وزارت خارجه در دوره جدید چگونه نیرو استخدام خواهد کرد؟

با ورود محمد جواد ظریف به وزارت خارجه، بار دیگر این وزارت‌خانه بر سر زبان‌ها افتاد. این در حالی است که معاونت مالی و اداری وزارت خارجه، یکی از مهم‌ترین معاونت‌های این وزارت خارجه به شما می‌رود که کمتر از آن شنیده می‌شود. موضوعات زیادی از قبیل مأموریت‌ها، تغییر سفرا، استخدام و... در حوزه اختیار این معاونت است.

در همین راستا، «تابناک» در گفت‌و‌گو با مهدی دانش یزدی، معاون جدید اداری و مالی وزارت خارجه، موضوعاتی چون تغییرات در وزارت خارجه، وضعیت استخدام، بودجه وزارت خارجه‌ و... را بررسی کرده است.

مهدی دانش‌یزدی پس از روی کار آمدن دولت جدید به عنوان معاون اداری و مالی وزارت خارجه انتخاب شد. وی که کمتر علاقه‌مند به گفت‌و‌گو با رسانه‌هاست، پیش از این در سمت‌های مدیرکل حقوقی و معاون سابق نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک فعالیت کرده ‌‌و‌ همچنین عضو هیأت علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت خارجه نیز هست.

* هنگامی که شما به معاونت اداری و مالی وزارت خارجه منصوب شدید، چه مشکلاتی پیش روی داشتید؟

ـــ سخن گفتن از مشکلات با توجه به حساسیت این وزارت‌خانه کار چندان درستی نیست. وزارت خارجه یک وزارت‌خانه حاکمیتی ‌و بخشی از سیستم اداری کشور است و تافته جدا بافته از نظام اداری کشور نیست. وزارت خارجه طبعا با مشکلاتی که نظام اداری کشور دارد، کم و بیش روبه‌روست.

هر وزارت‌خانه‌ بنا به وظایفش‌ مشکلات خاص خود را دارد. بنده در آغاز ورود به این مسئولیت به رغم ۳۱ سال سابقه کار در وزارت خارجه ترجیح دادم با دوستانی که پیش از من در بخش اداری و مالی مسئولیت داشتند، مشورت کنم. در این مشورت‌ها به سه موضوع برخورد‌م که هر کدام از آن‌ها موضوعات مهمی است که وزارت خارجه با آن دست و پنجه نرم می‌کند و یا با آن روبه‌روست. البته در وزارت خارجه موضوعات و مسائل بسیاری است که پرداختن به آن‌ها فعلا در اینجا مقدور نیست. به هر حال سه مشکل اصلی وزارت خارجه عبارتند از بودجه، تشکیلات و نیروی انسانی.

۱ـ در رأس همه مشکلات، بحث بودجه و پول است. هیچ دستگاهی نمی‌تواند بدون منابع مالی کافی اداره می‌شود. شما باید منابع لازم مالی‌ داشته باشید تا از طریق آن منابع بتوانید برنامه‌های خود را در حد مطلوب اجرا کنید.

۲ـ تشکیلات و ساختار وزارت خارجه بحث مهمی است. اگر شما تشکیلات منضبط و منسجم نداشته باشید، هرج و مرج پدید می‌آید.‌ پس از انقلاب، هر یک از وزرای خارجه بنا بر مصلحت و صواب‌دید خود تغییراتی در ساختار به وجود آورده‌اند.

۳ ـ نیروی انسانی سرمایه اصلی وزارت خارجه است. نیروی انسانی برای هر دستگاهی جنبه حیاتی دارد.

این سه موضوع برای ما بسیار اهمیت دارد. زمانی که بنده تصدی معاونت اداری و مالی را به عهده گرفتم، این مشکلات برای بنده روشن و محسوس‌تر شد. اولویت کاری من در این سه زمینه متمرکز است و در هر سه زمینه هم ما مشکلات عدیده‌ای داریم. البته ‌اکنون وضعیت بودجه برای ما اولویت بیشتری دارد.

