عربستان سعودی، امارات متحده عربی و دیگر کشورهای منطقه در سالهای اخیر به دنبال بهبود روابط با ایران بودهاند تا ثبات را تقویت کنند.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، روزنامه واشنگتن پست در تحلیلی به بررسی روابط اعراب خلیج فارس با ایران بعد از حمله ایران به پایگاه آمریکایی العدید پرداخته که ترجمه آن در ادامه آمده است.
حمله موشکی ایران به یک پایگاه هوایی آمریکا در قطر این هفته میتوانست تلاش سالهای اخیر سلطنتنشینان خلیجفارس برای کاهش انزوای تهران را با خطر مواجه کند، تلاشی که با این استدلال انجام میشد که این کار امنیت منطقه را افزایش میدهد.
اما این حمله — که تلافی حملات هوایی آمریکا به تاسیسات هستهای ایران بود — پس از هشدار قبلی ایران انجام شد و ۱۹ موشک به قطر یا پایگاه هوایی! خسارتی وارد نکرد. این موشکباران محکومیتهای شدید کشورهای خلیجفارس را در پی داشت، اما نه بیشتر از آن، که نشان میداد روابط گرمتر آنها با ایران تا حدی حفاظت ایجاد کرده و ممکن است پایدار بماند.
شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخستوزیر قطر، روز سهشنبه به خبرنگاران گفت: «امیدوارم روابط خوب با ایران هرچه سریعتر به حالت عادی بازگردد»، حتی در حالی که این حمله را محکوم میکرد. «مردم ایران همسایههای ما هستند و برای آنها آرزوی صلح، رشد و توسعه داریم.»
این رویداد تصویر روشنی از تغییر نگاه خلیجفارس به تهدیدات منطقهای و نحوه مواجهه با آنها از دوره اول ریاستجمهوری دونالد ترامپ ارائه داد، زمانی که ترس از ایران به عادیسازی روابط برخی کشورهای عربی با اسرائیل کمک کرد و دیگران را به فکر چنین کاری انداخت. اما ترامپ اکنون با واقعیتی متفاوت روبهروست، چرا که دولت او برای دستیابی به توافقهای بیشتر از این دست، از جمله بین عربستان و اسرائیل، فشار میآورد.
برای مثال، خطری که خلیجفارس زمانی از ایران احساس میکرد، کاهش یافته است. با وجود تاریخ طولانی رقابت و دشمنی، کشورهای خلیجفارس در سالهای اخیر کوشیدهاند ایران را به خود نزدیکتر کنند، با این امید که تعامل میتواند تهدیدات ناشی از شبکه گروههای نیابتی آن را کاهش دهد و منافع دیگری از جمله مزایای اقتصادی به همراه آورد.
در عین حال، به گفته تحلیلگران، برخی از پادشاهیهای عربی نسبت به اسرائیل بهطور فزایندهای محتاط شدهاند و پس از حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس به اسرائیل، آن را به دلیل عملیاتهای نظامیاش در غزه، لبنان، سوریه و دیگر نقاط، بازیگری جنگطلب و غیرقابلپیشبینی در منطقه میدانند.
آل ثانی گفت که منبع اصلی بیثباتی منطقه «درگیریای است که در غزه جریان دارد».
«اچ.ای هلییر»، پژوهشگر ارشد در زمینه ژئوپلیتیک، امنیت بینالملل و مطالعات خاورمیانه در موسسه سلطنتی خدمات متحد مطالعات دفاعی و امنیتی در لندن، گفت که برای مدتها کشورهای خلیجفارس «ایران را بزرگترین نیروی بیثباتکننده منطقه» میدیدند و تهدیدی که باید با آن مقابله میکردند.
او گفت: «این محاسبه تغییر کرده است. اکنون بیثباتکنندهترین بازیگر اسرائیل است» به دلیل اقدامات نظامیاش در منطقه. این نگرانیها تا حدی تحت تأثیر «مقاومت کم و حمایت زیاد» آمریکا و اروپا از اقدامات اسرائیل قرار دارد. او گفت که این مسئله خلیجفارس را «به شدت» نگران کرده است.
«محمد بحرون»، مدیرکل مرکز تحقیقات بُحوث در دبی، گفت که او توافقهای عادیسازی با اسرائیل، از جمله توافق امضا شده توسط امارات در دوره اول ریاستجمهوری ترامپ، را به دلایل مختلف مثبت میدانست، از جمله این چشمانداز که امارات میتواند به ایجاد دولت فلسطین کمک کند.
اما او گفت رویدادهای دو سال گذشته، که به حمله ۱۳ ژوئن به ایران منجر شد، «حداقل به من نشان داد که اسرائیل به صلح نمیاندیشد، بلکه به امنیت فکر میکند. نه فقط امنیت، بلکه برداشت خود از آن». او گفت که عملیات نظامی گسترده اسرائیل در منطقه — در غزه، لبنان، سوریه، یمن و ایران — بیسابقه بوده است.
