دستگاه‌های تصفیه هوا؛ نجات دهنده یا خطرناک؟

تهران امروز: معاون تحقیقات و فن‌آوری وزارت بهداشت به تهرانی‌ها وعده داد تا سه سال دیگر یک دستگاه تصفیه هوای خانگی را تولید می‌کند که آن‌ها به‌وسیله آن از دست آلاینده‌های سمی که در کنج خانه‌ها به کمین سلامتی خانواده‌ها نشسته‌اند رهایی پیدا کند.

این درحالی است که امروز بسیاری از شرکت‌های دستگاه‌های تصفیه هوای خانگی را در سایت‌های مختلف اینترنتی تبلیغ می‌کنند.

کارشناسان بهداشت و پزشکان نظرات متفاوتی نسبت به دستگاه‌های تصفیه هوا دارند. هرچند که همه آن‌ها متفق‌القولند که این دستگاه‌ها نمی‌توانند در نهایت اقدام اساسی برای رفع مضرات آلودگی هوا انجام دهند و گره از این مشکل بزرگ بردارند، اما با وجود پایداری آلودگی هوا و شیوع بیماری‌هایی که مربوط به آن است، بسیاری از مردم را برآن داشته تا از هرگونه پیشنهادی که مرهمی کوچک بر وضعیت وخیم فعلی باشد استقبال کنند.

از سوی دیگر عده‌ای از سودجویان هم از این موقعیت به دست آمده استفاده کرده و ۱۵۰ تا ۲۵۰ هزار تومان روانه خانه‌ها کرده‌اند که معلوم نیست تاثیری روی سلامتی مردم می‌گذارد یا تنها جیب‌های آن‌ها را خالی کرده‌است.

در این میان هم نظارت چندانی از سوی مسئولان مربوطه، چون وزارت‌بهداشت و بازرگانی بر این دستگاه‌ها وجود ندارد. اما همچنان سوالات مربوط به این دستگاه به قوت خود باقی است. چقدر این دستگاه‌ها می‌توانند به کاهش آلودگی کمک کنند؟ این دستگاه‌ها چگونه عمل می‌کند؟

دستگاه‌های نجات دهنده یا خطرناک؟

استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوای داخلی که طبق استاندارد‌های بین‌المللی خواهد بود و قرار است اندکی از آلودگی هوا در محیط‌های بسته بکاهد، سه سال طول می‌کشد که ساخته شود. اما در طی این مدت خانواده‌ها چه باید بکنند، با توجه به تبلیغاتی که روز به روز افزایش می‌یابند، چه کار‌هایی باید انجام داده شود. که بار‌ها و بار‌ها رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت هشدار داده است که دستگاه‌های تصفیه هوای بدون مجوز، فقط جنبه تبلیغاتی دارند و مورد تأیید وزارت بهداشت نیستند.

کاظم ندافـی تاکید کرده است که این روز‌ها تبلیغات زیادی درباره دستگاه‌های تصفیه آلودگی هوا دیده می‌شود، اما بیشتر این دستگاه‌ها بدون مجوز از مراجع قانونی هستند و وزارت بهداشت نیز تاکنون هیچ یک از این وسایل را تأیید نکرده است.

او هشدار جدی می‌دهد: برخی از این دستگاه‌ها نه تنها میزان آلودگی هوا را کم نمی‌کنند بلکه ممکن است آلاینده‌ها را افزایش هم بدهند. یکی از کارشناسان حوزه سلامت توضیح می‌دهد که برخی از این دستگاه‌ها اوزون تولید می‌کنند. اگر مقدار اوزون زیاد باشد، خطرناک است. دکتر زهرا حیدری، متخصص درمان‌های طبیعی در گفت و گو با تهران‌امروز می‌گوید: بیشتر این دستگاه‌ها مجوز ندارند، چون نظارت دقیقی روی آن‌ها انجام نمی‌شود و با این وجود توصیه این است که برند‌هایی که از نظر بین‌المللی مورد تایید هستند، استفاده شوند.

رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، اما نظر قطعی تری می‌دهد: به مردم توصیه می‌کنیم به تبلیغات این دستگاه‌ها توجه نکنند و فقط از دستگاه‌ها و وسایلی که از سوی اداره کل تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت تأیید شده‌اند، استفاده کنند.

اما بیشتر این دستگاه‌ها قیمت‌های بالایی دارند و با توجه به شرایط اقتصادی که مردم با آن درگیر هستند، به نظر می‌رسد که دل به تبلیغات‌ها بسته و اقدام به خرید می‌کنند.

دکتر حیدری، اما باز هم توصیه می‌کند که باید به استاندارد‌های بین‌المللی و داخلی دستگاه‌ها توجه کرد و بدون در نظر گرفتن این موارد اقدام به خرید نکنند.

کورسوی امید آلودگی هوا

«کمک درمانی موثر در بیماری‌های آلرژیک، تنفسی و قلبی، فشار خون، سینوزیت و میگرن، اثرات مثبت بر شادابی و سلامت پوست، بهبود کمیت و کیفیت خواب، افزایش انرژی و هوشیاری، اثرات مطلوب ضد‌افسردگی» این ویژگی‌هایی است که دکتر احمد خدایی، متخصص بیماری‌های ریوی در پاسخ به این سوال که دستگاه‌های تصفیه هوا آیا می‌توانند به کاهش آسیب‌های آلودگی هوا کمک کنند؟ او به تهران امروز می‌گوید. به اعتقاد او، آلودگی هوا در محیط‌های بسته پنج تا ۱۰ برابر بیشتر از فضای باز است.

