کفاره روز چیست و چه احکامی دارد؟
به گزارش «تابناک»، کفاره روزه در صورتی واجب می‌شود که روزه‌دار بداند آنچه انجام می‌دهد، از مبطلات روزه است. همچنین به فتوای برخی فقیهان انجام عمدی هر یک از مبطلات روزه، سبب کفاره می‌شود. در مقابل برخی فقهاء معتقدند باطل کردن عمدی روزه لزوماً به معنای واجب شدن کفاره نیست.
بنابر نظر فقهای شیعه، اگر کسی روزه‌اش را با کار حرام مانند زنا یا نوشیدن شراب باطل کند، کفاره جمع (دو ماه روزه و غذا دادن به شصت فقیر) بر او واجب می‌شود. با این حال، برخی فقها کفاره جمع را احتیاط مستحب و برخی احتیاط واجب دانسته‌اند.
مفهوم‌شناسی
کفاره جریمه مالی یا بدنی‌ای است که در ازای ارتکاب برخی گناهان بر عهده مکلف گذاشته می‌شود. کفاره غالباً موجب سقوط یا تخفیف مجازات اخروی گناه می‌شود.
فقیهان معتقدند، با باطل کردن عمدیِ برخی روزه‌ها، کفاره روزه واجب می‌شود:
- روزه ماه مبارک رمضان
- قضای روزه رمضان که پس از اذان ظهر باطل شود.
- روزه نذری که زمان معینی داشته باشد.
انواع کفاره روزه
مشهور فقهای شیعه کفاره روزه را یکی از سه مورد ذیل دانسته‌اند:
- روزه دو ماه پشت سر هم که باید سی و یک روز آن پی در پی باشد.
- اِطعام (غذا دادن) به شصت فقیر
- آزاد کردن یک بنده. (البته آزادکردن بنده امروزه موضوعیت ندارد و از این‌رو برداشته شده است.)
تأثیر علم و جهل در کفاره روزه
بنابر نظر فقها، اگر شخصی به عمد و بدون دلیل شرعی، روزه خود را افطار کند، علاوه بر قضا، کفاره هم بر او واجب است. علاوه بر این در وجوب کفاره شرط است که شخص بداند آنچه انجام می‌دهد، از مبطلات روزه است. از این رو حکم کفاره شامل جاهل قاصر و جاهل مقصر نمی‌شود. هرچند برخی معتقدند جاهل مقصر در حکم عالم به مبطلات است و باید علاوه بر قضاء، کفاره را نیز ادا کند.
چه مبطلاتی سبب کفاره می‌شوند؟
صاحب جواهر معتقد است که بنابر روایات انجام عمدی هر یک از مبطلات روزه علاوه بر قضای روزه، سبب کفاره نیز می‌شود.[ سید ابوالقاسم خویی نیز معتقد است هر آنچه روزه با آن باطل می‌شود مانند دروغ بر خدا و پیامبر و یا قی کردن، ارتکاب عمدی آن موجب کفاره نیز می‌شود.
در مقابل برخی از فقیهان معتقدند که باطل کردن عمدی روزه لزوماً به معنای واجب شدن کفاره نیست. به فتوای امام خمینی اگر شخصی در شب جنب شود، سه مرتبه بیدار شود و بدون انجام غسل بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود؛ تنها قضای آن روز را باید بگیرد و کفاره‌ای بر گردنش نیست؛ کسی که در حال روزه به عمد قی کند هم همین حکم را دارد.
کفاره روزه در صورت باطل‌کردن آن با کار حرام
گروهی از فقها معتقدند، اگر شخصی روزه‌اش را با مبطلات حلال مانند نوشیدن آب، باطل کند باید علاوه بر قضای روزه، یکی از موارد کفاره را نیز انجام دهد. ولی اگر به وسیله کاری حرام مانند زنا یا نوشیدن شراب روزه‌اش را باطل کند، باید هر سه کفاره را ادا کند که به آن کفاره جمع می‌گویند. البته برخی از مراجع، انجام کفاره جمع را احتیاط مستحب و برخی احتیاط واجب دانسته‌اند.
تفاوت کفاره روزه و فدیه
گاهی در عُرف، کفاره به معنای فدیه به کار می‌رود؛ برای مثال از یک مُد طعام (۷۵۰ گرم گندم و مانند آن)، به‌عنوان کفاره روزه یاد می‌شود، در حالی که فدیه جانشین روزه است و در ازای نگرفتن روزه به‌علت ناتوانی بر اثر بیماری یا مانند آن و تأخیر قضای روزه تا ماه رمضان بعد (کفاره تأخیر) پرداخت می‌شود.
