حمله گروه‌های مقاومت به فرودگاه اربیل؛ پیامی آتشین به ترکیه و آمریکا

عرفان پژوهنده| کارشناس مسائل خاورمیانه: شب گذشته در اتفاقی استثنایی، فرودگاه اربیل و پایگاه الحریر متعلق به نیروهای آمریکایی در منطقه خودمختار اقلیم کردستان عراق، هدف حملات راکتی قرار گرفت؛ حملاتی که تا پیش از این، علیه نیروهای آمریکایی در مناطق دیگر صورت می‌گرفت.

سوال اینجاست که چرا اربیل؟ و پیامدهای آن بر اقلیم چیست؟

برای پاسخ به این سوال باید به کمی عقب‌تر برگردیم. چند هفته پیش، خبری مبنی بر آمادگی ترکیه برای حمله به سنجار (شنگال) و کوه‌های اطراف آن به بهانه مبارزه با گروه تروریستی پ‌ک‌ک مخابره شد؛ حتی برخی از خبرها حاکی از تصمیم ترکیه برای ساخت پایگاه نظامی جدید در خاک عراق و در این منطقه بود.

این اخبار با واکنش شدید بیت شیعی عراق، خصوصا نیروهای نزدیک به ایران، مانند بیانیه هشدارآمیز النجباء، مواجه شد. احزاب مختلف به ترکیه هشدار داده و حشدالشعبی نیز همزمان با بازدید ابوفدک از سنجار، ستون نظامی خود را به منطقه ارسال کرد. پیش از حمله به فرودگاه اربیل توسط گروه مقاومت «سرایا اولیاء الدم» نیز یک پایگاه نیروهای ترکیه در خاک عراق هدف حمله موشکی گروه مقاومت «اصحاب‌الکهف» قرار گرفت. این حمله به پایگاه ترکیه در خاک عراق توسط نیروهای مقاومت، بی‌سابقه است که این را باید در ارتباط با کشمکش‌های دو قدرت منطقه‌ای در عراق و سوریه دید. موضوعی که از افزایش تنش‌های این چنینی در آینده، میان ترکیه و ایران خبر می‌دهد.

نکته جالب و اصلی در این حملات، عامل حمله کننده است که در هر دو مورد، گروه‌های مقاومت تازه تاسیس ناشناخته‌ای است که پس از ترور سردار سلیمانی، با هدف تحت فشار قرار دادن نیروهای آمریکایی برای خروج از عراق اعلام موجودیت کرده بودند.

با توجه به نزدیکی حزب دموکرات کردستان عراق که دولت اقلیم کردستان عراق را در دست دارد، به ترکیه و همکاری این حزب با آنکارا علیه گروه تروریستی پ.ک.ک در دهوک و قندیل و عدم اعتراض و تقابل آنها با سیاست ترکیه در ساخت پایگاه‌های نظامی در خاک عراق و منطقه اقلیم، این موضوع را می‌توان از یک سو، پیام شیوا و آتشین نارضایتی ایران به ترکیه و آمریکا و متحد اصلی آن در اقلیم دانست؛ از سوی دیگر، نشانی از شروع فصل بازی‌های ژئوپلیتیکی ایران و ترکیه در منطقه دید که با رفتن ترامپ و آرایش جدید نیروها در منطقه (نزدیکی ترکیه به سعودی و حل اختلاف قطر با شورای همکاری خلیج فارس)، قابل پیش بینی بود. در آخر نیز با توجه پیام ارسالی صابرین‌نیوز، کانال خبری نزدیک به مقاومت عراق، حمله با ۲۴ راکت به پایگاه امنیتی-نظامی الحریر، به تلافی حمله به نیروهای عراقی «حیدریون» در منطقه ابوکمال سوریه بود.

رابطه عشق و نفرت ترکیه، ایران و آمریکا در عراق، بر روی کردهای اقلیم تاثیرات جدی خواهد گذاشت، به ویژه که وضعیت اجتماعی و اقتصادی اقلیم نیز به شدت ملتهب است. این حملات به سبب خاطرات تلخ گذشته کردهای عراق از تسلط بغداد بر این منطقه و ترسِ از دست دادن خودمختاری خود که پس از وقایع کرکوک پس از برگزاری همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان از عراق، دیگر چندان دور از ذهن به نظر نمی‌رسد، سبب التهاب افکار عمومی اقلیم خواهد شد.