خدایی معتقد است: میزان آلودگی هوای داخل ساختمان اداره‌ها و مدارس هم کارمندان را بیمار می‌کند هم دانش‌آموزان را، افرادی که ساعت‌های متوالی در یک اتاق بسته می‌نشینند به علت کمبود اکسیژن و انباشتگی آلاینده ها، بیش از حد معمول دچار سردرد، گلودرد، خارش چشم، سرما خوردگی، ناراحتی‌های قلبی و تنفسی، حساسیت و آنفلوانزا می‌شوند.

او می‌گوید: هوای داخل ساختمان اداره‌ها و مدارس که کارمندان و دانش‌آموزان مدت زمان قابل توجهی از روز را در آن فضا می‌گذرانند به‌طور روز افزون آلوده به باکتری‌ها، کپک‌ها، حلال‌های ضد عفونی کننده و دیگر آلاینده‌هاست. صرف نظر از اماکن فوق منازل را نباید فراموش کرد.

بررسی محققان نشان داده است که آلاینده‌های اصلی موجود در داخل ساختمان‌ها شامل فرم آلدئید و تری کلرواتیلن که عمدتآ از لوازم منزل، مواد ساختمانی و مواد شیمیایی مورد استفاده در فعالیت‌های خانگی منتشر شده، می‌شود و متاسفانه تا مدت زیادی در این فضا باقی می‌مانند.

به همین دلیل است که دکتر خدایی می‌گوید: از آنجایی که هوای محیط خارج نیز بسیار آلوده است و امکان جایگزینی هوای پاک وجود ندارد استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوا، گلدان و گیاهان آپارتمانی برای بهبود هوای تنفسی و در یافت اکسیژن کافی توصیه می‌شود.

نکته دیگری که محققان در این پژوهش به آن رسیده‌اند در مورد آلودگی خودروهاست. براساس آخرین نتایج محققان، آلاینده‌های هوا و مواد سمی و خطرناک در داخل خودرو‌ها ۱۰ برابر بیشتر از محیط بیرون خودروهاست. نتایج مشابهی برای چند آلاینده دیگر مانند هیدروکربن، مونو اکسید کربن، بنزن، تولوئن و چند ماده سمی دیگر به دست آمده است.

سه سال منتظر بمانید

«با تأسیس پژوهشکده محیط زیست در وزارت بهداشت، تحقیق برای تولید یک دستگاه تصفیه هوای خانگی آغاز شد، اما برای به نتیجه رسیدن این تحقیقات به حدود سه سال زمان نیاز است.» این توصیه معاون وزیر بهداشت است.

مصطفی قانعی می‌گوید: فن‌آوری‌های نوین امروز نقش مهمی در شناسایی و تعیین میزان مضرات آ‌لودگی هوا دارند که باید بیش از این گذشته از آن‌ها استفاده کنیم، البته بخشی از این کار باید در صنایع و وزارتخانه‌های دیگری مانند وزارت علوم و صنایع پیگیری شود و بخشی نیز به وزارت بهداشت مربوط است.

به اعتقاداو، تحقیق برای تولید وسایل جدید که میزان عوارض آلودگی هوا را کم کند یا بتواند به پیشگیری و اقدامات بهنگام برای کاهش عوارض آ‌لودگی هوا کمک کند نیازمند زمان است و اقدامات فوری همان کار‌هایی است که در کمیته کاهش آلودگی هوا در حال پیگیری است و هر روز دستورالعمل‌های آن به مردم اعلام می‌شود.

اما اینکه این تحقیقات به نتایج موثری ختم می‌شود یا اینکه وابسته به آزمون و خطاست، هنوز مشخص نیست. حال اینکه در این سه سال مردم چه باید بکنند، وزارت بهداشت هنوز به آن پاسخ نداده است.

معاون وزیر بهداشت، اما همچنان امیدوار است و می‌گوید: وزارت بهداشت برای انجام تحقیقات موثر در این زمینه به تازگی مرکز تحقیقات محیط زیست را در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران تاسیس کرده است که بررسی فیلتر‌ها و دستگاه‌های تصفیه هوای خانگی برای تولید یک دستگاه قابل اطمینان در این زمینه یکی از اقدامات این مرکز است.

قانعی معتقد است: دستگاه‌های تصفیه هوای خانگی مختلفی در بازار دنیا وجود دارد که فیلتر هپا یکی از آنهاست، تولیدکنندگان این فیلتر‌ها مدعی هستند که این فیلتر‌ها می‌توانند هوای آلوده را بگیرند و پس از عبور آن‌ها از فیلتر‌های فیزیکی و شیمیایی، هوای سالم و پاک را به محیط پس بدهند، اما وزارت بهداشت هنوز از واقعی بودن این ادعا‌ها اطمینان ندارد و معلوم نیست که چقدر از این ادعا‌ها تجاری و برای جلب نظر مشتری است و چقدر از آن علمی و قابل اطمینان است.

کارشناسان معتقدند، این عدم قطعیت وزارت بهداشت تاثیر نامناسبی روی افکار عمومی می‌گذارد و باید این ارگان دولتی هر چه سریع‌تر موضع خود را نسبت به این دستگاه‌ها اعلام کند. با این وجود قانعی می‌گوید: برای بررسی این موضوع تحقیقی برای بررسی دستگاه‌های تصفیه هوای خانگی در پژوهشکده محیط زیست وزارت بهداشت آغاز شده، اما نمی‌توان انتظار داشت در کوتاه مدت این تحقیقات به نتیجه برسد.