جنگ اسرائیل در غزه و مخالفت دولت آن با تشکیل دولت فلسطین، تلاشهای آمریکا برای عادیسازی روابط با عربستان سعودی را مختل کرده است. این پادشاهی بارها گفته است که بدون پیشرفت در جهت تشکیل دولت فلسطین، روابط خود با اسرائیل را عادی نخواهد کرد.
اما پس از آتشبس با ایران، مقامات آمریکایی و اسرائیلی اشاره کردند که این مسئله میتواند به «سود صلح» بینجامد. استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ در خاورمیانه، گفت که به زودی ممکن است توافقهای بیشتری برای عادیسازی روابط اعلام شود. بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در پستی در اکس (توییتر سابق) درباره همکاری با ترامپ برای «گسترش دایره صلح» به سرعت نوشت. اظهارات خوشبینانه آنها بازتاب این ارزیابی بود که حملات به ایران میتواند به یک پیشرفت منجر شود.
اما این حملات، حداقل در خلیجفارس، به احساس اضطراب افزوده است. آنها همچنین مذاکرات هستهای که قرار بود بین ایران و آمریکا در عمان از سر گرفته شود را مختل کردند —بحرون گفت: «جلسهای که بسیاری فکر میکردند نقطه عطفی خواهد بود.»
کشورهای خلیجفارس، که از دستیابی ایران به سلاح هستهای نیز هراس دارند، از موفقیت این مذاکرات حمایت کردهاند. بحرون گفت که حمله اسرائیل به ایران به نظر میرسید نه تنها برای متوقف کردن این مذاکرات، بلکه «تلاشی» برای قطع توسعه روابط تهران با خلیجفارس بوده است.
هلییر گفت: «آمریکا درگیر یک فرآیند مذاکره بود و اسرائیلیها در میانه آن شروع به بمباران کردند. این پیام خاصی به خلیجفارس میفرستد.»
در حالی که ترامپ گفته است دولت او به مذاکرات بازخواهد گشت، تهران از قبل موضعی سختگیرانهتر نشان داده و گفته است که همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را تا زمانی که تضمینهایی برای ایمنی تاسیسات هستهای و دانشمندان ایرانی دریافت نکند، معلق خواهد کرد.
کشورهای مختلف به دلایل خود به دنبال روابط با تهران بودهاند. تلاش عربستان سعودی، که چهار سال پیش به طور جدی آغاز شد، پس از حملات ۲۰۱۹ به این پادشاهی صورت گرفت که ریاض ایران را مقصر آن میدانست.
بحرون گفت که تمایل امارات به نزدیکی به ایران با ترجیح این کشور برای «سرمایهگذاری در دولتسازی» همخوانی دارد، اشاره به استراتژی اولویت دادن به روابط با دولتها، صرف نظر از دیدگاهشان، در حالی که به شدت با جنبشهای غیردولتی مانند گروه اسلامگرای اخوانالمسلمین مخالفت میشود.
او گفت که تمایل خلیجفارس به نزدیکی به ایران به معنای «معکوس کردن استراتژیای است که آمریکا به مدت ۳۰ سال روی آن سرمایهگذاری کرده، یعنی استراتژی انزوا»، که به هیچچیز نرسیده است. او گفت این سیاست «قرار بود برنامه هستهای ایران را متوقف کند؛ اما در حال گسترش است. قرار بود تاثیر برنامه موشکی را محدود کند؛ اما نکرد. قرار بود وابستگی ایران به نیروهای نیابتی را کاهش دهد»، اما «برعکس عمل کرده است.»
او گفت: «ما نیاز داریم ایران با ما همانطور رفتار کند که با دیگر کشورها رفتار میکند.»
او اشاره کرد که حتی پس از حمله به قطر، این کشور به سرعت به میانجیگری بین ایران و آمریکا روی آورد تا آتشبس را به دست آورد.
«مسعود پزشکیان»، رئیسجمهور ایران، نیز تلاش کرد تا هرگونه احتمال گسست را کماهمیت جلوه دهد. او به امیر قطر گفت که موشکباران ایران «نباید به عنوان تقابل بین جمهوری اسلامی ایران و قطر، همسایه دوست و برادر، تفسیر شود».
«آنا جیکوبز»، پژوهشگر موسسه مطالعات کشورهای خلیجفارس، گفت که محکومیتهای خلیجفارس پس از این حمله «بسیار مهم است». او گفت که احتمالاً یک «دوره سردی» وجود خواهد داشت، اما کشورهای خلیجفارس «برای کاهش تنشهای منطقهای همچنان به روابط با ایران متعهد هستند».
او گفت: «فکر میکنم آنها واقعاً معتقدند که استراتژی درست حفظ روابط و گفتوگو است — به ویژه زمانی که منطقه در چنین موقعیت شکنندهای قرار دارد.»
سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.