (دهک اول) در ‌سال گذشته شش میلیون و ۴۴۲ هزار تومان برای زندگی خود خرج کرده، ثروتمند‌ترین گروه شهرنشین (دهک دهم) ۸۷ میلیون و ۷۱۱ هزار تومان را مصرف رسانده است. این اختلاف درآمدی نشان می‌دهد که در سال ٩٢، پولدار‌ها حدود ۱۴ برابر کم درآمد‌ها در زندگی‌شان هزینه کرده‌اند  .

همچنین بررسی متوسط هزینه ناخالص سالانه یک خانوار ساکن در مناطق شهری استان‌ها‌ ‌نشان می‌دهد، ‌استان تهران با حدود ۴۰۹۳۱۷ هزار ریال (ماهانه حد‌ود ۳۴۱۱۰ هزار ریال) بیشترین و استان هرمزگان با حدود ۱۶۸۶۰۰ هزار ریال (ماهانه حدود ۱۴۰۵۰ هزار ریال) کمترین هزینه را از آن خود کرده‌اند.

در بین اقلام گروه هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها بیشترین سهم از کل هزینه ناخالص (معادل ۶.‌۱ درصد) متعلق به هزینه انواع گوشت بود. پس از آن به ترتیب هزینه میوه‌های تازه با ۴. ۴ درصد، سبزی‌های تازه با ۳.‌۲ درصد، شیر و فرآورده‌های آن و تخم پرندگان با ۳.‌۱ درصد، آرد، رشته و غلات با ۲.‌۶ درصد و انواع نان و بیسکویت با ۱.‌۹ درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. هزینه مسکن، آب، برق و گاز یک خانواده کم درآمد به طور متوسط کمتر از سه میلیون تومان است.

یعنی خانواده‌های کم درآمد نیمی از هزینه سالانه خود را صرف مسکن، آب و برق و گاز می‌کنند. این در حالی است که هزینه متوسط ثروتمندترین‌های ایران برای این بخش‌ها ۳۳ میلیون و ۱۸۱ هزار تومان است؛ این یعنی هزینه مسکن، آب، برق و گاز ثروتمندان حدود یک سوم هزینه سالانه خانوارهای آن‌ها را تشکیل می‌دهد.

یا برای نمونه، در سال گذشته خانواده‌های کم درآمد برای پوشاک و کفش خود تنها ۱۲۶ هزار تومان هزینه کردند، در حالی که خانوارهای ثروتمند در همین مدت چهار میلیون و ۲۴۸ هزار تومان، یعنی کمی کمتر از چهل برابر این مبلغ برای پوشاک و کفش خود خرج کرده‌اند. یا خانواده‌های ثروتمند بیش از ۲۱ میلیون تومان هزینه رستوران و هتل کرده‌اند، در صورتی که خانواده‌های کم درآمد کمتر از ۶۰۰ هزار تومان هزینه داشته‌اند.

در واقع این گزارش نشان می‌دهد که بدون اغراق، فاصله رفاهی پردرآمدهای ایران و آمریکا ‌زیاد نیست، به گونه‌‌ای که تقریبا پردرآمدهای ایران و آمریکا از رفاه مساوی برخوردارند! موضوعی که چندی پیش، علی ربیعی وزیر تعاون، رفاه به صراحت به آن اشاره کرد.

وی اعلام کرد، هرم توزیع درآمدی کشور ما نشان می‌دهد که ۷ میلیون ‌در شرایط فقر شدید هستند و امنیت غذایی آن‌ها در مخاطره است و ۵ تا ۶ میلیون فرد پر درآمد داریم که میزان ثروت آن‌ها با میزان ثروت پولداران یا ثروتمندان در کشورهایی مثل آمریکا چندان تفاوتی ندارد.

این وضعیت هزینه‌ها و درآمدهای خانواده‌های شهری در کشورمان نشان می‌دهد که میزان شکاف طبقاتی هر روز بیشتر می‌شود و ادامه این روند می‌تواند آثار سوئی در فرهنگ و اقتصاد کشور ایجاد کند و شکاف میان شمال و جنوب را افزایش دهد. دولت برای پر کردن شکاف طبقاتی موجود، باید توجه خود را به ‌خانوارهای کم درآمد معطوف کند و دست‌کم با حذف یارانه نقدی دهک‌های درآمدی بالا و اضافه کردن میزان کمک‌های دولتی به دهک‌های پایین، کمک بیشتری ‌در اختیار این قشر از جامعه گذارد که شکاف طبقاتی در کشور بیش از این افزایش پیدا نکند.