عوامل و پشت پرده‌های تعویق توافق هسته‌ای
اگر مذاکرات هسته‌ای را یک رویارویی دیپلماتیک بدانیم، این نکته روشن‌تر خواهد شد که طرف مقابل تمام نیروی خود را الزاما پشت میز مذاکرات حاضر نکرده است. اگر بخواهیم کمی دقیق‌تر به این پشت پرده‌ها و بازیگران مذکور بپردازیم، حداقل می‌توان آن‌ها را در دو گروه دسته بندی کرد.
امروز چهارشنبه ۱۲ فروردین ماه ۱۳۹۴ مطابق با اول آوریل ۲۰۱۵ در حالی که ضرب الاجل تعیین شده برای توافق هسته‌ای میان جمهوری اسلامی ایران و۱+۵ به پایان رسیده، مذاکرات طرفین اما در وقت اضافه یا به عبارتی ساعت صفر، همچنان در لوزان سوییس ادامه دارد.
هیأت‌های دو طرف شب گذشته نیز همچون روز‌ها و شب‌های پیش، تا دیر وقت در نشست‌های مختلف دو و چند جانبه وزرا و معاونین حضور داشته و بر سر آخرین راهکارهای عملیاتی رسیدن به توافق بحث و تبادل نظر کردند. در خلال این جلسات فشرده و نفس گیر هم، هر از گاهی یکی از اعضای هیأت‌ها یا منابع وابسته و نزدیک به آن‌ها با حضور در جمع خبرنگاران اظهارنظرهای کلی کرده و هر یک پیش بینی خود را نسبت به آنچه در نهایت رخ خواهد داد اعلام می‌کند.
در همین حال، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه و مسئول هیأت مذاکره کننده کشورمان نیز ساعت یک و نیم بامداد امروز چهارشنبه پس از روزی پر کار ـ حدود ۱۸ ساعت نشست‌های پی در پی ـ لحظاتی کوتاه در بین خبرنگاران حاضر در هتل «بوری واژ» لوزان حاضر شد و ضمن تشکر از تلاش خبرنگاران توضیحاتی پیرامون روند کلی جلسات روز سه شنبه داد.
این اظهار نظر‌ها البته هیچ یک حاوی جزییات نبوده و به بیان روند کلی اکتفا می کند؛ ضمن اینکه در لابلای آن‌ها می‌توان سرخط‌هایی را گرفت و بنا بر آن و حتی بر اساس زبان بدن آن‌ها تحلیل و ارزیابی کرد. اما آنچه در پشت درهای بسته اتاق‌های مذاکرات در هتل «بوری واژ» لوزان با شدت و پشتکاری مثال زدنی در جریان است، تمام ماجرا نیست و چنانچه از خروجی برخی رسانههای غربی نیز مشهود است، مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵ دارای پشت پرده‌ها و بازیگرانی است که اتفاقا نه در لوزان که در هیچ یک از مذاکرات پیشین نیز حضور مستقیم در اتاق گفتوگوها نداشته‌اند، اما اگر نگوییم بیشتر، حتما اثراتی در حد اتفاقات درون اتاق‌ها داشته‌اند.
اگر بخواهیم کمی دقیق‌تر به این پشت پرده‌ها و بازیگران بپردازیم، حداقل می‌توان آن‌ها را در دو گروه دسته بندی کرد؛ دو گروهی که البته مکمل یکدیگر بوده و در حصول نتیجه مطلوب هم پوشانی کامل دارند: یکی کشورهای منطقه و دیگری رسانههای غربی که سناریوی از پیش طراحی شده‌ای را برای تضعیف موقعیت ایران در مذاکرات و تحمیل فشارهای بیشتر تکمیل می‌کنند.
