تشدید تنش عربستان و امارات در جنوب یمن؛ دو متحد پیشین وارد جنگ می‌شوند؟

عربستان سعودی وارد شد تا انصارالله (حوثی‌ها) را شکست دهد، دولت یکپارچهٔ یمن را نجات دهد و مرز‌های خود را امن کند. امارات متحده عربی، اما وارد شد تا شریکان قابل‌اعتماد، دسترسی به بنادر و مسیر‌های دریایی، و کنترل منابع را مطابق سیاست منطقه‌ای خود به دست آورد.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، درگیری میان عربستان و امارات متحده عربی در جنوب یمن به اوج خود رسیده است.

این تنش پس از آن تشدید شد که در روز‌های گذشته، نیرو‌های شورای انتقالی جنوب (STC) توانستند کنترل بخش‌های گسترده‌ای از استان‌های جنوبی یمن را به دست بگیرند. این شورا هدف از عملیات نظامی خود را «اخراج تندرو‌ها و جلوگیری از عملیات قاچاق» اعلام کرده است.

بر اساس گزارش‌ها، نیرو‌های شورای انتقالی اخیراً در استان حضرموت پیشروی کرده و علاوه بر تصرف شهر سیئون، کنترل برخی میادین نفتی در مناطق بیابانی هم‌مرز با عربستان سعودی را در دست گرفته‌اند. همچنین در استان المهره، هم‌مرز با عمان، شورای انتقالی از پیوستن شماری از رهبران محلی به ائتلاف خود خبر داده است.

پیشروی شورشیان در بخش‌های وسیعی از حضرموت، که بزرگ‌ترین استان یمن به شمار می‌رود، باعث عقب‌نشینی نیرو‌های وابسته به عربستان شده است و این نیرو‌ها اکنون به سمت استان مأرب حرکت کرده‌اند.

لازم به ذکر است، در اوایل دسامبر، جنگجویان وابسته به شورای انتقالی جنوب (STC)، یک گروه جدایی‌طلب در جنوب یمن، در استان‌های حضرموت و المهره پرچم‌های خود را برافراشتند. این تصرف‌ها به این معناست که شورای انتقالی جنوب اکنون همه هشت استانی را که جنوب کشور را تشکیل می‌دهند، تحت کنترل دارد.

این وضعیت جدید مانند امری انجام‌شده برای ایجاد یک دولتِ مستقلِ جنوبی به نظر می‌رسد. این امر دولتِ به‌رسمیت‌شناخته‌شده بین‌المللی یمن، یعنی شورای رهبری ریاست‌جمهوری (PLC)، را بین قطبی در جنوب و یک دولتِ اداره‌شده توسط شبه‌نظامیان حوثیِ مورد حمایت ایران در شمال تحت فشار قرار داده است.

شورای انتقالی جنوب از خاطرات جمهوری دموکراتیک خلق یمن بهره می‌گیرد؛ کشوری که تا سال ۱۹۹۰ به مردم جنوب هویتی دولتی مستقل می‌داد. اتحاد یمن در سال ۱۹۹۰ یک پرچم واحد ایجاد کرد، اما بسیاری از مردم جنوب هرگز احساس نکردند که وارد یک پروژه سیاسی مشترک شده‌اند.

این تحولات نگرانی‌ها درباره احتمال بروز درگیری‌های جدید میان شورای انتقالی جنوب و دیگر گروه‌های وابسته به عربستان را افزایش داده و هم‌زمان، گمانه‌زنی‌ها درباره تلاش این شورا برای حرکت به سوی جدایی و احیای دولت «یمن جنوبی» که پیش از وحدت در سال ۱۹۹۰ وجود داشت، پررنگ‌تر شده است.

در این راستا، رسانه‌های اسرائیلی از جاه‌طلبی‌های جدید «شورای انتقالی جنوب» (تحت حمایت امارات) پرده برداشتند و گفتند این عناصر، اقدامات جدیدی را در دستور کار خود قرار داده‌اند.

سازمان رادیو و تلویزیون اسرائیل به نقل از مسئولانی در شورای انتقالی گزارش داد: «امیدواریم پس از سومالی‌لند، ما دومین کشوری باشیم که اسرائیل ما را به رسمیت بشناسد».

این رسانه صهیونیست به نقل از این مسئولان می‌گوید شورای انتقالی امیدوار است اسرائیل استقلال جنوب یمن را به‌طور رسمی به رسمیت بشناسد.

در واکنش به تحولات اخیر در جنوب یمن، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، از جانبداری میان عربستان سعودی و امارات عربی متحده خودداری کرد. او در بیانیه‌ای گفت: «ما خواستار خویشتن‌داری و تداوم دیپلماسی با هدف دستیابی به راه‌حلی پایدار هستیم»، و افزود واشنگتن «قدردان رهبری دیپلماتیک» هر دو کشور عربستان و امارات است.

