ستاره قطبی همیشگی نیست

حرکت وضعی به همان حرکت زمین به دور محور قطب هایش گفته می شود که در هر شبانه روز یک بار انجام می شود و موجب پیدایش شب و روز می شود. حرکت انتقالی به مدت گردش زمین به دور خورشید گفته می شود که به طور متوسط هر 24219878 / 365 روز انجام می شود و در نتیجه یک سال رقم می خورد.

به گزارش جام جم، در گذشته که زمین را کره ای در مرکز عالم تصور می کردند، پیدایش شبانه روز را در نتیجه گردش کره آسمان و طلوع و غروب خورشید در افق ناظر می دانستند. همین طور مدتی که طول می کشید تا خورشید یک دور کامل، هر 12 صورت فلکی منطقه البروجی را به صورت ظاهری از دید ناظر زمینی بپیماید و دوباره به نقطه اول صورت فلکی حَمَل یا همان نقطه اعتدال بهاری برسد، معادل یک سال در نظر می گرفتند. با مطرح شدن آرای انقلابی کوپرنیک و کپلر در زمینه قوانین گردش سیارات در منظومه شمسی و مشاهدات رصدی گالیله در حدود چهار قرن پیش، پایه های نظریه زمین مرکزی در دنیای نجوم سست شد تا کم کم اوضاع برای پذیرش مدل جدید گردش سیاره ها در منظومه شمسی پذیرفته شود.

حرکت تقدیمی

امروزه می دانیم زمین علاوه بر دو حرکت وضعی و انتقالی حرکات دیگری هم در فضا انجام می دهد. سومین حرکت زمین در فضاست که هر 26 هزار سال یک بار انجام می شود. به این ترتیب که انحراف محوری راستای محور قطبین زمین که به میزان 23.5 درجه است در طول یک دوره 26 هزار ساله، مانند حرکت فرفره، یک مخروط کامل با زاویه 23.5 درجه به دور خط عمود بر صفحه منظومه شمسی (دایره البروج) رسم می کند و در نتیجه آن در این مدت امتداد راستای محور زمین در فضا به سوی ستاره های مختلفی تغییر می کند. در نتیجه ستاره جُدَی که در حال حاضر ستاره قطبی است، در بازه های زمانی طولانی سده ها و هزاره های مختلف این نقش را بر عهده نخواهد داشت و ستاره های دیگری نیز ممکن است در مقام ستاره قطبی در کره آسمان جای بگیرند. برای مثال ستاره «نسر واقع» حدود 13 هزار سال آینده ستاره قطبی زمین خواهد شد و در فاصله نزدیکی به قطب شمال سماوی قرار خواهد داشت. علت این جابه جایی راستای محور زمین به جهت های مختلف را برآیند نیروهای گرانشی وارده از ماه و خورشید و سیاره ها بر برآمدگی استوای زمین دانسته اند.

دانش امروز درباره حرکات متفاوت زمین چه می گوید؟

برآیند نیروهای کشندی (جزر و مدی) وارده از ماه به زمین موجب نوعی حرکت سینوسی در مدار زمین می شود که حرکت ترقصی زمین را موجب می شود. از طرفی خورشید به همراه همه سیاراتش (از جمله زمین) در یک بازه زمانی حدود 240 میلیون سال در گردش به دور مرکز کهکشان راه شیری است؛ یعنی جایی که ابرسیاهچاله بزرگی با گرانش خود موجب گردش 200 میلیارد ستاره راه شیری به دور خود شده است. به علاوه کهکشان راه شیری (که ما در آن ساکن هستیم) همراه با کهکشان آندرومدا و 31 کهکشان کوچک تر دیگر در گروه محلی کهکشان ها در حال گردش به دور نقطه ای مابین راه شیری و آندرومدا هستند.

در این مسیر، رفته رفته راه شیری و آندرومدا به یکدیگر نزدیک می شوند تا این که در حدود 4 میلیارد سال دیگر با هم برخورد می کنند. جالب اینجاست که ستاره های این دو کهکشان در حین این برخورد کهکشانی، به دلیل فواصل بسیار زیاد میان ستاره ها، با یکدیگر برخورد نخواهند داشت. گروه محلی کهکشان ها عضوی از خوشه کهکشانی سنبله است و راه شیری همراه با کهکشان های دیگر این خوشه در حال حرکت در این خوشه هستند. از طرف دیگر خوشه کهکشانی سنبله به دلیل انبساط عالم در هر لحظه در مقیاس کیهانی در حال دور شدن از سایر خوشه ها و گروه های کهکشانی است.

در مجموعه این حرکت ها که برخی بسیار کلان تر از رویدادی منحصر به زمین هستند، می توان ردپایی از موقعیت زمین در فضا و در میان کهکشان ها پیدا کرد. از این رو است که اخترشناسان گاه تا بیش از 7 نوع حرکت برای زمین در فضا بر می شمارند.