از طرف دیگر، با توجه به حملات پی‌در‌پی ترکیه به اقلیم که گاه همراه با تلفات غیرنظامی نیز بوده است، به شدت مورد اعتراض مردمی بوده تا جایی که حتی موجب شکل‌گیری ناآرامی‌ها در برخی از نقاط مانند دهوک شد که با سرکوب حزب دموکرات پایان یافت؛ این مسئله زمانی جالب تر می‌شود که بدانیم افکار عمومی در مناطق تحت تسلط اتحادیه میهنی و حتی بخشی از سیاسیون این حزب، نسبت به حملات ترکیه به پ.ک.ک معترض هستند. این موضوع مشروعیت حزب دموکرات کردستان عراق را به عنوان حزب حاکم، در میان بخش‌های قابل توجهی از مردم اقلیم تضعیف کرده و بر عکس، در میان بخش دیگر افکار عمومی اقلیم، با توجه به ترس آنها از بازگشت به دوران سابق، پایگاه حمایتی حزب دموکرات را تقویت خواهد نمود که این موضوع به پیچیده‌تر شدن وضعیت این منطقه منجر خواهد شد.

 از طرف دیگر، حمله به فرودگاه اربیل، سبب خواهد شد تا حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق، اقدامات و همکاری حزب دموکرات با ترکیه را سبب خدشه‌دار شدن امنیت اقلیم معرفی کرده و شکاف میان دو حزب اصلی منطقه که هم اکنون نیز بر سر مسائل مختلفی مانند مذاکرات با بغداد بر سر بودجه اقلیم وجود دارد، افزایش پیدا کرده و نیروهای خواهان دو اداره‌ای شدن اقلیم تقویت شوند.

همچنین با زیر سوال رفتن نسبی مشروعیت حزب دموکرات و نارضایتی احزاب قدرتمند شیعی از تحرکات ترکیه که با سکوت و همراهی دولت اربیل همراه است، در کنار افزایش اختلاف میان دو حزب اصلی اقلیم کردستان عراق، مذاکرات میان دولت اقلیم کردستان و دولت مرکزی که برای جامعه اقلیم از لحاظ اقتصادی بسیار حائز اهمیت است، به سمت و سوی نامعلومی خواهد رفت. چرا که حتی اگر منجر به توافقی میان اربیل و دولت موقت الکاظمی شود، معلوم نیست، با پیروزی یکی از احزاب شیعی در انتخابات آینده، این توافق پا برجا بماند.

بنابراین، می‌توان گفت حملات دیشب در کنار تغییر آرایش نیروهای منطقه و زیر سوال بردنِ کشته شدنِ ۱۳ تبعه ترکیه توسط پ.ک.ک از سوی آمریکا، نشان از شروع بازی‌های پیچیده ژئوپلیتیکی و سیاسی جدیدی دارد که می‌تواند به قدرت‌یابی مجدد پ.ک.ک منجر شود. اما در این میان، فرودگاه اربیل انتخاب شد تا نارضایتی تهران از اقدامات حزب دموکرات و نزدیکی بیش از حد آن به ترکیه و دیگر نیروهای رقیب ایران را نشان دهد.

پایگاه الحریر که بزرگترین پایگاه جاسوسی آمریکا در غرب ایران است، انتخاب شد تا پیام واضحی ارسال شود مبنی بر اینکه حتی در اقلیم هم در صورت لزوم در امان نخواهید بود و دایره قدرت عملکرد نیروهای مقاومت، اقلیم را هم در بر می‌گیرد. مهم‌تر از همه نیز، ما باید منتظر تحرکات بیشتر ایرانی در منطقه باشیم که شمرده و حساب شده، از لاک دفاعی خود خارج می‌شود. این تحولات، بسته به عملکرد حزب دموکرات، می‌تواند وضعیت اقلیم کردستان عراق را وخیم‌تر بکند.