
این روزها شهر ژنو به کانون مذاکرات بینالمللی تبدیل شده که قرار است نتیجه آنها، تأثیر بسیار تعیینکنندهای بر آینده منطقه خاورمیانه بر جای گذارد؛ از مذاکرات هستهای ایران گرفته، تا مذاکرات صلح سوریه. در این میان، برخی از تحلیلگران به ارتباط این دو مذاکرات با هم و تأثیراتی که توافق هستهای ایران بر صلح در سوریه بر جای خواهد گذاشت، سخن میگویند.
به گزارش «تابناک»، نشریه آمریکایی «هفته» (The Week) در مطلبی با اشاره به تعیین تاریخی جدید از سوی سازمان ملل برای برگزاری کنفرانس صلح سوریه به نام «ژنو ۲»، استدلال میکند که سرنوشت این مذاکرات تا حد زیادی به توافق هستهای ایران وابسته است و ایران، بازیگری موثر در این مذاکرات خواهد بود.
در این مطلب اشاره شده که دوشنبه هفته گذشته، سازمان ملل اعلام کرد که قرار است طرفهای درگیر در سوریه برای نخستین بار در ۲۲ ژانویه ۲۰۱۴ دور یک میز گرد آمده و مذاکره کنند. آمدن گروههای شورشی پای میز مذاکره میتواند تحولی بسیار مهم به شمار آید و به همین سبب، تحلیلگران محتاطانه نسبت به این موضوع خوشبین هستند.
بنا بر این گزارش، بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل و جان کری، وزیر خارجه آمریکا از جمله افرادی بودند که با بیان مواضعی مثبت، از تعیین تاریخ مذاکرات صلح سوریه استقبال کردند.
«مارتین نسیرکی»، سخنگوی بان کی مون با اشاره به توافق هستهای ایران که روز قبل از آن حاصل شده بود، هفته گذشته را هفتهای خوب برای دیپلماسی دانست.
با این حال، هنوز دشواریهای زیادی بر جای مانده است. دولت اسد با حضور در مذاکرات موافقت کرده؛ اما از راه حل بدون اسد حمایت نمیکند. گروه ائتلاف ملی سوریه هم از حضور در مذاکرات استقبال کرده، اما خروج اسد از قدرت را پیش شرط خود اعلام کرده است. از سوی دیگر، ائتلاف ملی مورد پذیرش بسیاری از گروههای شورشی نیست و ژنرال سلیم ادریس، فرمانده ارتش آزاد سوریه اعلام کرده در مذاکرات شرکت نمیکند. گروههای افراطی وابسته به القاعده نیز در مذاکرات حاضر نخواهند شد.
اما با وجود اختلاف نظرهای بنیادین بر سر نتیجه گفتوگوها و فقدان یک اپوزیسیون واحد، برخی تحلیلگران و دیپلماتها اظهار میدارند که اگر ایران و آمریکا بتوانند به توافقی دست یابند، هر چیزی ممکن خواهد بود؛ برای نمونه، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه میگوید: «افزون بر جنبههای مثبت چندگانه توافق هستهای ایران، من امیدوارم این توافق تأثیری مثبت بر تلاشهای موجود برای حل و فصل مسأله سوریه داشته باشد».
در حقیقت، درگیری سوریه به یک جنگ نیابتی، نه تنها میان روسیه و آمریکا، بلکه میان ایران و عربستان سعودی تبدیل شده است. ایران در نبرد دولت سوریه با شورشیان، از دولت اسد حمایت و عربستان نیز برای شورشیان کمکهای تسلیحاتی فراهم میکند. دشوار است که تصور کنیم بدون ایران و عربستان، توافقی بر سر سوریه قابل حصول است. اینجاست که توافق هستهای ایران اهمیت مییابد.
پیش از این، آمریکا و متحدان غربیاش با حضور ایران در کنفرانس صلح سوریه مخالف بودند و دلیل آن را عدم حمایت ایران از بیانیه کنفرانس قبلی ژنو برای تشکیل دولت انتقالی در سوریه عنوان میکردند؛ اما درست پس از توافق هستهای اخیر، یک مقام ارشد اتحادیه اروپا گفت احتمال اینکه آمریکا باز هم با حضور ایران مخالفت کند، بسیار اندک است.
«تونی بدرن»، پژوهشگر بنیاد دفاع از دمکراسیها نیز با این امر موافق است. وی میگوید: «همه چیز اکنون به سمت این حقیقت جریان دارد که ایران میتواند نقشی جدید ایفا کند». افزون بر این، وی با اشاره به شایعات موجود درباره گفتوگوهای محرمانه ایران و آمریکا، این امر را نشانه تلاش اوباما برای درگیر کردن بیشتر ایران در دیپلماسی منطقهای میداند. بدرن اشاره میکند که در سوریه، ایران یکی از «سهامداران» است.
به هر حال، ایران اعلام کرده حاضر است بدون هیچ پیششرطی در مذاکرات ژنو ۲ شرکت کند. در صورتی که این اتفاق رخ دهد، مشارکت ایران در مذاکرات صلح احتمالاً سبب تقویت هرگونه توافقی خواهد شد که در این مذاکرات حاصل شود.
البته برخی تحلیلگران اشاره میکنند که بیگمان، حضور ایران در کنفرانس ژنو، خبر خوبی برای شورشیان سوری نیست. برخی نیز این گمانه را مطرح میکنند که خودداری اوباما از حمله به سوریه در ماههای اوت و سپتامبر، به سبب در جریان بودن مذاکرات محرمانه در این زمینه میان تهران و واشنگتن بوده است؛ بنابراین، دولت سوریه نیز اطمینان خواهد یافت که در صورت مشارکت ایران، دستکم در کوتاه مدت تهدیدی از سوی غرب را علیه خود احساس نخواهد کرد.