متعاقب این تحولات، وزارت خارجه عربستان در بیانیه‌ای تاکید کرد: امارات باید فورا به درخواست رشاد العلیمی، رئیس شورای رهبری یمن عمل کند و تمام نیرو‌های خود را طی ۲۴ ساعت از این کشور خارج کند و هرگونه حمایت نظامی و مالی از هر طرف در داخل یمن را متوقف کند.

در این بیانیه آمده است: عربستان امیدوار است که در این چارچوب خردورزی حکمفرما شود و اصل برادری، حسن همجواری و روابط محکم میان کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس حفظ شود و منافع کشور برادر یمن در نظر گرفته شود و کشور برادر امارات نیز گام‌های مطلوب در راستای حفظ روابط دوجانبه که عربستان خواستار تقویت آن است، اتخاذ کند. عربستان همچنین همکاری مشترک در راستای تقویت آسایش، شکوفایی و ثبات در کشور‌های منطقه را خواستار است.

ریاض در بیانیه خود تاکید کرد، امارات با ارسال کشتی‌های حامل سلاح و خودرو‌های سنگین از بندر فجیره به بندر مکلا بدون اخذ مجوز‌های رسمی از فرماندهی نیرو‌های مشترک ائتلاف، توافقی را که ائتلاف موسوم به حمایت از دولت مشروع یمن بر اساس آن تشکیل شد، نقض کرد.

در ادامه این بیانیه آمده است: عربستان نسبت به اقدام کشور برادر امارات در ایجاد فشار بر نیرو‌های شورای انتقالی جنوبی برای انجام عملیات نظامی در مرز‌های جنوبی در استان‌های حضرموت و المهره ابراز تاسف می‌کند و آن را اقدام تهدیدآمیزی برای امنیت ملی و ثبات خود و نیز امنیت یمن و منطقه می‌داند. گام‌هایی که کشور برادر امارات اتخاذ کرد، بسیار خطرناک است و با اصولی که ائتلاف حمایت از یمن بر پایه‌های آنها شکل گرفت، انسجام ندارد. این گام‌ها همچنین منجر به تحقق ثبات و امنیت در یمن نخواهد شد.

وزارت خارجه عربستان همچنین خاطرنشان کرد: در این راستا عربستان تاکید می‌کند که هرگونه تهدید و یا آسیب رساندن به امنیت ملی ما خط قرمز است و عربستان برای اتخاذ تمام اقدامات لازم برای مقابله با چنین مواردی تردید نخواهد کرد.

عربستان در بیانیه خود تاکید کرد: مساله جنوب یک مساله عادلانه است که جنبه‌های تاریخی و اجتماعی دارد و تنها راه‌حل آن میز مذاکره در چارچوب راه حل سیاسی فراگیر در یمن است که تمام طرف‌های یمنی از جمله شورای انتقالی جنوبی باید در آن مشارکت داشته باشند.

در این راستا، «خالد بن سلمان» وزیر دفاع عربستان اعلام کرده زمان آن فرا رسیده که شورای انتقالی جنوب یمن با عقلانیت و تدبیر به تلاش‌های میانجی‌گری سعودی–اماراتی پاسخ دهد و خشونت‌ها را متوقف کند.

«خالد بن سلمان» در بیانیه‌ای بر لزوم حل مسئله جنوب یمن از طریق توافق و اجماع تأکید کرد.

طبق گزارش روزنامه «العربی الجدید»، او از شورای انتقالی جنوب یمن خواست تا روند خشونت و تنش را متوقف کرده و نیرو‌های خود را از اردوگاه‌های استان‌های حضرموت و المهره خارج کند.

وی همچنین یادآور شد که موضوع جنوب یمن در هر راهکار سیاسی فراگیر همچنان مطرح خواهد بود و نباید فراموش یا نادیده گرفته شود.

وزیر دفاع عربستان سعودی از تمامی طرف‌ها خواست تا با اتخاذ رویکرد عقلانی و معقول، در مسیر میانجی‌گری حرکت کرده و زمینه پایان یافتن تشدید تنش‌ها در این منطقه را فراهم کنند.

حمله هوایی عربستان به بندر المکلا

خبرگزاری عربستان از انجام حمله هوایی توسط نیرو‌های ائتلاف حامی شورای به اصطلاح ریاستی یمن علیه حمایت نظامی خارجی در بندر المکلا خبر داد و به نقل از این ائتلاف افزود: دو کشتی حامل سلاح که از بندر فجیره امارات بدون دریافت مجوز روز‌های شنبه و یکشنبه وارد بندر المکلا شدند.

ائتلاف حامی تشکیلات موسوم به شورای ریاستی یمن در بیانیه‌ای افزود: این دو کشتی که از فجیره آمده بودند، سامانه‌های ردیابی خود را از کار انداختند و محموله بزرگی از سلاح و خودرو‌های نظامی را برای حمایت از نیرو‌های شورای انتقالی جنوبی و دامن زدن به درگیری تخلیه کردند.

این بیانیه افزود: فرماندهی ائتلاف به کاهش تنش و اجرای آتش‌بس در حضرموت و المهره ادامه خواهد داد و از هرگونه حمایت نظامی از هر کشوری به هر طرف یمنی بدون هماهنگی با شورای ریاستی یمن و ائتلاف حامی این شورا جلوگیری می‌کند.

