از بحران بانکی آمریکا تا مصاحبه مهندس رزم ‌آرا معاون صنعتی وزارت صنایع و معادن

به گزارش تابناک اقتصادی، تاریخ اقتصاد ایران و جهان آینه ای است تمام نما از رویدادهای اقتصادی که در گذشته رخ داده است و بیانگر ریشه های تاریخی بسیاری از واقعیت های امروز ایران و جهان است. موضوع "اقتصاد ایران و جهان در گذر زمان" در این نوشتار به وقایع تاریخی نوزدهمین روز اردیبهشت ماه اختصاص دارد که به طور مستقیم و غیر مستقیم اقتصاد ایران و جهان را متاثر کرده است.

19 اردیبهشت 1216 (9 می 1837)، یکی از بزرگ ‌ترین بحران ‌های بانکی در آمریکا آغاز شد و تا اوایل دهه 1840 ادامه یافت. این بحران از جمله وقایع مخرب قرن نوزدهم بوده که تاثیر زیادی در افزایش بیکاری و رکود معاملات تجاری داشته است.

19 اردیبهشت 1306، مجلس شورای ملی، مصوبه الغای كاپیتولاسیون را اعلام كرد و به همه دولت ‏‌هایی كه از حق كاپیتولاسیون استفاده می‏‌ كردند یك سال وقت داد كه در قراردادهای خود تجدیدنظر و این امتیاز را لغو كنند. كاپیتولاسیون، عبارت از نظام قضاوت كنسولی و برخی امتیازات و مصونیت‏‌ های قضایی است كه به موجب آن، اتباع یك كشور در صورت ارتكاب جرم در كشور موردنظر از شمول قوانین جزایی و مدنی در قلمرو كشور میزبان مستثنی می‏‌شوند. حق كاپیتولاسیون در ایران، اولین بار در معاهده تركمنچای در سال 1206 شمسی در زمان فتحعلی شاه قاجار به روسیه داده شد و بعدها بسیاری از دولت ‏‌های دیگر نیز صاحب این امتیاز شده و قضاوت كنسولی خود را بر دستگاه سیاسی و قضایی ایران تحمیل كردند. در سال 1297 شمسی، لایحه ‏‌ای به تصویب رسید كه به موجب آن حق كاپیتولاسیون روس ‌‏ها در ایران كه تحت فشار زور و تهدید و تطمیع و برخلاف مصالح ملت ایران امضا شده بود، با استناد به قانون اساسی لغو شد. پس از لغو قرارداد كاپیتولاسیون بین ایران و روسیه قراردادهای مشابه با كشورهای دیگر نیز ملغی شد.

19 اردیبهشت 1311، در روزنامه اطلاعات خبری با عنوان "ایران رو به تجدد می‌رود" به چاپ رسید. در متن این خبر نوشته شده است:

اگرچه ایران هنوز ارابه گاوی قدیمی و سایر علامات آن دوره را دارد، اما اکنون دارای طیاره است. همه روزه نیز ایران به طیاره ‌هایی که از آلمان وارد می‌ کند، می‌ افزاید. همچنین اتومبیل‌ های زیادی نیز در ایران به نشانه تجدد حضور دارند. در کنار آنها راه ‌هایی از بین کوه ‌ها ساخته شده و مهندسین آلمانی درصدد هستند که راه آهن بین بندر شاهپور و بندرشاه آن زمان در استرآباد را بسازند. تهران نیز از قافله تجدد عقب نمانده و به گفته گزارشگر روزنامه این شهر به کارخانه ‌ای شبیه شده است. در تهران تمام کوچه ‌ها خراب شده و به هر طرف که می چرخید توده‌ های سنگ و آجر و آهنکاری ‌های بناها دیده می‌ شود. در تمام شهر ابنیه قدیمی خراب شده و به جای آن عمارت ‌های جدید ساخته می ‌شوند. گرچه تهران در حال بزرگ‌ تر شدن است، اما این بزرگی تنها به لحاظ ارتفاع ساختمان ‌هاست و تهران و دیگر شهرها به سمت بیابان ‌ها پیشروی نمی‌ کنند. 

