نگرش امریکا در قبال سوریه به ایران نزدیک شده است

بحران سوریه به یکی از طولانی‌ترین بحران‌های دهه اخیر در منطقه خاورمیانه تبدیل شده است. یکی از راهکار‌های این بحران، میانجیگری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای است. در همین راستا، طرف‌های درگیر در بحران سوریه، می‌کوشند‌ در کنفرانس ژنو ۲ مسائل را تا آنجا که می‌شود، حل و فصل کرده و به یک تفاهم برای برون‌رفت از این اوضاع برسند.

در این باره، به تازگی روزنامه «السفیر» لبنان به نقل از یک منبع دیپلماتیک فاش کرده ‌که‌ کاخ سفید با فرستادن نامه‌ای به هم‌پیمانان خود در منطقه، بر توقف حمایت‌های سیاسی، لجستیکی و امنیتی واشنگتن از گروه‌های مسلح سوری تأکید کرده است. این تغییر نگرش امریکا و تحولات اخیر در سوریه، موضوع گفت‌و‌گوی تابناک با حسن هانی‌زاده، کار‌شناس ارشد مسائل خاورمیانه است.

* آقای دکتر هانی‌زاده، وضعیت میدانی جنگ در سوریه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ــ با توجه به شرایط میدانی سوریه و پیشرفت‌هایی که ارتش سوریه در مناطق «القلمون» و همچنین «نبک» در حومه دمشق داشته‌ و آشکار شدن آثار شکست در میان گروه‌های تروریستی، وضعیت میدانی اکنون به سود‌ دولت سوریه تغییر کرده و این تغییر‌، ارتباط مستقیمی با کنفرانس ژنو۲ خواهد داشت، زیرا برآیند تحولات میدانی، باعث تغییر خروجی کنفرانس ژنو ۲ به نفع دولت سوریه خواهد شد. به همین دلیل، هم‌اکنون گروه‌های تروریستی همه تلاش خود‌ را به سمت اجله و حلب متوجه کرده‌اند. زیرا اگر ارتباط ترکیه و حلب و ادله ـ که در نزدیک مرز مشترک ترکیه و سوریه است‌ ـ قطع شود، گروه‌های تروریستی تا دو ماه آینده، ‌شکست سختی ‌خواهند خورد و نخواهند توانست حضور خودشان را در سوریه تثبیت کنند؛ بنابراین، آنچه هم‌اکنون در سوریه جریان دارد، پیشروی ارتش سوریه است. الان تقریبا ۷۰ درصد زمین‌های سوریه توسط ارتش سوریه پاکسازی ‌‌و گروهای تروریستی به سمت ادله، دیرالزور، مرز عراق و ترکیه متواری شده‌اند.

* چرا حضور ایران و عربستان در کنفرانس ژنو ۲ قطعی نشده است؟

ــ این امر به اختلاف دیدگاه عربستان و ایران پیرامون کنفرانس ژنو ۲ برمی‌گردد. قطعاً شرکت عربستان بسته به این است که در کنفرانس ژنو ۲، تصمیمات کنفرانس ژنو ۱ ‌در آن ضرورت تشکیل دولت انتقالی در سوریه مورد توجه و تأکید قرار بگیرد. در واقع سعودی‌ها مایل نیستند که خروجی کنفرانس ژنو ۲ به نفع دولت بشار باشد. برعکس ایران مایل است که در کنفرانس ژنو ۲ ‌راهکار سیاسی داشته باشد. به دلیل وجود اختلاف در دیدگاه عربستان و ایران، قطعاً شرکت این دو کشور هنوز در هاله‌ای از ابهام است؛ اما با توجه به اینکه امریکایی‌ها و غربی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که گروه‌های تروریستی، عربستان سعودی، قطر و ترکیه هیچ گونه طرح، برنامه و نقشه راهی برای آینده سوریه ندارند، آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند تا از ظرفیت جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس ژنو ۲ بهره گیرند و طرح شش ماده‌ای جمهوری اسلامی ایران برای حل بحران سوریه را عملیاتی کنند؛ ولی عربستان سعودی، رژیم صهیونیستی و قطر مایل نیستند که خروجی کنفرانس ژنو ۲ به نفع دولت سوریه باشد.

