انتقاد صالحی از ورود به سفارت انگلیس

علي‌اكبر صالحي وزير امور خارجه کشور در ماه‌هاي اخير درحالي آماج انتقادها، به‌ويژه از سوي برخي گروه‌هاي منتقد دولت دهم قرار گرفته كه عرصه سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران نيز شاهد تشديد اختلافات و حتي تنش‌هايي در روابط تهران با برخي كشورها بوده است.

وزير امور خارجه در گفت‌وگوي مفصلي با ايرنا به پرسش‌هايي درباره موضوعات مختلف پاسخ گفت. موضوعاتي چون: نقض حريم هوايي ايران از سوي هواپيماي جاسوسي آمريكا، درخواست‌ها و ادعاهاي آمريكا در اين زمينه، موافقت تركيه با استقرار سامانه راداري ناتو، حادثه سفارت انگليس، روابط تهران - لندن تا مسئله تحريم‌ها، موضوع هسته‌اي ايران و نيز انتقادهاي برخي سياسيون داخل کشور از عملكرد شخص وي و دستگاه ديپلماسي. در اين گفتگو وزير امور خارجه با تاكيد بر اين كه ايران صاحب اختيار هواپيماي تجسسي آمريكا است، افزود: هرگونه تصميم‌گيري درباره اين هواپيما به‌عهده شوراي عالي امنيت ملي است. بخش‌هايي از اين پرسش و پاسخ به شرح زير است:

آقاي وزير! نخستين پرسش درباره نشاندن هواپيماي جاسوسي بدون سرنشين آمريكا از سوي نيروهاي مسلح کشورمان است. ارزيابي شما از اين اقدام جمهوري اسلامي ايران چيست؟

هواپيماي تجسسي آمريكا كه با هوشمندي و درايت نيروهاي مسلح ما به دام افتاد، دستاوردي عظيم و يك معجزه است؛ به‌طور يقين اين اتفاق براي آمريكا و غرب غير قابل باور است. اين ديگر با خودشان است كه موضوع را باور كنند يا نكنند؛ ما از اين عدم باورها زياد داشته‌ايم. وقتي عزيزان ما در نيروهاي مسلح توانستند هواپيما را به زمين بنشانند، چند روز اين مطلب را اعلام نكرديم تا ببينيم طرف مقابل چه مي‌گويد و بازتاب‌ها چه خواهد‌بود. پس از چند روز كه تناقض‌هاي گفتاري آمريكايي‌ها روشن شد، اين مطلب را اعلام كرديم و بعد از مدتي نيز دوستان ما در نيروهاي مسلح، اين هواپيما را در معرض ديد قرار دادند. برخي ادعا کرده‌اند که ايران از كارشناسان كشورهاي ديگر براي به زمين نشاندن هواپيماي آمريكايي كمك گرفت. اين ادعاها کذب و به دور از منطق است. اصلا وقتي چنين پهپادي وارد كشور مي‌شود، فرصتي نيست كه از كسي كمك بخواهيد.

وزارت امور خارجه در چارچوب كنوانسيون‌هاي بين‌المللي چه اقداماتي را درباره نقض حريم هوايي ايران انجام داده است يا انجام خواهد داد؟

حضور اين هواپيما را بر فراز حريم هوايي جمهوري اسلامي ايران، يك تجاوز مي‌دانيم و در چارچوب كنوانسيون‌ها از حقوقمان دفاع مي‌كنيم و به هر آنچه در اين كنوانسيون‌ها پيش‌بيني شده است، عمل خواهيم كرد. اعتراضي را به دبير كل سازمان ملل متحد ارسال كرده‌ايم و اعتراض‌هايي را نيز براي دبير كل سازمان همكاري اسلامي و دبير كل جنبش عدم تعهد ارسال كرده ايم. وزارت امور خارجه از بعد حقوقي نيز در حال بررسي اين تجاوز است تا جنبه‌هاي خاصي را به اجرا بگذارد.

مقامات آمريكايي در اين باره درخواست استرداد هواپيما را مطرح كرده اند، پاسخ شما چيست و اين درخواست چگونه مطرح شده است؟

آمريكايي‌ها پيامي را از طريق سفير سوئيس فرستاده بودند و در آن پيام تقاضا كرده‌اند که اين هواپيما را پس بدهيم؛ به همين سادگي! پاسخ ما مشخص است؛ حالا آن‌ها براي اين‌كه از اين مهلكه خود را خارج كنند، ادعاهاي ديگري دارند؛ از جمله اين‌كه اعلام كرده‌اند اين هواپيما در حال انجام ماموريت سازمان ملل بوده است. انجام ماموريت براي سازمان ملل، شيوه‌هاي خود را دارد. ادعاهاي آمريكا در اين زمينه كاملا بي‌مبنا، بي‌اساس و بي‌پايه براي رد گم كردن، فرار به جلو و ايجاد زمينه‌اي براي توجيه عمل خصمانه‌اش است كه البته هيچ‌كس، خريدار آن نيست.

