بازار در چنگ تاناكوراها

به فيلمي ترسناك مي‌ماند، تسمه دور عدل كه به ضرب تيغ موكت‌بري از هم گسسته مي‌شود، همزمان با بيرون ريختن لباس‌هاي رنگارنگ مچاله شده، هزاران حشره قهوه‌اي رنگ ريز، مثل موج انفجار در فضا پراكنده مي‌شوند، فروشنده اخم مي‌كند: «حيف شد» و سراغ عدل بعدي مي‌رود، پوشاك دست دومي كه ساكنان كشورهاي توسعه يافته را دلزده كرده‌اند و صاحبانشان آنها را به انجمن‌هاي خيريه سپرده‌اند، حالا از شهري در مرز غربي ايران سر درآورده‌اند تا همراه با هزاران‌ پوشاك قاچاق ديگر همسان خود، صنعت پوشاك داخلي را نابود كنند و با سوغاتي از انواع عوامل بيماري‌زا، به مردمي فروخته شوند كه كشورشان از نظر فراواني ذخاير نفت و گاز در دنيا رتبه دوم را دارد. مرد، لباس‌هايي را كه سوسك‌هاي ريز سوراخ‌سوراخ‌شان كرده‌اند، دور مي‌اندازد و باقيمانده را زير و رو مي‌كند تا نوترها را به جاي پوشاك خارجي استفاده نشده به بوتيك‌هاي شمال شهري و كهنه‌ترها را كه بوي تند محلول ضدعفوني‌كننده مي‌دهند به مغازه‌هاي فكسني و نمور تاناكورا در سراسر كشور بفرستد. او مي‌گويد خودش اهل قاچاق كردن پوشاك دست دوم ـ كه از حدود 15 سال پيش هنوز مردم به آنها تاناكورا مي‌گويندـ نيست اما از مشتري‌هاي پر و پا قرص تاناكورا فروش‌هايي است كه عدل‌هاي بزرگ پوشاك قاچاق را از آن طرف مرز مي‌آورند. هر عدل ممكن است در فاصله كشور مبدا تا مقصد 6 ـ‌ 5 بار ميان قاچاقچيان پوشاك دست به دست شود و ماه‌ها در انبارهاي كشورهاي مختلف باقي بماند و خاك بخورد تا فصل سفرش برسد و در همين انبارهاست كه گاهي پوشاك خوراك حشرات مي‌شود.

كم ولي زياد

براساس قانون، ورود پوشاك دست‌دوم به كشور ممنوع است، اما استقبال مردم از اين نوع لباس‌ها در كنار برخورد ضعيف قانوني با قاچاق شان سبب شده است واردات پوشاك دست دوم چنان فزوني يابد كه فروشگاه‌هايي دائمي بدون ترس از برخورد قانوني، براي فروش آنها در پايتخت و استان‌هاي ديگر داير شوند و حتي در استان‌هايي مانند آذربايجان غربي، بازار فروش پررونق‌شان به جاذبه گردشگري تبديل شود.

مانند ديگر انواع كالاهاي قاچاق، آمار دقيقي از ميزان پوشاك دست‌دوم ورودي به كشور وجود ندارد. آخرين آمار موجود درباره قاچاق اين نوع پوشاك در ستاد مركزي مبارزه با قاچاق كالا و ارز مربوط به سال 87 است كه ارزش پوشاك كشف شده در مرزهاي كشور در آن زمان را 4 ميليون تومان نشان مي‌دهد. هرچند در نگاه اول اين رقم بزرگ به نظر نمي‌رسد اما واقعيت اين است كه در اين نرخ‌گذاري ارزش هر تكه پوشاك كشف شده از سوي دولت فقط 200 تا 400 تومان تخمين زده شده است در حالي كه تاناكورا فروش‌ها تحفه‌هايشان را با چنين قيمت‌هاي اندكي نمي‌فروشند. ضمن آن كه حجم كشفيات قاچاق در كشور حدود 3 درصد از حجم كل كالاهاي قاچاق است و اين ثابت مي‌كند كه احتمالا نسبت ميان كشفيات تاناكوراها و ميزان كل پوشاك ورودي قاچاق هم بايد چيزي در همين حدود باشد.

تاناكورا‌ها به عنوان لباس نو

علاوه بر اين كه نرخ به دست آمده از ارزش‌گذاري كالاهاي كشف شده ارزش واقعي آنها را نشان نمي‌دهد و فقط درصد ناچيزي از پوشاك دست‌دوم قاچاق در مرزها كشف مي‌شوند، عباس نخعي، مديركل برنامه‌ريزي دستگاه‌هاي اقتصادي ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز در گفتگو با جام‌جم به نكته‌اي مهم‌تر نيز درباره اين نوع كالاي قاچاق اشاره مي‌كند: «از ميان هر 300 تكه پوشاك مستعمل در يك عدل، معمولا حدود 10ـ 5 درصد لباس‌ها تقريبا نو هستند كه جريان قاچاق، آنها را به عنوان پوشاك خارجي دست اول، به فروشگاه‌هاي معمولي پوشاك يا فروشگاه‌هاي خانگي هدايت مي‌كند.» نخعي با اشاره به تنوع مبدا تاناكوراها مي‌گويد: «پوشاك دست‌دوم از كشورهايي چون پرو، آرژانتين، آلمان، ايتاليا، انگليس، آمريكا و تركيه مي‌آيند و از امارات و شمال عراق به سوي مرزهاي جنوبي و غربي ايران قاچاق مي‌شوند اما نكته مهم اين است كه اين پوشاك در كشورهاي مبدا معمولا به قصد فعاليت‌هاي نيكوكارانه جمع‌آوري مي‌شوند، نه به نيت فروش.»

