مجید مجیدی: ساختن فقط دو فیلم درباره پیامبر (ص) ظلم به ایشان است

به گزارش خبرنگار فرهنگی تابناک، نشست «پیام همدلی و همبستگی انسانی برای جهان: خوانش سینمایی محمد رسول‌الله (ص) اثر مجید مجیدی» همزمان با ایام میلاد پیامبر اکرم (ص) و امام صادق (ع) و هفته وحدت، توسط رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اتریش و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در خانه حکمت ایران در وین برگزار شد. 

برگزاری این‌نشست به مناسبت نام‌گذاری سال ۲۰۲۵ میلادی (۱۴۴۷ هجری قمری) از سوی سازمان همکاری‌های اسلامی (OIC) به عنوان «سال گرامیداشت هزار و پانصدمین سالگرد میلاد رسول گرامی اسلام (ص)» صورت گرفت و هدف آن ترویج آموزه‌های رحمت، عدالت و همبستگی انسانی بر پایه سیره پیامبر اکرم (ص) بود.

در این‌نشست، قطعاتی از فیلم محمد (ص) و پیام تصویری مجید مجیدی، نویسنده و کارگردان فیلم خطاب به این رویداد پخش شد. 

مجیدی در این‌پیام با اشاره به فرایند ساخت فیلم، به مقایسه آن با آثار مشابه درباره پیامبران دیگر مانند حضرت عیسی (ع)، حضرت موسی (ع) و حتی بودا پرداخت و محدود ماندن سینمای جهان اسلام به تنها دو فیلم درباره پیامبر اسلام (ص) را نوعی ظلم به آن حضرت دانست و خواستار جبران این کم‌کاری شد.

وی ارائه تصویر صرفاً حماسی و جنگ‌طلب از پیامبر اسلام را ظلمی دیگر برشمرد و گفت: قرآن کریم مهم‌ترین ویژگی پیامبر اکرم (ص) را «رحمة للعالمین» معرفی می‌کند. در هیچ‌یک از جنگ‌های دوران حیات رسول خدا (ص)، ایشان آغازگر نبوده‌اند و همه آن جنگ‌ها جنبه دفاعی داشته است. مجیدی منشور جنگی پیامبر اسلام را منشور اخلاق بین‌الملل خواند که می‌تواند در سازمان ملل مورد بهره‌برداری قرار گیرد، چرا که نه تنها دفاع را نیز در چارچوب اخلاق مجاز می داند بلکه فرصت هایی را برای ظهور اخلاق در دفاع مانند خوش رفتاری با اسرا و غیره ایجاد می کند که حقیقتاً منحصر به‌فرد است.

این‌کارگردان در ادامه با اشاره به فجایع اخیر در غزه، به‌ویژه کشتار کودکان و قحطی دادن مردم، این رخدادها را در سایه سکوت جامعه جهانی نشانه تهی شدن جهان از اخلاق و معرفت وجودی دانست.

در بخش دیگر این‌نشست، محمدرضا ورزی نویسنده و کارگردان سینما، ضمن تجلیل از فیلم محمد رسول‌الله به تحلیل جنبه‌های فیلم پرداخت و گفت: چندسال، همکاران ما برای تولید این فیلم درگیر بودند. ابتدا یک شهرک سینمایی مخصوص فیلم، نزدیک تهران و شهر قم، ساخته شد. سپس طراحانی از داخل و خارج کشور آمدند و کار طراحی را پیش بردند. پس از آن، فیلم‌نامه شکل گرفت و تولید آغاز شد.

وی افزود: دوران کودکی پیامبر خاتم (ص) از نظر تاریخ اسلام و تاریخ ادیان بخش بسیار مهمی است. به عنوان فیلمساز، تصور من این است که پژوهش در تولید آثار تاریخی اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد و نویسنده یا فیلم‌نامه‌نویس را به شدت درگیر می‌کند. این‌فیلم با کارهایی که هیچ مسئولیت و تعهدی نسبت به ارائه مستندات ندارند، کاملاً متفاوت است. درباره محتوای اصلی و خط سیر داستانی باید عرض کنم که داستان از پیش از تولد پیامبر عظیم‌الشأن اسلام آغاز می‌شود. با تولد ایشان و برخی رخدادها در قریش، طایفه‌ای که پیامبر از آن متولد شده بودند، ادامه می‌یابد. زمانی که پدر بزرگوار ایشان فوت کرده بود، کفالت حضرت به دست مادر بزرگوار و جد بزرگوارشان، جناب عبدالمطلب، سپرده شد و فیلم با همین رویکرد آغاز می‌شود.