در واقع اگر مذاکرات هسته‌ای را یک رویارویی دیپلماتیک بدانیم، این نکته روشن‌تر خواهد شد که طرف مقابل تمام نیروی خود را الزاما پشت میز مذاکرات حاضر نکرده و بخشی از آن در پشت صحنه و البته در حاشیه کار مشغول فعالیت است. از فعالیت مدام رسانههای مخالف جمهوری اسلامی اعم از فارسی زبان و ... در حاشیه مذاکرات ـ که با خبرسازی‌های هر روزه خود، هم سرمایه اجتماعی داخل کشور در حمایت از تیم مذاکره کننده را هدف گرفته و هم زمین بازی را برای طرف غربی آماده می‌کنند ـ که بگذریم، مهم‌ترین بازی پشت پرده این روز‌ها را بازیگران منطقه‌ای ضد ایرانی رهبری می‌کنند.
خبرنگاران ایرانی حاضر در لوزان، از صبح روز پنجشنبه ۵ فروردین ماه ۱۳۹۴ که در محل مذاکرات حضور پیدا کرده‌اند، هر روز این بازی‌های رسانه‌ای را از نزدیک شاهدند؛ از رویترز که خبر تنظیم سند دو تا سه صفحه‌ای را با هدف تحمیل توافق دو مرحله‌ای مخابره کرد و آسوشیتدپرس که خبر خروج اورانیوم را از ایران با هدف شعله ور شدن انتقادات داخلی و خدشه به صف واحد حمایت از تیم هسته‌ای منتشر کرد گرفته تا خبرنگار رسانه تروریست‌های تکفیری یعنی شبکه العربیه سعودی که همین جا و جلوی چشم همه روبه روی دوربین ایستاد و جمهوری اسلامی ایران را به دلیل اصرار بر لغو یکباره تمامی تحریم‌ها، عامل اصلی عدم حصول توافق معرفی کرد!
در آن سو اما همگام با همین تحرکات رسانه‌ای، بازیگران منطقه از طریق برخی اعضای گروه ۱+۵ در حال اعمال نقطه نظرات خود برای تأخیر در روند مذاکرات و یا ندادن امتیاز به ایران هستند. در همین زمینه، رژیم اسرائیل از طریق فرانسه و با برگ لوران فابیوس و عربستان سعودی از کانال انگلستان در حال رایزنی و اعمال فشار بر گفتوگوها هستند، چنانچه فابیوس فرانسوی در میان خبرنگاران حتی جلو‌تر از آمریکایی‌ها به نماد ممانعت و سنگ اندازی در مذاکرات هسته‌ای تبدیل شده است.
از سویی نوع رفتار و موضع گیری سران سعودی در قبال مذاکرات هسته‌ای قابل توجه است. ریاض در این دور از مذاکرات به مانند گذشته در کسوت یکی از اصلی ترین دشمنان ایران ظاهر شده و در کنار رژیم صهیونیستی و جمهوری خواهان آمریکا، مخالفت علنی خود را با توافق هسته‌ای با ایران و رفع تحریم‌های کشورمان ابراز داشته است.
نکته اینکه انگلیس و عربستان طی دو سال اخیر بسیار به همدیگر نزدیک شده‌اند، به گونه‌ای که مهم‌ترین همکاری آن‌ها طی سالیان اخیر در دخالت در بحرین شروع شد و امروز انگلستان بیش از هر کشور دیگری در تشویق عربستان برای حمله به یمن مؤثر بوده است؛ حمله‌ای که با چراغ سبز انگلیسی‌ها و البته ایالات متحده با هدف درگیر کردن ایران و جهت دهی به فرآیند مذاکرات، درست در روز ابتدایی مذاکرات لوزان ۲ آغاز شد. این رفتار سعودی‌ها البته بی‌سابقه نیست، کما اینکه در جریان مذاکرات وین ۸ ـ آذرماه سال ۱۳۹۳ ـ نیز وزیر خارجه عربستان نقش مستقیمی در بر هم زدن مذاکرات هسته‌ای و توافق نهایی داشت. سفر سعود الفیصل به وین و دیدار وی با جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا در فرودگاه وین، موضوعی نبود که از دید تحلیلگران و خبرنگاران پنهان بماند!
