نشست علمی از عدالت کیفری تا عدالت ترمیمی برگزار شد

به گزارش «تابناک» به نقل از روابط عمومی مرکز وکلای قوه قضائیه استان قزوین دکتر محمد فرجی ها، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در این نشست گفت: شاه بیت مقوله عدالت ترمیمی بخشش است و بر خلاف اصول عدالت کیفری که ریشه در غرب دارد به شهادت بنیانگذاران این مقوله از آموزه های شرقی به خصوص جوامع اسلامی برداشت شده است.

وی گفت: در فرآیند عدالت کیفری بزهکار در معرض شرمساری قرار می گیرد چون در فرآیند گفتگو و تعامل با بزه دیده یا خانواده او متوجه می شود که چه آسیبی به آنها وارد کرده است و این کاری است که در دادگاه و چارچوب عدالت کیفری نمی توان انجام داد چرا که شرمساری در محیط دادگاه و با دستنبد و لباس زندان مخرب است اما در محیطی مناسب و شرایط برابر تاثیر سازنده دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: در حوزه عدالت ترمیمی جامعه به مراتب جلوتر از دستگاه قضایی است و به طور مثال در جوامع سنتی مداخلات جامعه در پرونده های قتل و ... کارآمد و موثر است و بدون نیاز به قانون مجازات و آئین دادرسی دعاوی مردم ختم به سازش می شود.

وی افزود: تمرکز عدالت ترمیمی بر این است که در فرآیند بخشش چه رمز و رازی وجود دارد و تلاش برای پیداکردن راه حل امری محوری است. در این نگرش عدالت کیفری آخرین راه حل است و در صورت ناکامی باید به تجویز مجازات پرداخت.
فرجی ها خاطرنشان کرد: ادبیات عدالت ترمیمی گستره ای فراتر از دستگاه قضایی دارد و امروز در سطح جهان صحبت از شهر ترمیمی است و یکی از آرزوهای من این است که روزی زادگاهم قزوین، شهر ترمیمی لقب بگیرد و این مفاهیم و رویکرد در تمامی شئون زندگی شهروندان آن جاری گردد.

وی تاکید کرد: شفقت محوری و کرامت مداری باید در تمامی ارکان و افعال دستگاه های مسئول در این حوزه از دادگاه و دادسرا تا کلانتری و زندان باید مبنای عمل قرار گیرد.

این استاد حقوق گفت: هیچ جامعه ای با توسل به خشونت به امنیت نمی رسد. هیچ نمونه ای در دنیا وجود ندارد که با توسل به خشونت و شدت عمل کیفری به امنیت رسیده باشند. امن ترین کشورها در دنیا آنهایی هستند که ملایم ترین نظام های کیفری را دارند. 

فرجی ها گفت: در عدالت ترمیمی به دنبال مشارکت در ارائه راه حل و راهکار هستیم. این ایده نه تنها در نظام حقوقی بلکه در تمام ساحت های زندگی فردی و جمعی ما تاثیر مثبت دارد. در نگاه عدالت ترمیم هستی امتداد ماست و دیگری وجود ندارد پس این جمله که فلان موضوع مشکل شماست و به من مربوط نیست بی معناست. این مهم در آموزه های دینی ما، سیره پیامبر (ص) و ائمه (ع) و عرفان شرقی و آرای مولانا و عرفای بزرگی همچون ابوسعید ابالخیر و شیخ حسن خرقانی به وفور دیده می شود.

وی افزود: از نگاه عدالت ترمیمی هستی یک موجودیت واحد است و همه ما به هم مرتبط هستیم. احساس خوشبختی امری فردی نیست و همه در کنار هم احساس خوشبختی می کنیم.

وی در ادامه به بیان تجاربی از توسعه عدالت ترمیمی در جهان پرداخت و گفت: جمعی از قضات بازنشسته آمریکا بعد از 30 سال کار اعلام کردند که ما سی سال رای صادر کردیم اما مساله را حل نکردیم و ایده دادگاه های حل مساله را شکل دادند که الان در حال تبدیل شدن به گفتمانی رایج در محافل علمی و حقوقی دنیاست و حتی امروز صحبت از پلیس حل مساله  و پلیس اجتماع محور است. این نهادها تمرکزشان دروهله اول بر حل مساله است.

