ارتباطات؛ زبان پنهان زندگی و زیربنای همزیستی انسانی

به گزارش سرویس علم و فناوری تابناک، ارتباطات، یکی از اساسی‌ترین نیازهای انسانی و شالوده زیست اجتماعی بشر است.
از نخستین گریه نوزاد گرفته تا تعاملات پیچیده انسانی در بزرگسالی، همه و همه در بستر ارتباط شکل می‌گیرند.

انسان نه‌ تنها برای بقا، بلکه برای معنا بخشیدن به زندگی خود به ارتباط نیاز دارد. در نبود ارتباط مؤثر، احساس تنهایی، بی‌فایده بودن، سوء تفاهم و در نهایت فرسایش روانی و اجتماعی، گریبان‌گیر فرد و جامعه می‌شود.

ارتباطات تنها گفت‌وگو نیست

در نگاه ساده، ارتباط را معادل صحبت کردن می‌دانند. اما ارتباطات، بسیار فراتر از تبادل واژه‌هاست.

ارتباط مؤثر یعنی درک کردن، شنیدن، توجه کردن، زبان بدن، لحن صدا، نیت پشت کلمات و حتی سکوت معنادار. اگر ارتباط تنها گفتن بود، بسیاری از تنش‌ها هرگز به وجود نمی‌آمد.

بسیاری از نزاع‌های خانوادگی، سوءتفاهم‌های بین‌نسلی، ناکارآمدی‌های آموزشی یا شکاف‌های اجتماعی، نه از نیت بد بلکه از ضعف در نحوه برقراری ارتباط نشأت می‌گیرند.

نقش ارتباطات در زندگی روزمره

زندگی ما با ارتباطات بافته شده است. در خانه، یک والد خوب بودن به میزان توانایی در شنیدن و درک فرزندان وابسته است.

در محیط کار، مدیر موفق کسی نیست که فقط دستور بدهد، بلکه کسی است که توانایی گفت‌وگوی سازنده دارد. در آموزش، معلمی مؤثر است که بتواند نه‌فقط مفاهیم، بلکه انگیزه، امید و باور را منتقل کند.

در روابط اجتماعی، دوستی، همزیستی، اعتماد و تفاهم بدون ارتباط مؤثر، پایدار نخواهد ماند.

سواد ارتباطی؛ نیاز قرن ۲۱

در دنیایی که حجم عظیمی از پیام‌ها و اطلاعات لحظه‌ای رد و بدل می‌شود، داشتن «سواد ارتباطی» بیش از هر زمان دیگری حیاتی شده است. سواد ارتباطی یعنی توانایی تشخیص پیام درست، بیان دقیق، شنیدن فعال، و واکنش مناسب در شرایط مختلف.

بسیاری از چالش‌ها در سطح فردی و اجتماعی، ناشی از فقر در این سواد است. آموزش این مهارت، باید از سنین پایین آغاز شود و در نظام آموزشی، خانواده، رسانه و حتی محیط‌های کاری نهادینه گردد.

رسانه‌ها و فضای عمومی ارتباطات

در کنار ارتباطات فردی، رسانه‌ها نقشی کلیدی در شکل‌دهی به ارتباطات عمومی دارند. رسانه خوب، همان‌قدر که اطلاع‌رسانی می‌کند، باید همدلانه بشنود. باید به مخاطب احترام بگذارد، صدای جامعه را بازتاب دهد، به دور از افراط و تفریط، با زبان مردم سخن بگوید و فرصتی برای شنیدن و گفتن فراهم کند.

در جامعه‌ای که رسانه‌اش گفت‌وگومحور باشد، فاصله‌ها کمتر می‌شود، اعتماد تقویت می‌گردد و گفت‌وگو به جای تقابل، به مشارکت می‌انجامد.

سکوت‌ها هم بخشی از ارتباط‌اند

نکته‌ای که گاه در مباحث ارتباطی فراموش می‌شود، اهمیت سکوت است. همیشه نباید حرف زد تا ارتباط برقرار شود. گاه یک نگاه، یک لبخند، یا حتی یک حضور آرام، می‌تواند پیام‌آور صدها واژه باشد.

سکوت‌های عاطفی، همدلی‌های خاموش، و احترام‌های بی‌کلام، بخشی از عمیق‌ترین ارتباطات انسانی را تشکیل می‌دهند. ارتباط خوب، توازن میان گفتن و نَگفتن است.

ارتباطات سالم، پیش‌نیاز توسعه فرهنگی

فرهنگ، زمانی زنده و پویا می‌ماند که بر بستری از ارتباطات مؤثر شکل بگیرد. گفت‌وگوهای فرهنگی، مبادلات اندیشه، تعاملات بین‌نسلی، انتقال تجربه و رشد خلاقیت، همگی در گرو وجود فضای ارتباطی باز، امن و احترام‌ آمیزند.

جامعه‌ای که در آن افراد بتوانند بی‌واهمه فکر کنند، بپرسند، نقد کنند و شنیده شوند، جامعه‌ای زنده و در مسیر رشد است.

روز جهانی ارتباطات، تلنگری‌ست برای بازاندیشی در نقش این نیروی بی‌صدا اما مؤثر. بیایید در این روز، به جای تأکید بر ابزارها، به مهارت‌ها فکر کنیم. به جای تمرکز بر سرعت، به درک متقابل بیندیشیم و مهم‌تر از همه، بدانیم که رشد انسان، چه در خانه، چه در مدرسه و چه در جامعه، با ارتباط شروع می‌شود و با آن تداوم ‌می‌یابد.