بنابراین، با وجود اینکه در جریان مذاکرات هسته‌ای در جبهه ایران اختلافی وجود ندارد و همه مسئولان و جناح‌های سیاسی روی به نتیجه رسیدن مذاکرات موافق بوده و از فرزندان مورد اعتماد انقلاب و رهبری حمایت می‌کنند، همچنان اختلافات موجود در طرف مقابل ـ که بخشی از آن زیر سر کارشکنی‌های اسرائیل و عربستان است ـ از یک سو و سیاست بازی‌های آمریکایی‌ها ـ که حاضر نیستند در فرآیندی معقول، توافق را به سرانجام برسانند ـ از سوی دیگر، نتیجه‌گیری را تا امروز به تأخیر انداخته است.
هیأت‌های دو طرف شب گذشته نیز همچون روز‌ها و شب‌های پیش، تا دیر وقت در نشست‌های مختلف دو و چند جانبه وزرا و معاونین حضور داشته و بر سر آخرین راهکارهای عملیاتی رسیدن به توافق بحث و تبادل نظر کردند. در خلال این جلسات فشرده و نفس گیر هم، هر از گاهی یکی از اعضای هیأت‌ها یا منابع وابسته و نزدیک به آن‌ها با حضور در جمع خبرنگاران اظهارنظرهای کلی کرده و هر یک پیش بینی خود را نسبت به آنچه در نهایت رخ خواهد داد اعلام می‌کند.
در همین حال، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه و مسئول هیأت مذاکره کننده کشورمان نیز ساعت یک و نیم بامداد امروز چهارشنبه پس از روزی پر کار ـ حدود ۱۸ ساعت نشست‌های پی در پی ـ لحظاتی کوتاه در بین خبرنگاران حاضر در هتل «بوری واژ» لوزان حاضر شد و ضمن تشکر از تلاش خبرنگاران توضیحاتی پیرامون روند کلی جلسات روز سه شنبه داد.
این اظهار نظر‌ها البته هیچ یک حاوی جزییات نبوده و به بیان روند کلی اکتفا می کند؛ ضمن اینکه در لابلای آن‌ها می‌توان سرخط‌هایی را گرفت و بنا بر آن و حتی بر اساس زبان بدن آن‌ها تحلیل و ارزیابی کرد. اما آنچه در پشت درهای بسته اتاق‌های مذاکرات در هتل «بوری واژ» لوزان با شدت و پشتکاری مثال زدنی در جریان است، تمام ماجرا نیست و چنانچه از خروجی برخی رسانههای غربی نیز مشهود است، مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵ دارای پشت پرده‌ها و بازیگرانی است که اتفاقا نه در لوزان که در هیچ یک از مذاکرات پیشین نیز حضور مستقیم در اتاق گفتوگوها نداشته‌اند، اما اگر نگوییم بیشتر، حتما اثراتی در حد اتفاقات درون اتاق‌ها داشته‌اند.
اگر بخواهیم کمی دقیق‌تر به این پشت پرده‌ها و بازیگران بپردازیم، حداقل می‌توان آن‌ها را در دو گروه دسته بندی کرد؛ دو گروهی که البته مکمل یکدیگر بوده و در حصول نتیجه مطلوب هم پوشانی کامل دارند: یکی کشورهای منطقه و دیگری رسانههای غربی که سناریوی از پیش طراحی شده‌ای را برای تضعیف موقعیت ایران در مذاکرات و تحمیل فشارهای بیشتر تکمیل می‌کنند.
در واقع اگر مذاکرات هسته‌ای را یک رویارویی دیپلماتیک بدانیم، این نکته روشن‌تر خواهد شد که طرف مقابل تمام نیروی خود را الزاما پشت میز مذاکرات حاضر نکرده و بخشی از آن در پشت صحنه و البته در حاشیه کار مشغول فعالیت است. از فعالیت مدام رسانههای مخالف جمهوری اسلامی اعم از فارسی زبان و ... در حاشیه مذاکرات ـ که با خبرسازی‌های هر روزه خود، هم سرمایه اجتماعی داخل کشور در حمایت از تیم مذاکره کننده را هدف گرفته و هم زمین بازی را برای طرف غربی آماده می‌کنند ـ که بگذریم، مهم‌ترین بازی پشت پرده این روز‌ها را بازیگران منطقه‌ای ضد ایرانی رهبری می‌کنند.