* امسال بودجه وزارت خارجه در لایحه بودجه دولت افزایش پیدا کرده است؟ این افزایش به چه میزان بوده است؟

ـــ بودجه وزارت خارجه چیز محرمانه و غیرشفافی نیست. بودجه جاری وزارت خارجه مصوب برای سال ۹۲، ۵۳۴ میلیارد تومان است که در صورت تحقق کامل این بودجه باز هم کسری بیش از ۱۰۰ میلیاردی داریم. با این حال، برای سال ۹۳ در مرحله اول بودجه سال ۹۲ مبنا قرار گرفت. با تلاش‌ها و ‌مذاکراتی که با معاونت برنامه ریزی دولت به عمل آمد، بودجه سال ۹۳ نخست به ۶۰۰ میلیارد تومان و نهایتا در روز آخر که بودجه در هیأت دولت به تصویب رسید به ۶۵۳ میلیارد تومان افزایش پیدا کرد؛ یعنی بودجه ما برای سال ۹۳ تقریبا ۲۲ درصد افزایش پیدا کرد، ولی در برخی ‌اخبار آمده بود که بودجه سال آینده وزارت خارجه ۶۶ درصد افزایش پیدا کرده است.

مطلبی که در برخی سایت‌ها نوشته شد، مبنی بر اینکه بودجه وزارت خارجه ۶۶ درصد افزایش پیدا کرده، درست نیست. کل بودجه‌ای که به وزارت خارجه تعلق گرفته و دولت اعلام کرده ۸۳۰ میلیارد تومان است، ولی آن ۸۳۰ میلیارد تومان علاوه بر بودجه جاری، بودجه حق عضویت ایران در سازمان‌های ‌منطقه‌ای و جهانی و نیز بودجه برخی تشکیلات تابعه وزارت خارجه مثل دانشکده روابط بین‌الملل را شامل می‌شود.

نکته‌ای که باید اینجا به آن اشاره شود، اینکه بیشتر هزینه‌های وزارت خارجه به صورت ارزی است و بسیاری از اقدامات ما به ارز نیاز دارد. این در حالی است که مشکلات ارزی دولت نیز برای کسی پوشیده نیست. ما هم مثل بسیاری از دستگاه‌های دولتی دیگر باید به نرخ مبادله‌ای ارز بخریم. برای وزارت خارجه نرخ مرجع وجود ندارد.

اگر ما سال گذشته ارز مورد نیاز خودمان را از طریق ارز مرجع تأمین می‌کردیم، امروز باید با ارز مبادلاتی تأمین کنیم. وزارت خارجه یک دستگاه ارز‌بر است که تقریبا ۷۰ درصد هزینه‌های آن به صورت ارزی است. با توجه به تغییر نرخ ارز و تغییرات هزینه‌های نمایندگی‌های ما در خارج از کشور هزینه‌ها بسیار افزایش پیدا کرده است؛ بنابراین، افزایش ۲۲ درصدی بودجه جاری در حالی که نرخ ارز ۱۰۴ درصد افزایش داشته، اصلا نمی‌تواند پاسخگو باشد. پس بودجه روی ‌کاغذ افزایش پیدا کرده است، ولی در عمل بودجه کاهش یافته است. به همین دلیل، ما مجبوریم به دلیل تنگناهای بودجه‌ای برخی از سیاست‌های ریاضتی، مثل تعدیل نیرو‌ها در نمایندگی‌های ما در خارج از کشور، در وزارت خارجه را پیگیری کنیم.

البته ما می‌دانیم منابع دولت نیز محدود است و دولت هم که کارخانه چاپ اسکناس نیست. تلاش ما بر این است که بتوانیم ضمن درک شرایط موجود با این بودجه چرخ وزارت خارجه را بچرخانیم.

* آیا بودجه‌ای که برای سال آینده تصویب شده، کفاف وزارت خارجه را می‌دهد؟

ـــ قطعا جواب بنده خیر است. این بودجه نیازهای وزارت خارجه را تأمین نمی‌کند. امیدواریم در سال آینده با گشایش در برخی‌ درآمدهای دولت، بتوانیم گشایش مطلوبی در بودجه وزارت خارجه داشته باشیم.

* شما یکی از مشکلات وزارت خارجه را بحث نیرو در وزارت خارجه دانستید؟ در این موضوع چه مشکلاتی پیش روی دارید؟

ـــ بحث نیرو یکی از بحث‌های اساسی وزارت خارجه است. وزارت خارجه از آغاز راه‌اندازی دانشکده روابط بین‌اللمل تلاشش این بوده ‌که نیروی کار‌شناسی خودش را از دانشجویانی که در دانشکده می‌پذیرد و تربیت می‌کند، تأمین کند. من هم افتخار این را دارم که از سال‌های گذشته در دانشکده تدریس می‌کنم. امروز دانش آموختگان دانشکده که در خلال دو دهه گذشته جذب وزارت خارجه شده‌اند، بدنه اصلی کار‌شناسی وزارت خارجه را تشکیل داده‌اند. من اینجا شهادت می‌دهم بسیاری از این همکاران از بهترین کار‌شناسان وزارت خارجه هستند. در واقع بار اصلی کار‌شناسی دستگاه دیپلماسی کشور بر روی دوش فارغ التحصیلان دانشکده بوده و هست.

