بایدها و نبایدها در جلوگیری از افزایش بی حجابی / چرا آثار سوء و خطر امر به معروف و نهی از منکر تهاجمی بیش از بی‌حجابی است؟

هرچند امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یک واجب شرعی در جامعه اسلامی ضروری است و در این دوران به عنوان یک ضرورت باید مورد توجه قرار گیرد، باید در نظر داشت انجام این واجب شرعی به صورت تهاجمی، بیش از آنکه تاثیر مثبتی داشته باشد، می‌تواند آنچنان نقش مخربی بر جای بگذارد که خطرش حتی از بدحجابی نیز بیشتر باشد؛ به ویژه اگر وحدت جامعه اسلامی را به مخاطره بیندازد.

به گزارش «تابناک»، پس از حوادث سال ۱۴۰۱، مساله دغدغه مندان، دیگر عنوان «بدحجابی» نبود، بلکه مساله «بی‌حجابی» بود که بر خلاف بدحجابی، کمتر تفسیرپذیر است. در این میان، گسترش بی‌حجابی که سوای منع شرعی، خلاف قانون نیز محسوب می‌شود، با حساسیت‌هایی به ویژه در میان قشرهای مذهبی همراه شد و این مذهبیون به طور خاص هم علنی و هم با مراجعه به مسئولین ارشد خواستار مدیریت این اوضاع شدند. این وضعیت با گرم‌تر شدن هوا، به تنش‌هایی نیز انجامیده که اگر سطح این تنش‌ها فزونی یابد نیز جای تعجبی ندارد.

در مواجهه با این وضعیت، مجموعه حاکمیت در رویکردی معقولانه از رویکردهایی چون گشت ارشاد در قبال بی‌حجاب عبور کرده و محور اقداماتش را معطوف به طراحی رویه‌هایی کرده که کمترین تنش و سوءاستفاده دشمن را در پی داشته باشد. در این چارچوب هرچند اقداماتی، چون پلمب اماکنی که بی‌حجاب‌ها در آن رفت و آمد می‌کنند، نظیر پاساژها، نقد‌هایی در پی داشته، اما به نظر می‌آید، رویکرد عمده، اقدامات فرهنگی و کوشش مسالمت آمیز برای متقاعد کردن زنان به رعایت حداقل حجاب است که قاعدتاً تاثیرات پایدارتری نسبت به اقدامات قهری خواهد داشت.

در این میان، آنچه در مواردی تنش آفرین بوده، رویکرد تهاجمی در قبال فریضه امر به معروف و نهی از منکر است. تقریباً هرکس در نظام آموزشی ایران تحصیلات ابتدایی را نیز گذرانده باشد، با داستان امر به معروف و نهی از منکر امام حسن (ع) و امام حسین (ع) آشناست؛ آنجایی که کوشیدند به شیوه صحیح وضو بگیرند تا پیرمرد متوجه اشتباهش شود و وضویش را تصحیح کند. هدف ایشان عدم رنجش پیرمرد در قبال این امر به معروف بود. این شاید یکی از نمونه‌های مشهوری است که به خوبی آداب امر به معروف و نهی از منکر را یادآور می‌شود.

بر اساس آنچه فقها نیز بر آن اتفاق نظر دارند، چهار شرط اصلی امر به معروف و نهی از منکر، عبارتند از: علم و آگاهی، احتمال تأثیر، اصرار بر گناه و نبودن ضرر و مفسده. برخی فقها، عدالت را نیز به عنوان شرط پنجم بیان کرده‌اند. با تکیه بر روایت اکثریت فقها، اگر هریک از چهار شرط محقق نشده باشد، نباید امر به معروف و نهی از منکر را انجام داد. یعنی اگر آمر به معروف و ناهی منکر بداند این امر به معروف و نهی از منکر تاثیری در تغییر رویه شخصی ندارد، اساساً نباید تذکری بدهد و یا اگر احساس کند ایجاد مفسده می‌کند، باید از تذکر پرهیز کند. ورای این‌ها اساساً امر معروف و نهی از منکر نباید حالت تهاجمی داشته باشد که اگر احتمال تاثیر وجود داشته باشد نیز از بین می‌رود و عامل به منکر در عملش جری می‌شود.

