مرگ سیاستمدار هندی که پروژه "چابهار" را بنیان نهاد/"دوست تقریبا خوب ایران" چه سیاستی داشت؟

به گزارش سرویس سیاسی تابناک، مانموهان سینگ یک اقتصاددان، دانشگاهی و سیاستمدار هندی بود که از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ به عنوان سیزدهمین نخست‌وزیر هند خدمت کرد. او عضو حزب کنگره ملی هند (INC) بود و بخاطر مشارکت‌های چشمگیرش در سیاست‌ها و اصلاحات اقتصادی هند و به‌عنوان معمار آزادسازی اقتصادی هند و به‌خاطر رویکرد فکری‌اش در حکمرانی بسیار محبوب بود. اگرچه دوران سیاسی او با چالش‌هایی همراه بود، اما مشارکت‌های او در تحول اقتصادی هند بسیار مهم و تأثیرگذار است.

 زندگی و تحصیلات
او متولد ۲۶ سپتامبر ۱۹۳۲ در «گاه» واقع در پنجاب (در پاکستان فعلی) بود. تحصیلات ابتدایی خود را در پنجاب به پایان رساند و برای تحصیلات عالی به بریتانیا رفت. مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته اقتصاد را از دانشگاه پنجاب و مدرک دکترای اقتصاد را با تمرکز بر عملکرد صادراتی هند از کالج نوفیلد، دانشگاه آکسفورد در سال۱۹۶۲ دریافت کرد.

  قبل از ورود به سیاست
سینگ کار خود را به عنوان یک اقتصاددان آغاز کرد و سمت‌های دانشگاهی و بوروکراتیک مهمی را بر عهده داشت که عبارتند از:
استاد اقتصاد در دانشگاه پنجاب و سپس در مدرسه اقتصاد دهلی.
مشاور ارشد اقتصادی دولت هند ۱۹۷۲–۱۹۷۶
رئیس بانک مرکزی هند ۱۹۸۲–۱۹۸۵
معاون رئیس کمیسیون برنامه‌ریزی ۱۹۸۵–۱۹۸۷
اصلاحات اقتصادی به‌عنوان وزیر دارایی ۱۹۹۱–۱۹۹۶

سینگ در دوران بحران اقتصادی شدید هند، وزیر دارایی در دولت نخست‌وزیر پی. وی. ناراسیما رائو شد.
وی در سال ۱۹۹۱ اصلاحات اقتصادی برجسته‌ای را معرفی کرد که شامل این موارد بود: آزادسازی اقتصاد هند، کاهش تعرفه‌ها و محدودیت‌های وارداتی، مقررات‌زدایی از صنایع، ترویج سرمایه‌گذاری خارجی.
این اصلاحات به عنوان عامل تحول هند به یکی از اقتصاد‌های با سریع‌ترین رشد در جهان شناخته می‌شوند.

  نخست‌وزیری ۲۰۰۴–۲۰۱۴
سینگ در سال ۲۰۰۴ به عنوان نخستین نخست‌وزیر سیک هند انتخاب شد و ائتلاف ترقی‌خواه متحد UPA را رهبری کرد.
دستاورد‌های اساسی او در این دوران عبارت بودند از: اجرای قانون تضمین اشتغال روستایی ملی NREGA، آغاز قانون حق دسترسی به اطلاعات RTI، گسترش انرژی هسته‌ای از طریق توافق هسته‌ای مدنی هند-آمریکا. این سیاست‌ها رشد اقتصادی هند را تقویت و این کشور را به یک قدرت اقتصادی جهانی تبدیل کرد.

  چالش‌ها:
در دوره دوم نخست‌وزیری او (۲۰۰۹–۲۰۱۴) به دلیل کندی رشد اقتصادی با انتقاداتی مواجه شد.
دوران او شاهد رسوایی‌های بزرگ فساد بود، از جمله پرونده ۲ G و تخصیص معادن زغال‌سنگ.

 زندگی شخصی
او با گورشاران کائور ازدواج کرده بود و سه دختر دارد. سینگ به دلیل تواضع و منش علمی خود بسیار محبوب بود. شخصیت با ثبات و محکم و پیشینه علمی او احترام گسترده‌ای را برایش به ارمغان آورده بود.

  روابط با ایران
دوره نخست‌وزیری مانموهان سینگ در هند با رویکردی عمل‌گرایانه در روابط خارجی، از جمله روابط هند با ایران، شناخته می‌شود. دولت او تلاش کرد تا شراکت راهبردی در حال گسترش با ایالات متحده را با روابط تاریخی و مبتنی بر انرژی با ایران متوازن کند.
 