* آیا سرانجام از ایران برای حضور در این کنفرانس دعوت می‌شود؟

ــ با اینکه عربستان سعودی‌ها اکنون همه فشارهای سیاسی، ابزارهای رسانه‌ای و مالی خود‌ را برای جلوگیری از حضور ایران به کار می‌گیرد، کشورهای غربی و حتی شخص اخضر ابراهیمی، فرستاده دبیرکل سازمان ملل مایل هستند که ایران در این کنفرانس‌ شرکت کند. البته باید این نکته را نیز به آن بیفزاییم که روسیه، چین و عراق ‌نیز دنبال حضور ایران هستند که در کنفرانس ژنو ۲ شرکت کند. عربستان و قطر نیز دنبال این هستند که بنا بر فرمول خودشان کنفرانس ژنو را برگزار کنند. به همین دلیل حتی احتمال تشکیل کنفرانس ژنو ۲ مورد تردید است. اخضر ابراهیمی هم خیلی نسبت به آینده کنفرانس خوشبین نیست.

* سفر لاوروف به تهران می‌تواند تغییری در روند ایجاد کند؟

ــ سفر آقای لاوروف، وزیر خارجه روسیه به ایران در چهارچوب آینده کنفرانس ژنو، مسأله خلع سلاح شیمیایی سوریه، آینده سوریه و همچنین موضوعات مربوط همکاری‌های ایران و روسیه در حوزه انرژی در مدار توجه است؛ افزون بر اینکه الان عربستان سعودی و برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس، خواهان این هستند که به سمت روسیه متمایل شوند که ایران را منزوی کنند؛ برای همین، آقای لاوروف مسائل مهمی را در رابطه با منطقه و جهان با ایران مطرح خواهد کرد.‌ این مسأله می‌تواند در سرنوشت کنفرانس ژنو ۲ و بحران سوریه تأثیر‌گذار باشد.

* آیا در سیاست امریکا در قبال سوریه، تغییری پدید خواهد آمد‌؟

ــ دیروز روزنامه السفیر لبنان افشا کرد که برخی از کشورهای اصلی منطقه و جهان از جمله انگلیس، ‌کشورهای اروپایی و ترکیه، مسیر حرکت خود و گرایش‌هایشان نسبت به سوریه را تغییر داده‌اند و در صحبت و عمل به گزینه حل مسالمت‌آمیز بحران سوریه اشاره دارند. در این میان، روزنامه السفیر، به نامه‌ای اشاره می‌کند که مقامات کاخ سفید به کشورهای منطقه نوشته‌ و اعلام کرده‌اند که دیگر به هیچ وجه از گروه‌های تروریستی در سوریه حمایت نمی‌کنند؛ بنابراین، باید در اینجا تأکید کنم که این خبر کاملاً درست است.
 
عربستان، قطر، اردن و رژیم صهیونیستی به دنبال این هستند که دولت سوریه را سرنگون ‌و محور تهران دمشق و بیروت را قطع ‌و حزب الله را از صحنه مبارزاتی حذف کنند، ولی با توجه به تغییر نگرش امریکا و اینکه گروه‌های تروریستی ممکن است برای آینده رژیم صهیونیستی خطر آفرین باشند و این گروه‌ها به طالبان دیگری در قلب خاورمیانه تبدیل شوند؛ لذا امریکا دنبال این است که بشاراسد را با وضعیت کنونی نگه دارد و بحران سوریه را مهار کند. در واقع‌‌ همان سناریویی که برای صدام دیکتاتور معدوم عراق در سال ۱۹۹۰ و پس از اخراج از او از کویت به کار گرفتند و صدام را دوازده سال محاصره کردند و از او یک فرد خنثی ساختند. الان تلاش آن‌ها این است که بشار اسد را تضعیف ‌و مطالباتشان را بر بشار اسد دیکته کنند. البته این سناریو مشروط بر این است که ایران با امریکا در حل موضع سوریه همکاری کند، اتفاق خواهد افتاد. این مسأله مورد خشم برخی کشورهای عرب منطقه شده و این‌ها از امریکا انتقاد کردند که چرا دنبال راه حل سیاسی برای سوریه است و چرا به سوریه حمله نمی‌کند.