در کنار این باید مراقب بود جامعه مذهبی به چشم دشمن گروهی که مقید به ظواهر مذهبی نیستند و خوشمان بیاید یا نیاید، شمارشان کم نیست، قرار نگیرد و همان گونه که رهبر معظم انقلاب تاکید کردند: «دشمن با اتّحاد ملّت ایران مخالف است؛ با یکپارچگی شما مخالف است؛ با یکدست بودن ملّت مخالف است. دشمن مایل است که مردم به خاطر عقاید و سلایق مختلف با هم بجنگند، با هم دعوا کنند.» در واقع شاید بتوان گفت مفسده‌ای بزرگ‌تر از تفرقه وجود ندارد.

«وایم اللّه لولا مخافة الفرقة بین المسلمین... لکنّا علی غیر ما کنّا لهم علیه؛ اگر ترس تفرقه میان مردم نبود با هیات حاکمه غیر طور دیگر برخورد می‌کردم.» این بیان علی بن ابی طالب (ع) پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) و درباره علت پذیرش خلافت بود. در واقع وحدت مسلمین در درجه‌ای از اهمیت برخوردار است که جانشین برحق رسول الله از این حق قانونی و شرعی می‌گذارد تا یکپارچگی جامعه اسلامی حفظ شود و امر به معروف و نهی از منکر تهاجمی دقیقاً می‌تواند مفسده تفرقه را در پی داشته باشد. علاوه بر این مفسده دیگر، وارد آمدن ثلمه به چهره مومنین و حزب اللهی هاست؛ بنابراین، حزب اللهی‌ها باید در صف اول مقابله با هرگونه رویکرد‌های تهاجمی در قبال امر معروف و نهی از منکر باشند تا اصل کلام و عمل حق به محاق نرود.

در همین چارچوب، دستگاه‌های مسئول در این حوزه، برای مقابله با هرگونه برخورد افراطی و تهاجمی و خودسرانه که می‌تواند تنش عمومی نیز در پی داشته باشد، باید با اعلان رسمی و قانونی به آحاد مردم برای عدم دخالت و تذکر و برخورد رودررو و مستقیم با افراد بی حجاب در ملأعام و معابر و مراکز عمومی، فضای عمومی را مدیریت کنند. همچنان که بی‌حجابی، امر شرعی است، شراب خواری در ملأعام نیز امری شرعی است، اما مردم راساً با شراب‌خوار برخورد نمی‌کنند و نهاد‌های مسئول انتظامی و قضایی با شراب‌خوار برخورد می‌کنند؛ بنابراین در امر بی‌حجابی برای حفظ ثبات و جلوگیری از هرج و مرج، پرهیز از انجام امر به معروف و نهی از منکر توسط افراد غیر مامور و غیر مسئول در ملأعام و معابر و مراکز یک اقدام ضروری است.

در آخر نباید فراموش کرد زنان بی‌حجاب از دیگر کرات نیامده‌اند و اعضای خانواده خود ما هستند؛ بنابراین امر به معروف و نهی از منکر را نه از خیابان، بلکه از جمع‌های خانوادگی باید شروع کرد. آمرین به معروف و ناهیان منکر مردمی و مومنینی که احساس تکلیف می‌کنند، همت خود را صرف امر به معروف و نهی از منکر در غیرمنظر عمومی کنند و در خانواده و بستگان خود و محافل و میهمانی‌های خانوادگی آن هم در صورت احتمال تاثیرگذاری اقدام کنند. این گام مهمی است و انتظار می‌رود مومنین تا زمانی که موفق به حفظ و اعمال حجاب در بین اعضای خانواده خود نشده‌اند، از امر به معروف ونهی از منکر در مورد حجاب دیگران بپرهیزند.

موفقیت و تاثیرگذاری در بین اعضای خانواده و فامیل خود محکی است برای سنجش احتمال و میزان تاثیرگذاری امر به معروف و نهی از منکر برای دیگر عرصه‌ها؛ یعنی وقتی نهی از منکر روی دختر، خواهر، همسر، اعضای فامیل، دوست و همکار اثر نمی‌کند، آن شخص دغدغه‌مند باید بداند که به طریق اولا بر افراد دورتر هم اثر ندارد؛ بنابراین، تکلیف امر به معروف و نهی از منکر بر دیگران، متوجه مومنی است که نزدیکان و بستگانش حتی بدحجاب هم نباشند و اگر بوده‌اند، خلقیات همراه با نرمش او، آن‌ها را به حجاب کامل سوق داده باشد.