با توجه به اين‌که باراك اوباما درخواست استرداد اين هواپيما را به‌طور علني بيان كرد، آيا امكان مصالحه و معامله‌اي در اين زمينه وجود دارد؟

هرگونه تصميم‌گيري درباره اين موضوع به‌عهده شوراي عالي امنيت ملي است.

تركيه با استقرار سامانه راداري مربوط به سپر موشكي ناتو در مرز خود با ايران موافقت كرده است. موضع ايران در اين‌باره چيست و چه اقدامات ديپلماتيکي انجام شده است؟

رادارهاي سپر دفاع موشكي تركيه بخشي از يك منظومه است كه قرار است، بخشي در تركيه مستقر شود. با دوستان ترك صحبت مفصلي كرديم و اعتراض خود را به آن‌ها بيان كرديم. آن‌ها توضيحاتي داشتند مبني بر اين‌كه مقصد و هدف اين سامانه راداري، ايران نيست. قرار است دوستان ترك، در آينده شرح بيشتري درباره اين پروژه به ما ارائه دهند. البته گفتني است که برخلاف آنچه دوستان ترك بيان كرده اند، خانم هيلاري كلينتون وزير خارجه آمريكا، چند روز پيش در ژنو اعلام كرد كه اين سامانه راداري فقط براي مقابله با موشك‌هاي ايراني است و معلوم نيست که بايد ما كدام حرف را باور كنيم؟ از دوستان ترك مي‌خواهيم كه نسبت به حساسيت همسايگان در قبال استقرار سامانه راداري در خاك اين كشور توجه ويژه و در اين زمينه بازنگري جدي داشته باشد.

وزارت خارجه در حادثه سفارت انگليس در بيانيه‌اي از اين حادثه ابراز تاسف كرد و خود شما نيز در مكالمه تلفني با همتاي انگليسي‌تان و نيز ديدار با وزير خارجه آلمان ابراز تاسف كرديد. عده‌اي در داخل كشور به اين ابراز تاسف شما منتقد و حتي معترض هستند، پاسخ شما به اين منتقدان چيست؟

به هر حال، برداشت‌ها، تحليل‌ها و نظرها همگي محترم هستند. ما در كشوري زندگي مي‌كنيم كه آحاد ملت آزادند نظراتشان را بيان و ابراز كنند. بالاخره حادثه‌اي رخ داده است و هر فرد، گروه و تشكيلاتي مي‌تواند نظر خودش را داشته باشد. آنچه وزارت امور خارجه انجام مي‌دهد در چارچوب صلاحيت‌ها و مسووليت‌هايش است و وزارت خارجه به‌خوبي مي‌داند كه متعهد به يك‌سري كنوانسيون‌ها است. ديپلمات‌هاي انگليسي در ايران بودند و طبق تعاريف كنوانسيون‌ها، سفارت هر كشوري هم خاك آن كشور محسوب مي‌شود. در عين حال ملت ايران به دشمني‌هاي انگليس آگاهي دارد و احساس ما نسبت به لندن به دليل تراكم دشمني‌ها احساس خوبي نيست و اين امر جاي خود را دارد، اما فعلا ما با اين كشور رابطه سياسي داريم. اين‌که معترضين وارد حياط سفارت شدند، اقدامي خارج از كنوانسيون‌ها بود. چه بگوييم؟ بگوييم خوب كاري كرديد وارد سفارت شديد؟ آن وقت در عرصه بين‌المللي چه كنيم؟ اگر آن‌ها هم چنين اقدامي را انجام دهند و ما اعتراض كنيم، آيا آن‌گاه نيز اعتراض ما شنيده خواهدشد؟ خطاب به كساني كه نسبت به ابزار تاسف وزارت خارجه در ماجراي سفارت معترضند، عرض مي‌کنم که اين‌ها جاي من بنشينند تا ببينند چه بايد در عرصه بين‌المللي بگويند. تا آن‌جا كه خشم تان را ابراز مي‌كنيد، اين حق شماست. ما درباره سابقه بد انگليس، حرفي نداريم و موافق هستيم، اما ورود به سفارت را چگونه توجيه كنيم؟

اما برخي نمايندگان مجلس نيز معتقدند كه مواضع وزارت امور خارجه محكم نيست و ظاهرا مجلس به شما براي اتخاذ مواضع انقلابي در برابر انگليس تذكر داده است.