19 اردیبهشت 1319، طبق یک آگهی سفارشی چاپ شده در ستون آگهی‌ ها قیمت یک منزل 355 مترمربعی در حوالی خیابان حسن‌ آباد تهران 110 هزار ریال اعلام شده است. در این آگهی آمده است: یک خانه به مساحت 355 متر دارای هفت اتاق پاکیزه مسکونی و یک اتاق نوکر و یک زیرزمین خوب و 5 صندوقخانه، دو درب ورودی و کلیه لوازم به واسطه احتیاج به پول (برای بنایی) به قیمت مقطوع 110 هزار ریال به فروش می‌ رسد، طالبین به همین خانه واقع در چهارراه حسن‌ آباد- کوچه محمودیان- خانه کاشی شماره 70 مراجعه نمایند. در آگهی دیگری در همین روز آمده است: دو خانه فروشی در خیابان آقاشیخ هادی و انتظام ‌السلطنه با موقعیت خوب جهت مطب و دارالوکاله و سکونت شخصی، هر دستگاه حدود 140 هزار ریال به فروش می‌ رسد، طالبین برای دیدن و گرفتن سایر توضیحات به اول لاله ‌زار، بنگاه کوشان و تلفن 9784 مراجعه کنند. یک آگهی دیگر که در آن از قیمت ملک خبری نیست حکایت از آن دارد که یک دستگاه عمارت نوساز دو طبقه دارای اتاق ‌های متعدد با کلیه لوازم جدید، برق، حمام، لوله‌کشی آب، تلفن، گاراژ و فضای 500 متر مساحت و 150 مترمربع بنا در نهایت استحکام ساخته شده واقع در خیابان ناهید فرعی از کاخ (فلسطین امروزی)- که از خیابان بیست متری هم راه دارد- به دلیل مسافرت به فروش می‌رسد، طالبین به تلفن 7576 مراجعه کنند.

19 اردیبهشت 1329، صفحات اقتصادی روزنامه‌ های کشور خبر دادند که براساس فهرست اعلام شده در مورد قیمت کالاها، بهترین کالای صادراتی در هفته گذشته، "زیره" بود که زمینه آن در تهران کم است و اغلب معاملات صادراتی آن به ‌خصوص برای هندوستان، در سبزوار و کاشمر انجام می‌ گیرد و قیمت زیره به علت کم بودن، کیلویی یک ریال ترقی داشته است و آخرین قیمت آن در هفته قبل برای زیره سبزوار کیلویی 28 ریال و برای کاشمر 22 ریال بود. همچنین در هفته منتهی به نوزدهم اردیبهشت 1329 بازار مغز بادام، خوب توصیف شده و خبرهای رسیده از آذربایجان حاکی است که مغز بادام در این استان، به علت صدمه خوردن بازار رقیب در اروپا (به علت سرما)، فعلا گرم است و نرخ انواع مغز بادام‌ ها به این شرح است: مغز بادام کیلویی 82 ریال، تبریزی 5/ 71 ریال، هسته شیرین شاهرودی 35 ریال، دماوندی 35 ریال و هسته تلخ 22 ریال. بازار آلوچه برگه نیز در هفته منتهی به 19 اردیبهشت 1329 جریان عادی دارد و هنوز برگه قیمت سال قبل خود را پیدا نکرده است و مظنه آن برای هر جعبه 5/ 12 کیلویی در حدود 210 ریال است.

19 اردیبهشت 1339، مهندس رزم ‌آرا معاون صنعتی وزارت صنایع و معادن به خبرنگاران گفت: تلاش‌ های همه ‌جانبه ‌ای برای به ثمر رسیدن احداث کارخانه کود شیمیایی شیراز توسط دولت در دست انجام است. او گفت: عملیات لوله‌ کشی گاز گچساران، شیراز و کارخانه کود شیمیایی شیراز در دست ساخت است و در پاییز خاتمه می‌ یابد و شیراز دارای نفت و گاز خواهد شد و کارخانه‌ ها و موسساتی که مایل باشند، خواهند توانست از گاز و نفت برای مصارف حرارتی و... استفاده کنند، ولی کارخانه کود شیمیایی که مصرف‌ کننده اصلی گاز نفت مزبور است در سال 1340 تکمیل می ‌شود و دولت برای رسیدن نفت گاز به این کارخانه 33 میلیون دلار در نظر گرفته است که تاکنون نصف آن به مصرف رسیده است. او گفت: برای اینکه بتوان لوله و ماشین ‌آلات را به محل کار حمل کرد ناچار بوده ‌ایم که 400 کیلومتر راه و 4 فرودگاه بسازیم و در بوشهر باراندازهای مخصوصی برای تخلیه لوله ‌ها و ماشین‌آلات ایجاد کنیم و راه بوشهر به شیراز را مرمت کنیم و وضع گردنه ‌های آن را برای عبور لوله ‌ها تغییر دهیم و برای لوله‌ گذاری قریب 5 میلیون متر مکعب خاکبرداری و خاکریزی کرده ‌ایم. او اضافه کرد: این کارخانه نخست کود شیمیایی "ازته" و در مرحله بعدی "فسفاته" و بعد از آن "پتاسه" تولید خواهد کرد.

منابع: آرشیو روزنامه دنیای اقتصاد