این‌کارگردان در پایان گفت: دوران کودکی پیامبر، هر لحظه و هر گام ایشان، سرشار از رحمت و برکت بود. به همین دلیل، آقای مجیدی تصمیم گرفت فیلمی درباره پیامبر اسلام بسازد، با رویکردی متفاوت از اثر جاودانه مصطفی عقاد که در آن، بازی ماندگار آقای آنتونیو کوین به نمایش درآمده است.

ملیحه نوروزی پژوهشگر هنر نظری در اتریش در نشست معرفی فیلم محمد رسول الله (ص) ساخته مجید مجیدی، وین گفت: در سراسر ادیان، فرهنگ‌ها و تاریخ‌ها، ما به سراغ شخصیت‌های خاصی می‌رویم—نه تنها به دلیل تعالیم آن، بلکه به خاطر آنچه درباره هویت ما و آنچه می‌توانیم باشیم، آشکار می‌کنند. پیامبر محمد—صلّی الله علیه و آله—یکی از این شخصیت‌هاست. اما فیلم «محمد: پیامبر خدا» به کارگردانی مجید مجیدی ما را دعوت می‌کند تا او را نه در اوج اقتدار نبوی، بلکه در آسیب‌پذیری کودکی‌اش ببینیم. نه با معجزات، بلکه با رحمت. نه با وحی، بلکه با شناخت—شناختی که می‌گوید: من درد تو را می‌بینم و نمی‌توانم از آن چشم‌پوشی کنم. این فیلم صرفاً یک بیوگرافی مذهبی نیست، بلکه یک الهیات سینمایی از همدلی است.

وی ادامه داد: این‌فیلم یک تأمل بصری بر این که چگونه همدلی، حتی در کوچک‌ترین اعمال، می‌تواند به یک تحول اجتماعی منجر شود. و شاید مهم‌تر از همه، این یک فراخوان به همبستگی انسانی در جهانی است که روزبه‌روز بیشتر با فقدان آن تعریف می‌شود. جهت‌گیری مجیدی از جلوه‌های نمایشی دوری می‌کند. او به جای آن به سکوت و تأمل عمیق روی می‌آورد و این‌سؤال را مطرح می‌کند: دیدن جهان از نگاه marginalised (محروم‌شده) چه معنایی دارد؟ دوربین او پیامبر را نه به‌عنوان یک شخصیت پیروز، بلکه به‌عنوان یک کودک دنبال می‌کند—کودکی که ظلم را می‌بیند و با رحمت پاسخ می‌دهد. 

این‌پژوهشگر در ادامه گفت: مجیدی همدلی را موعظه نمی‌کند، او آن را از طریق تکنیک سینمایی به نمایش می‌گذارد. نگاه پیامبر به نگاه ما تبدیل می‌شود. ما رنج را نه به‌عنوان یک واقعیت تاریخی از جامعه مکه، بلکه به‌عنوان یک بی‌عدالتی جهانی و همیشگی می‌بینیم که در اشکال مدرن بازتاب می‌یابد. این فیلم از ریشه‌های الهیاتی خود فراتر می‌رود و پیامی جهانی را منتقل می‌کند که مرزهای ادیان را درمی‌نوردد. این پیام به مسیحیان، یهودیان، هندوها، بودیست‌ها—و حتی انسان‌گرایان سکولار—صحبت می‌کند، زیرا به چیزی عمیق‌تر از باورها می پردازد.