وزارت امور خارجه يك وزارتخانه خودمختار نيست كه بخواهد هر اقدامي را انجام دهد. در كشور، شوراي عالي امنيت ملي وجود دارد. اگر بيانيه و اقدامات وزارت امور خارجه برخلاف منافع ملي و در جهتي غير از جهت نظام بوده باشد، شما فكر مي‌كنيد وزارت امور خارجه مي‌توانست آن اقدامات را انجام دهد؟ يقينا نمي‌توانست. وقتي ما اقدامي را انجام مي‌دهيم، در مجموع جهت‌گيري نظام را بيان مي‌كنيم. نظام در نهايت، با تمام اقدامات تا پيش از ورود به سفارت مشكلي نداشت. دوستان منتقد بفرمايند از نظر حقوقي با حفظ حيثيت جمهوري اسلامي ايران و اين‌كه متعهد به تمام كنوانسيون‌هايي هستيم كه آن‌ها را امضا كرده‌ايم، چه اقدام ديگري بايد انجام مي‌داديم؟ سربسته بگويم، توانستيم با اقدام صحيح وزارت امور خارجه كه در چارچوب عزت، حكمت و مصلحت بود از يك بحران وسيع‌تر جلوگيري كنيم.'

با توجه به اين‌كه اكنون سياست جديد دولت اوباما در انزوا قراردادن ايران است. برخي معتقدند كه حادثه سفارت انگليس به نوعي به پيشبرد اين‌گونه سياست‌ها كمك مي‌كند. نظر شما در اين‌باره چيست؟

اكنون ايالات متحده آمريكا تمام عزم خود را جزم كرده است كه از هر طريق ممكن به جمهوري اسلامي ايران فشار وارد كند. اخيرا به‌طور همزمان سه قطعنامه در ارتباط با موضوع هسته اي، حقوق بشر و سناريوي ترور سفير عربستان در شوراي حکام و سازمان ملل عليه ايران تصويب شده‌است. همزماني اين قطعنامه‌ها نشان از يك فشار سياسي دارد. بنابراين، بايد با آگاهي و هوشمندي كامل به‌گونه اي در تعاملات سياسي خود در سطح منطقه و بين‌المللي عمل كنيم كه اجازه هيچ‌گونه بهانه‌اي را ندهيم؛ آن‌ها فقط به‌دنبال بهانه‌تراشي هستند. خوشحاليم كه با اقدام به موقع وزارت امور خارجه توانستيم جلوي حوادث بزرگ‌تر را بگيريم.

آيا پيشنهادي در زمينه روابط تهران - لندن به انگليسي‌ها داريد؟

ما پيشنهادي براي انگليسي‌ها نداريم؛ نظرمان اين است كه قطع رابطه نكرده‌ايم و مصوبه مجلس شوراي اسلامي ملاك عمل ماست.

پس از اين حوادث، گفت‌و‌گويي با انگليسي‌ها داشته‌ايد؟

با وزير امور خارجه سوئد در بن گفت‌و‌گوهاي مفصلي داشتيم. انگليسي‌ها از دولت سوئد خواسته بودند كه حافظ منافعشان باشد، ولي ما گفتيم حافظ منافع بودن، تعريف و ترتيباتي در چارچوب كنوانسيون‌ها دارد كه بايد روشن شود و فعلا مسئله در حال بررسي است و تصميمي در اين‌باره گرفته نشده است.

پس از حادثه سفارت، سفرا و ديپلمات‌هاي اروپايي با مجوز وزارت خارجه از باغ قلهك و سفارت انگليس بازديد كردند كه از اين اقدام دستگاه ديپلماسي انتقادهايي شد. مبناي صدور چنين مجوزي چه بود؟

پس از اين ماجرا، عده‌اي از سفرا درخواست كرده بودند بنا به تقاضاي انگليس از باغ قلهك و سفارت لندن در تهران بازديدي داشته باشند. يكي از مسئولان با ما تماس گرفت و ما موضوع را بررسي كرديم و گفتيم اگر خود انگليس تقاضا و دعوت كرده باشد، تعدادي از سفرا و ديپلمات‌هاي خارجي از داخل سفارتخانه‌شان بازديد كنند، مخالفتي نداريم. اين مورد مانند اين بود كه من عده‌اي را به خانه‌ام دعوت كرده باشم و شخص ثالثي مانع اين كار شود؛ طرف ثالث اگربگويد ميهمان نبايد به خانه ميزبان برود، بايد استدلال داشته باشد. ما نيز بر اين اساس موافقت کرديم، اما گفتيم که خبرنگاران نبايد حضور داشته باشند. از اين رو قرار شد هر ديپلمات و سفيري كارت شناسايي‌اش را ارائه كند و صرفا خودش براي بازديد برود. گفته مي‌شد كه قرار بوده است در اين بازديد اسنادي عليه ايران جمع‌آوري كنند. اگر منظور از سند اين است كه بخواهند ميزان آسيب را بيان كنند، انگليسي‌ها كه خودشان اعلام كرده بودند و بحث خاصي در اين رابطه نبود. اين هيئت چه سند ديگري را مي‌خواستند جمع‌آوري كنند؟

تاكنون دولت انگليس درباره حادثه سفارت درخواست غرامتي را مطرح كرده است؟

ما به‌طور رسمي درخواستي را در اين زمينه دريافت نكرده‌ايم.