خبرنگاران ایرانی حاضر در لوزان، از صبح روز پنجشنبه ۵ فروردین ماه ۱۳۹۴ که در محل مذاکرات حضور پیدا کرده‌اند، هر روز این بازی‌های رسانه‌ای را از نزدیک شاهدند؛ از رویترز که خبر تنظیم سند دو تا سه صفحه‌ای را با هدف تحمیل توافق دو مرحله‌ای مخابره کرد و آسوشیتدپرس که خبر خروج اورانیوم را از ایران با هدف شعله ور شدن انتقادات داخلی و خدشه به صف واحد حمایت از تیم هسته‌ای منتشر کرد گرفته تا خبرنگار رسانه تروریست‌های تکفیری یعنی شبکه العربیه سعودی که همین جا و جلوی چشم همه روبه روی دوربین ایستاد و جمهوری اسلامی ایران را به دلیل اصرار بر لغو یکباره تمامی تحریم‌ها، عامل اصلی عدم حصول توافق معرفی کرد!
در آن سو اما همگام با همین تحرکات رسانه‌ای، بازیگران منطقه از طریق برخی اعضای گروه ۱+۵ در حال اعمال نقطه نظرات خود برای تأخیر در روند مذاکرات و یا ندادن امتیاز به ایران هستند. در همین زمینه، رژیم اسرائیل از طریق فرانسه و با برگ لوران فابیوس و عربستان سعودی از کانال انگلستان در حال رایزنی و اعمال فشار بر گفتوگوها هستند، چنانچه فابیوس فرانسوی در میان خبرنگاران حتی جلو‌تر از آمریکایی‌ها به نماد ممانعت و سنگ اندازی در مذاکرات هسته‌ای تبدیل شده است.
از سویی نوع رفتار و موضع گیری سران سعودی در قبال مذاکرات هسته‌ای قابل توجه است. ریاض در این دور از مذاکرات به مانند گذشته در کسوت یکی از اصلی ترین دشمنان ایران ظاهر شده و در کنار رژیم صهیونیستی و جمهوری خواهان آمریکا، مخالفت علنی خود را با توافق هسته‌ای با ایران و رفع تحریم‌های کشورمان ابراز داشته است.
نکته اینکه انگلیس و عربستان طی دو سال اخیر بسیار به همدیگر نزدیک شده‌اند، به گونه‌ای که مهم‌ترین همکاری آن‌ها طی سالیان اخیر در دخالت در بحرین شروع شد و امروز انگلستان بیش از هر کشور دیگری در تشویق عربستان برای حمله به یمن مؤثر بوده است؛ حمله‌ای که با چراغ سبز انگلیسی‌ها و البته ایالات متحده با هدف درگیر کردن ایران و جهت دهی به فرآیند مذاکرات، درست در روز ابتدایی مذاکرات لوزان ۲ آغاز شد. این رفتار سعودی‌ها البته بی‌سابقه نیست، کما اینکه در جریان مذاکرات وین ۸ ـ آذرماه سال ۱۳۹۳ ـ نیز وزیر خارجه عربستان نقش مستقیمی در بر هم زدن مذاکرات هسته‌ای و توافق نهایی داشت. سفر سعود الفیصل به وین و دیدار وی با جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا در فرودگاه وین، موضوعی نبود که از دید تحلیلگران و خبرنگاران پنهان بماند!
بنابراین، با وجود اینکه در جریان مذاکرات هسته‌ای در جبهه ایران اختلافی وجود ندارد و همه مسئولان و جناح‌های سیاسی روی به نتیجه رسیدن مذاکرات موافق بوده و از فرزندان مورد اعتماد انقلاب و رهبری حمایت می‌کنند، همچنان اختلافات موجود در طرف مقابل ـ که بخشی از آن زیر سر کارشکنی‌های اسرائیل و عربستان است ـ از یک سو و سیاست بازی‌های آمریکایی‌ها ـ که حاضر نیستند در فرآیندی معقول، توافق را به سرانجام برسانند ـ از سوی دیگر، نتیجه‌گیری را تا امروز به تأخیر انداخته است.
محمد قادری خبرنگار مستقر در لوزان