برای ورود به وزارت خارجه اشتیاق زیادی بین فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های مختلف کشور وجود دارد و دانشجویان مستعد بسیاری داوطلب ورود به وزارت خارجه هستند. البته استخدام در وزارت خارجه محدود به فارغ التحصیلان دانشکده روابط بین‌الملل نبوده و نخواهد بود. در واقع استخدام در وزارت خارجه در انحصار دانشکده روابط بین‌الملل نیست.

نظر شخصی من این است که دانشکده روابط بین‌الملل خدمات بزرگی برای وزارت خارجه انجام داده است. متقابلا وزارت خارجه نیز سرمایه‌گذاری بزرگی برای دانشکده انجام داده است. اما این امر به معنای آن نیست که نیروی کار‌شناسی وزارت خارجه باید منحصرا از بین دانش آموختگان دانشکده روابط بین‌الملل تأمین شود. دانش آموختگان دانشگاه‌های دیگر که در رشته‌های مطلوب وزارت خارجه تحصیل کرده‌اند و دارای استعداد و انگیزه باشند و از دانش کافی در زمینه زبان خارجی نیز برخوردار باشند، باید جذب شوند. ما باید زمینه و فرایندی را فراهم کنیم که‌ وزارت خارجه در یک رقابت شفاف، بتواند نیروهای مورد نیاز خود را جذب کند.

* وضعیت کنونی نیرو در وزارت خارجه چگونه است؟

ـــ وزارت خارجه در سال‌های گذشته از نظر تأمین نیرو کارهایی انجام داده و به همین دلیل ما در ابتدا تصمیم گرفتیم جهت سامان‌دهی به نیروهای موجود تا اطلاع ثانوی نیروی جدید نگیریم.
در اردیبهشت سال ۹۱ وزارت خارجه آزمون استخدامی برگزار کرده است. در آن آزمون بیش از بیست هزار تن شرکت کردند، ولی ‌۲۵۰ تن از آن‌ها توانستند نمره بالای ۶۰ کسب کنند. از این ۲۵۰ نفر پس از گزینش‌های لازم، وزارت خارجه توانسته‌ حدود هشتاد تن را جذب کند. بالطبع این تعداد نیرو نمی‌تواند نیازهای وزارت خارجه را تأمین کند. به همین خاطر ما در نظر داریم نیروهایی را که قبلا آزمون داده‌اند و پرونده آن‌ها به نتیجه قطعی نرسیده، بررسی کنیم. با این دیدگاه که اگر افراد دیگری که حائز شرایط هستند و نتوانسته‌اند به هر دلیلی در مرحله نخست پذیرفته شوند، بتوانیم جذب کنیم.

وزارت خارجه علاوه بر رشته‌های مطلوب خود که در مقررات تشکیلاتی آن مورد اشاره قرار گرفته، در رشته‌های دیگر هم نیاز به استخدام نیرو دارد؛ از جمله در زمینه‌هایی مثل مترجمی زبان‌های روز دنیا، مهندسی کامپیو‌تر و ساختمان و حسابداری؛ بنابراین، از نظر ما پرونده استخدام و جذب نیرو باز است. اما اولویت ما این است که فعلا آنهایی که پرونده‌شان به اصطلاح در جریان است، سر و سامان بدهیم. همچنین در تصمیمی که در شورای معاونین وزارت خارجه گرفته شده، فعلا قرار نیست نیروی انتقالی‌ یا مأمور از سازمان‌ها و ارگان‌های دیگر بپذیریم.

در رابطه با نحوه استخدام نیروهای آینده وزارت خارجه هنوز تصمیم قطعی گرفته نشده است. در این رابطه ضرورت دارد که مجوزهای لازم از معاونت توسعه سرمایه انسانی ریاست جمهوری کسب کنیم. به هر حال هر کاری که در این رابطه انجام دهیم، شفاف به آگاهی عموم خواهد رسید.

ادامه دارد...