فرجی ها افزود: من در دانمارک دیدم که پلیس در یک محله با بودجه شهرداری باشگاه تاسیس کرده بود چون نتیجه بررسی هایش نشان داد که جوانان به دلیل فقدان مکان تفریح  مرتکب ناهنجاری و جرم می شوند.

وی گفت: همزیستی بین عدالت ترمیمی و کیفری نیاز است. سرنوشت این همزیستی بستگی به دادگاه، دادستان، پلیس و وکیل دارد. باید استانداردها و شاخص ها در روال های اداری و قضایی در راستای توسعه عدالت ترمیمی تغییر کند تا از آن استقبال شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: سیاست های حبس زدایی، مجازات های جایگرین حبس، تشکیل شوراهای حل اختلاف، کاهش موارد مجازات اعدام و تغییرات در قانون مواد مخدر و نظایر آن از مصادیق مهم بسترسازی برای توسعه عدالت کیفری در دستگاه قضایی است که جای امیدواری دارد.
وی  پذیرش مسئولیت را اصل مهم در عدالت ترمیم دانست و اظهار داشت: سازوکار عدالت ترمیم مبتنی بر ولنگاری و رفع مسئولیت نیست بلکه اصل در این میان پذیرش مسئولیت از جانب بزهکار در ابتداست و در ادامه مهم رضایت بزه دیده است. بدون این دو اصل مهم عدالت ترمیمی فاقد کارکرد است.

فرجی ها درباره نقش وکلا در توسعه مقوله عدالت ترمیم گفت: وکلا در کنار قضات می توانند نقش موثری در توسعه عدالت ترمیمی داشته باشند. آنها می توانند با دعوت اصحاب دعوی و اختصاص زمانی به مراتب کمتر از فرایند دادرسی در فضایی انسانی می توانند به حل مشکلات کمک شایانی کنند. 

وی در پایان تاکید کرد: بسیاری از ابهامات و نگرانی هایی که درباره عدالت ترمیمی وجود دارد با پیاده سازی آن و توجه به اصول عدالت ترمیمی برطرف می شود. فرجی ها همچنین از برگزاری کارگاه های آموزشی برای تربیت تسهیلگران در امر عدالت ترمیمی از میان قضات، دادیاران، بازپرس ها و وکلای دادگستری در آینده نزدیک در قزوین خبر داد.

دکتر محمد نویسنده، رییس مرکز وکلای قوه قضائیه استان قزوین نیز در این نشست گفت: در عدالت ترمیمی ما به صلح پایدار فکر می کنیم و تعاملی که بین مجرم و بزه دیده و خانواده های آنان رخ می دهد کمک می کند تا موضوع از بنیان و به صورت اساسی حل شود.

وی گفت: جلوگیری از اطاله دادرسی و تشکیل پرونده های متعدد برای طرفین دعوی از برکات مهم پرداختن به این مقوله مهم است که امیدواریم با جدیت در استان قزوین مورد توجه قرار گیرد.

عبدالکریم کلهر، معاون منابع انسانی و امور فرهنگی دادگستری کل استان قزوین نیز در این نشست اظهار داشت: تغییر امری مشکل و سخت است که اتخاذ رویکرد عدالت ترمیمی از مصادیق مهم آن در دستگاه قضایی و نهاد وکالت است.

وی گفت: مجازات تنها راه چاره نیست و باید این موضوع به دغدغه دستگاه قضایی، نهاد قانوگذاری و وکالت و آحاد جامعه تبدیل شود.اقداماتی در دادسرای قزوین با رویکرد بسط عدالت ترمیم و ایجاد فضایی برای تعامل اصحاب دعوی انجام شده و امیدواریم با تداوم این اقدامات شاهد پیشگیری از وقوع جرم و بسط عدالت باشیم.