  مهم ترین حوزه های روابط هند و ایران در دوره مانموهان سینگ:
۱_ همکاری در حوزه انرژی
در دوره سینگ، ایران یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان نفت خام برای هند بود. دو کشور به دلیل نیاز روزافزون هند به نفت، روابط قوی در حوزه انرژی داشتند.

پروژه خط لوله گاز ایران-پاکستان-هند که هدف این پروژه انتقال گاز طبیعی از ایران به هند از طریق پاکستان بود، نمونه دیگر از همکاری ایران و هند در حوزه انرژی در دوران نخست وزیری سینگ بود. دولت سینگ در ابتدا از این پروژه حمایت کرد، اما نگرانی‌های ژئوپلیتیکی، از جمله فشار آمریکا و خطرات امنیتی در پاکستان، مانع پیشرفت آن شد.

۲_ روابط راهبردی و اقتصادی
دولت سینگ بندر چابهار در ایران را به‌عنوان پروژه‌ای کلیدی برای افزایش تجارت و اتصال منطقه‌ای شناسایی کرد، تا از طریق این بندر، پاکستان دور زده شده و دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی ممکن شود. اگرچه پیشرفت در این پروژه کند بود، این اقدام علاقه هند به تقویت روابط با ایران را نشان داد.

۳_ موضوعات هسته‌ای و تحریم‌ها
سینگ با چالش دیپلماتیکی رو‌به‌رو بود که باید میان برنامه هسته‌ای ایران و روابط هند با غرب تعادل برقرار می‌کرد. هند در سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) علیه ایران به دلیل برنامه هسته‌ای‌اش رأی داد.

 این تصمیم تحت تأثیر روابط در حال گسترش هند با ایالات متحده و نیاز به توافق هسته‌ای غیرنظامی هند-آمریکا بود. با این حال، دولت سینگ گفت‌و‌گو با رهبران سیاسی ایران را حفظ کرد و بر سیاست خارجی مستقل هند تأکید داشت.
۴_ همکاری منطقه‌ای
هر دو کشور نگرانی‌هایی در مورد ثبات افغانستان داشتند و با بازگشت طالبان مخالف بودند. هند و ایران در بازسازی افغانستان همکاری کردند و ایران دسترسی هند به این منطقه را از طریق بندر چابهار تسهیل کرد.

  تعامل با سیاستمداران ایرانی
سینگ همواره بر روابط تاریخی هند و ایران تأکید کرد و هم‌زمان در تلاش برای مدیریت دیپلماسی با قدرت‌های غربی بود.
مانموهان سینگ با چندین رهبر ایرانی، از جمله محمد خاتمی، محمود احمدی‌نژاد و سایر مقامات ارشد، تعامل داشت.
احمدی‌نژاد در سال ۲۰۰۸، در دوره نخست‌وزیری سینگ، به هند سفر کرد. این سفر بر همکاری‌های انرژی و امنیت منطقه‌ای متمرکز بود.
همچنین سینگ در نشست‌هایی مانند جنبش عدم تعهد (NAM) و سازمان همکاری شانگهای (SCO) با رهبران ایرانی دیدار کرد و بر تعهد هند به حفظ روابط متوازن تأکید ورزید.

  چالش‌های روابط
۱_ تحریم‌های آمریکا علیه ایران:
دولت سینگ باید تحریم‌های اعمال‌شده از سوی آمریکا بر ایران را مدیریت می‌کرد که تجارت نفت و تراکنش‌های مالی را پیچیده‌تر کرد. هند برای رعایت تحریم‌های بین‌المللی واردات نفت از ایران را کاهش داد و در عین حال به دنبال مکانیزم‌های پرداخت جایگزین بود.
۲_ عملکرد متوازن:
دولت سینگ باید شراکت راهبردی هند با ایالات متحده را با روابط سنتی با ایران هماهنگ می‌کرد، که اغلب منجر به انتقاد از سوی ناظران داخلی و بین‌المللی می‌شد.

به طور کلی در دوره مانموهان سینگ، روابط هند و ایران پایدار، اما محتاطانه باقی ماند و تحت تأثیر فرصت‌ها (مانند انرژی و اتصال منطقه‌ای) و چالش‌ها (مانند تحریم‌ها و ژئوپلیتیک) قرار داشت. رویکرد او بازتاب هدف کلی سیاست خارجی هند برای حفظ استقلال راهبردی و توازن میان منافع جهانی و منطقه‌ای بود.

کوثر خسروی