از سياه‌زخم تا هپاتيت

شايد نخستين دليلي كه باعث شده است رسانه‌ها ساليان متمادي مردم را از خريد پوشاك تاناكورا بازدارند، ضرر اقتصادي باشد كه به واسطه به وجود آمدن شغل‌هاي كاذب حاصل از قاچاق اين كالا، تعطيلي توليدي‌هاي داخلي پوشاك و بيكار شدن شاغلان در اين صنعت، گريبانگير جامعه مي‌شود اما اين تنها دليل هشدارها نيست و خطري جدي‌تر نيز در اين زمينه وجود دارد كه مستقيما خريداران تاناكوراها را تهديد مي‌كند.

هرچند به گفته مديركل برنامه‌ريزي دستگاه‌هاي اقتصادي ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز، قانوني صريح براي اين كه وزارت بهداشت را ملزم به سنجش وضعيت بهداشتي اين نوع پوشاك كند، وجود ندارد و به همين دليل اين وزارتخانه در اين باره سهل‌انگارانه عمل كرده است و پژوهشي جامع در اين باره وجود ندارد اما اظهارات گروهي از استادان رشته‌هاي گوناگون پزشكي در جلسه مركز مديريت بيماري‌هاي كشور در فروردين سال 1383 ثابت مي‌كند برخي ميكروب‌هاي پاتوژن و غيرپاتوژن، باكتري‌هايي چون سياه‌زخم و ويروس‌هايي مانند هپاتيت B و انواعي از قارچ‌ها و انگل‌ها (بويژه اكسيور) از راه پوشاك تاناكورا منتقل مي‌شوند.

دكتر زهره نيكبخت، متخصص پوست، مو و ليزر نيز در گفتگو با «جام‌جم» درباره اين اظهارات توضيح مي‌دهد:. هرچند احتمال دارد اين لباس‌ها گاهي پيش از آغاز سفر با مواد ضدعفوني‌كننده شسته شوند، اما اين كافي نيست چون ميكروب‌ها، ويروس‌ها، حشرات و انگل‌هاي موجود در آنها بايد به روش‌هاي مختلف نابود شوند و استفاده از يك نوع ضدعفوني‌كننده همه آن را از بين نمي‌برد.

اين عضو انجمن متخصصان پوست و ليزر آمريكا با يادآوري اين كه استفاده از پوشاك دست‌دوم، امكان ابتلا به آلرژي و بيماري‌هاي انگلي و قارچي را افزايش مي‌دهد، به مردم هشدار مي‌دهد: لباس‌هاي زير و كفش‌هاي دست دوم را به هيچ وجه خريداري نكنيد. خريد انواع ديگر تاناكورا نيز خطرناك است اما اگر چاره‌اي نداريد، حتما پيش از استفاده، آنها را بشوييد و گندزدايي كنيد.

قانون كمرنگ

با وجود خطرات بهداشتي پوشاك دست دوم و تاكيد ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز برممنوعيت واردات آنها به كشور، اين فعاليت غيرقانوني چنان عادي شده است كه اين روزها فروشگاه‌هاي تاناكورا به فراواني در سطح شهر ديده مي‌شوند. مديركل برنامه‌ريزي دستگاه‌هاي اقتصادي ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز با اشاره به اين كه به هيچ وجه پروانه كسبي با عنوان پروانه خريد و فروش پوشاك دست دوم وجود ندارد، اظهار مي‌كند: اين فروشگاه‌ها بدون پروانه كسب به فعاليت ادامه مي‌دهند اما هيچ برخورد قانوني‌اي با آن نمي‌شود!

نبود برخورد قانوني با فروشگاه‌هاي تاناكورا تنها دليل افزايش عرضه اين نوع پوشاك نيست و نمي‌توان در اين زمينه از ضعف قانون در برخورد با قاچاقچيان تاناكوراها چشم پوشيد، چرا كه از ديد قانون مجازات قاچاقچيان اين كالا‌ها در صورتي كه ارزش آنها كمتر از يك ميليون تومان باشد، فقط ضبط كالا و در صورتي كه بيش از اين مقدار باشد، جريمه‌اي دوبرابر ارزش ريالي آنهاست و چنين تاواني براي جرمي كه سلامت مردم را نشانه رفته است، ناچيز به نظر مي‌رسد.

تسمه دور عدل كه به ضرب تيغ موكت‌بري از هم گسسته مي‌شود، لباس‌هاي رنگارنگ بيرون مي‌ريزند و كسي چه مي‌داند آن تكه‌پارچه‌هاي بدبو اين بار كدام بيماري را با خود سوغات آورده‌اند يا تجارتشان چند كارگر شاغل در صنعت داخلي پوشاك را بيكار كرده است، فروشنده روي حجمي عظيم از رنگ‌هاي روشن و تند زانو مي‌زند، لباس‌ها را زير و رو مي‌كند و مي‌خندد: «تاناكورا، قيمت كم، جنس مرغوب، نمي‌خري؟»