ائتلاف حامی تشکیلات موسوم به شورای ریاستی یمن افزود: عملیات نظامی در المکلا مطابق با قوانین بین‌المللی بشردوستانه انجام می‌شود و تضمین می‌شود که هیچ خسارت جانبی رخ ندهد.

یک جنگ نیابتی بین اعراب خلیج فارس

شورای انتقالی جنوب یمن که در سال ۲۰۱۷ تأسیس شده است، کنترل چندین استان در جنوب یمن را در اختیار دارد و خواستار جدایی جنوب از شمال یمن است.

پیشروی گسترده شورای انتقالی جنوب یمن مورد حمایت امارات، بار دیگر چهره عرصه سیاسی و میدانی جنوب این کشور را تغییر داده و پس از سیطره کامل بر استان حضرموت، استان المهره نیز با اعلام وفاداری نهاد‌های رسمی خود، عملاً به نفوذ این شورا پیوسته است.

این تحولات، مطابق ارزیابی تحلیلگران، موجب انتقال مرکز ثقل سیاسی و نظامی به جنوب شرقی یمن شده و بازتاب‌دهنده تحولاتی بزرگ‌تر در رابطه عربستان سعودی و امارات در داخل یمن است.

به عبارت دیگر، یمن به میدان امتیازگیری پنهانی برای دو پروژهٔ رقیب در خلیج فارس تبدیل شده است. عربستان سعودی وارد شد تا انصارالله (حوثی‌ها) را شکست دهد، دولت یکپارچهٔ یمن را نجات دهد و مرز‌های خود را امن کند. امارات متحده عربی، اما وارد شد تا شریکان قابل‌اعتماد، دسترسی به بنادر و مسیر‌های دریایی، و کنترل منابع را مطابق سیاست منطقه‌ای خود به دست آورد.

نگاهی به نقشهٔ امروز یمن نشان می‌دهد که این چشم‌انداز امارات است که به واقعیت نزدیک شده. امارات از طریق STC و شبکه‌ای از واحد‌های همسو، به شکل‌گیری پایگاهی کمک کرده که تقریباً سراسر جنوبِ سابق یمن را در بر می‌گیرد

نگاهی به نقشهٔ امروز یمن نشان می‌دهد که این چشم‌انداز امارات است که به واقعیت نزدیک شده. امارات از طریق STC و شبکه‌ای از واحد‌های همسو، به شکل‌گیری پایگاهی کمک کرده که تقریباً سراسر جنوبِ سابق یمن را در بر می‌گیرد. نیرو‌های همسو با STC شهر عدن را در اختیار دارند، بخش بزرگی از تولید محدود نفت یمن را کنترل می‌کنند و بر نوار‌های طولانی از سواحل دریای عرب و دریای سرخ مسلط‌اند.

زیرساخت‌های کلیدی ملی در جنوب یمن اکنون در دست نیرو‌هایی است که حقوق، رسانه و ارتباطات خارجی‌شان از ابوظبی تأمین می‌شود. در مقابل، امارات یک نیروی وفادار در خلیج عدن و مسیر‌های منتهی به باب‌المندب در اختیار دارد. عربستان در مقایسه، ناچار شده است از یک PLC شکننده حمایت کند.

انصارالله یمن (حوثی ها) هنوز دشمنِ اسمی همه هستند. اما در واقعیت، واحد‌های نزدیک به امارات انرژی خود را بیشتر صرف کنار زدن رقبای مورد حمایت عربستان در جنوب کرده‌اند تا مقابله با گروهی که در شمال به دولت تبدیل شده‌اند. اکنون امارات بر جواهرات ارزشمند جنوب یمن دست بالا را دارد، در حالی که عربستان بار روایت «یمن متحد» را با کمترین متحدان قابل‌اعتماد بر دوش می‌کشد.

ابوظبی، که در ابتدا به‌عنوان شریک کوچک‌تر به ائتلاف عربی علیه انصارالله یمن پیوسته بود، به‌تدریج با ریاض وارد رقابت شد و از نقش رهبری آن کاست؛ تا جایی که می‌توان گفت اکنون بازیگر غالب در جنوب یمن شده است.

با توجه به وابستگی STC به حمایت امارات، این شورا احتمالاً مسیر و خواسته‌های ابوظبی را دنبال خواهد کرد. در حوزه‌های دیگر، از سودان تا لیبی، امارات با حمایت از بازیگران محلی قدرتمند تلاش کرده نفوذ خود را تثبیت کند؛ روندی که اغلب به تجزیه de facto منجر شده است. یمن نیز به‌نظر می‌رسد در مسیری مشابه قرار دارد.

گرچه تشکیل یک دولت جنوبی هدف اعلام‌شده بلندمدت STC است، اما وضعیت کنونی بیشتر به ایجاد نوعی تجزیه عملی‌شده (de facto) منجر می‌شود تا یک توافق سیاسی واقعی.