الهام‌بخشی برای بشریت مدرن

رضا غلامی مدرس فلسفه سیاسی، مطالعات فرهنگی و تمدنی، و رایزن فرهنگی ایران در اتریش هم در این‌نشست گفت: در این‌لحظات مبارک، در حالی که گرد هم آمده‌ایم تا هزار و پانصدمین سالگرد تولد پیامبر نجیب محمد (صلی الله علیه و آله) را گرامی بداریم، فرصتی بی‌نظیر داریم تا بر یکی از درخشان‌ترین جنبه‌های رسالت الهی او تأمل کنیم: «اسلام میانه‌رو». می‌دانید گرامیداشت محمد، پیامبر اسلام، به معنای گرامیداشت همه ادیان ابراهیمی است، زیرا همه آن‌ها از همان مسیر پیروی کرده‌اند. این جوهر را می‌توان در یک کلمه خلاصه کرد—میانه‌روی—که در هر بخش از اندیشه‌ها، اعمال، اخلاق و شیوه زندگی پیامبر می‌درخشد.

وی درباره ساخته مجید مجیدی گفت: امروز، ما همچنین مقدمه‌ای بر یک فیلم برجسته از کارگردانی مجید مجیدی را جشن می‌گیریم که دوران کودکی پیامبر اسلام را به زیبایی و هنرمندانه به تصویر می‌کشد. این اثر هنری نه تنها صحنه‌های لطیف و الهام‌بخشی از انسانیت و عظمت اخلاقی پیامبر از سال‌های اولیه زندگی‌اش را به تصویر می‌کشد، بلکه گامی مهم به سوی معرفی شخصیت واقعی او به جهان برمی‌دارد.

رایزن فرهنگی ایران در وین گفت: پیامبر اسلام به صراحت فرمود: «من برای کمال اخلاق نجیبانه مبعوث شدم.» این جمله کوتاه، کل هدف رسالت الهی او را در بر می‌گیرد. اخلاق نجیبانه دو بعد کلیدی دارد که هر دو در شخصیت پیامبر به کمال رسیده‌اند: بعد نظری به ارزش‌ها و اصول آرمان‌های والای انسانی اشاره دارد، مانند حقیقت‌جویی، عدالت، عشق و کرامت انسانی. این‌ها پایه فکری و فلسفی یک جامعه پیشرفته را تشکیل می‌دهند. بعد عملی درباره زیستن این ارزش‌ها در زندگی روزمره از طریق اعمالی مانند صداقت در گفتار، بی‌طلبگی، احترام به دیگران، عدالت در قضاوت، فروتنی در روابط و گذشت در تعاملات است. در او، فضایل انسانی—مانند صداقت، امانتداری، مهربانی، شجاعت، صبر و عدالت—به بالاترین سطوح رسید.

غلامی گفت: دعوت پيامبر به دیگران نه از طریق زور یا اجبار، بلکه از راه جاذبه مغناطیسی شخصیت اخلاقی و فضایل انسانی‌اش صورت می‌گرفت.  محمد (صلی الله علیه و آله) واقعاً از عمق دل به مردم عشق می‌ورزید و تمام وجودش را وقف سعادت و رستگاری آن‌ها می‌کرد. پیامبر همه مردم راصرف‌نظر از نژاد، رنگ پوست، جنسیت، قومیت یا موقعیت اجتماعی دارای کرامت ذاتی می‌دید. از نظر او، معیار واقعی ارزش، ظاهر، ثروت یا موقعیت اجتماعی نبود، بلکه انسانیت و تقوا بود.

وی در پایان به ۱۰ ویژگی کلیدی اسلام میانه‌رو اشاره کرد و گفت: مهربانی، نرمی و عشق، دوم گذشت و بی‌طلبگی، سوم نیکی و حسن نیت برای همه، چهارم گشاده‌رویی و مدارا، با صبر در برابر دیدگاه‌های متفاوت، پنجم همزیستی مسالمت‌آمیز، ششم حمایت از ضعیفان و نیازمندان، هفتم دانش، گشاده‌رویی و کثرت‌گرایی، هشتم صلح و پرهیز از خشونت، نهم تعادل میان دنیا و آخرت و  اجتماعی و دهم مسئولیت اجتماعی و  صلح جهانی. اسلام میانه‌رو به معنای واقعی کلمه، اسلام اصیل پیامبر است—ایمانی ساخته‌شده بر پایه‌های محکم عشق، کرامت انسانی، میانه‌روی و اخلاق نجیبانه. اگر این‌جوهر درخشان به درستی فهمیده و اجرا شود، نه تنها به سعادت فردی، بلکه به صلح پایدار و عدالت جهانی منجر خواهد شد.