* بنابراین مواضع‌ امریکایی‌ها به ایران و روسیه در قبال سوریه نزدیک شده است؟

ــ نگرش آمریکایی‌ها به ایران و روسیه نزدیک شده است. امریکا تلاش می‌کند با ‌تشکیل با قدرت کنفرانس ژنو ۲ خروجی قابل قبولی برای این کنفراس داشته باشند و بحران سوریه را مهار کنند. ضمن اینکه امریکایی‌ها یک بازی زیرکانه‌ای انجام داده‌اند:

۱ـ سلاح شیمیایی سوریه را نابود کردند.
۲ـ ارتش سوریه را تضعیف کردند که در آینده نتواند جلوی ‌ارتش اسرائیل ایستادگی کند.
۳ـ از گروه‌های تروریستی در ۸۳ کشور دعوت کردند ‌با نظام سوریه درگیر بشوند که از این گروه‌ها هم خلاص بشوند. در واقع از هر دو طرف گروه‌های تروریستی کشته بشوند. این به نفع اسرائیل و ‌‌امریکا‌ست.

به هر حال اسرائیلی دنبال حفظ بشار اسد نیستند، به همین دلیل هم با امریکای اختلاف نظر دارند و یک جبهه عبری ـ عربی در اینجا تشکیل شده که علیه دولت سوریه و ‌ایران فعالیت می‌کنند؛ بنابراین، گویا ‌امریکایی‌ها به سمتی حرکت می‌کنند که همین وضعیت بشار اسد و نظام سوریه باقی بماند. این در حالی است که امریکایی‌ها می‌خواهند خواسته‌های خود‌ را به دولت سوریه تحمیل کنند.

* آیا همچنان پیش شرط‌های ژنو ۱ برای برگزاری ژنو ۲ وجود دارد؟

ــ هم‌اکنون امریکایی‌ها خیلی دنبال پیش شرط نیست. امریکا دنبال این است که بالاخره بحران سوریه را مهار کرده و یکسری اصلاحات در دورن ساختار نظام سوریه ایجاد کنند. اصلاحات درونی نظام سوریه بهتر از این است که نظام سوریه و آینده سوریه در اختیار گروه‌های تروریستی سلفی قرار بگیرد. در این حالت شاید سومالی و یا افغانستان دیگری در سوریه ایجاد شود و امکان مهار آن برای قدرت‌های فرامنطقه‌ای نباشد؛ بنابراین، این‌ها دنبال یک راهکار بدون هزینه هستند. جمهوری اسلامی ایران این ظرفیت را دارد که بحران سوریه را مهار بکند و اجازه ندهد که آینده سوریه در اختیار گروه‌های تروریستی سلفی قرار گیرد. ضمن اینکه عربستان و امریکا بر سر کودتای اخیر نظامی در مصر اختلاف نظر پیدا کرده‌اند. زیرا مصری‌ها از وضعیت مصر و اینکه کودتاچی‌ها قدرت را به دست گرفتند و اخوان‌المسلمین را کنار گذاشتند موافق نیستند. این امر با سیاست‌های امریکا در مصر مغایرت دارد و این اختلاف باعث می‌شود، امریکایی‌ها به دنبال هم‌پیمانان جدیدی باشند که بتواند، بحران سوریه را مهار کند.

* چرا امریکایی‌ها موضع جدید در قبال سوریه را به صراحت اعلام نمی‌کنند؟

ــ امریکایی‌ها با اسرائیل و عربستان اختلاف دارند؛ اما سیاست امریکا این است که این اختلافات را رسانه‌ای نکند. اکنون به دلیل بی‌اعتمادی که میان ایران و امریکا هست، امریکایی‌ها نمی‌دانند ایران تا چه حد می‌تواند با امریکا همراهی کند؛ بنابراین، اگر اطمینان حاصل کنند که ایران می‌تواند به امریکا و غرب نزدیک شود و ‌از ظرفیت ایران برای حل بحران‌های منطقه استفاده کنند، قطعا اختلافات خودشان را با عربستان و رژیم صهیونیستی آشکار خواهند کرد، به ویژه که باراک اوباما نگرش خاصی به ایران دارد و تلاش می‌کند مشکلات سابق ایران و امریکا را برطرف کند.