آقاي وزير! در ماه‌هاي اخير آماج انتقادات قرار داشته‌ايد. منتقدان از شركت شما در مراسم تشييع جنازه وليعهد سابق عربستان سعودي، استقبال گرمتان از وزير خارجه بحرين، ابراز تاسف از حادثه سفارت انگليس و نيز لبخند شما در ديدار با وزير خارجه آلمان، انتقادات و اعتراضاتي را مطرح كرده‌اند و حتي دستگاه ديپلماسي را به انفعال متهم مي‌كنند؛ پاسخ شما به اين انتقادها چيست؟

متاسفانه انتقاد خيلي زياد است، به‌خصوص در برهه انتخابات نهمين دوره مجلس بيشترين هجمه عليه وزارت امور خارجه مي‌شود، شايد چون مظلوم‌ترين وزارتخانه است. ما قريب 130 نمايندگي در جهان داريم. به صرف اين‌كه با كشوري اختلاف داريم، نمي‌توان كه قهر و رابطه را قطع كرد.

انتقاد كرده‌اند چرا در ديدار با وزير خارجه آلمان، تبسم بر لب داشتيد؟ آيا اين انتقاد است؟! آيا اصل اساسي سياست خارجي ما به‌هم ريخته است؟ آيا با اين تبسم منافع ملي ما به خطر افتاده است؟! حالا در اين ديدار دوجانبه، يك لحظه تبسمي بر لب داشتم و الان هم يادم نمي‌آيد كه دليل آن چه بود، اما مذاكرات جدي هم داشتيم. منتقدان عزيز بايد توجه داشته باشند که عمل كردن در عرصه سياست خارجي، ذكاوت، هوشمندي، صبر، حوصله و تأمل مي‌خواهد. يكي از ويژگي‌هاي اين حقير، خوش‌بيني است که در بدترين شرايط هم خوش‌بين هستم و 62 سال است با خوش‌بيني زندگي كرده‌ام و حالا مي‌شود يك‌دفعه فرد بدبيني شوم؟! يكي ديگر از ويژگي‌هاي شخصيتي بنده اين است كه متاسفانه متبسم هستم، چه بايد بكنم؟! به يكي از وزيران ايراد مي‌گرفتند كه چرا تبسم ندارد و نمي‌خندد و حالا به من ايراد مي‌گيرند چرا متبسم هستيد؟! در ديدار با وزير خارجه بحرين، بيش از 35 دقيقه فيلمبرداري كردند، از دست دادن تا نشستن و مذاكرات ما. حال، مذاكرات جدي و رو در روي ما را كه اعتراض هم كرده‌ايم، ناديده گرفته و فقط چند ثانيه مصافحه را ديده‌اند؟ آيا منتقدان انتظار دارند من وقتي وزير خارجه بحرين را ديدم، ابتدا يك سيلي به گوش او مي‌نواختم و سپس مي‌گفتم: بسم ا... بيا با هم حرف بزنيم! درباره انتقادها نسبت به شركت در مراسم تشييع جنازه وليعهد سابق عربستان و نحوه ملاقات با پادشاه اين کشور هم همين‌طور، آيا من خودمختار هستم و مي‌توانم با تصميم خود در مراسم شركت كنم؟! پادشاه عربستان، فرد سالخورده‌اي است كه بيمار و بر صندلي نشسته بود و ماسك هم بر بيني‌اش داشت و اصلا نمي‌خواستند به‌دليل كسالتش او را به مراسم تشييع بياورند؛ حالا آقايان انتظار دارند اين پادشاه بيمار بلند مي‌شد و با ميهمانان حال و احوالپرسي مي‌كرد! بايد با وي كه بيمار و نشسته بود، دست مي‌دادم؟! واقعا انسان از برخي انتقادات در حيرت مي‌ماند. اين‌كه چرا در اين مراسم شركت كردم، تصميمي بود كه گرفته شده بود و من رفتم و اگر اين تصميم در جهت منافع نظام نبود، يقين بدانيد اين اقدام صورت نمي‌گرفت. واقعا اگر انتقادها براي خدا باشد، به دل نيز مي‌نشيند و ما مكلف به عمل كردن به آن هستيم.