بررسی راز تأثیرگذاری نماز در جامعه
شمشیرهاى زرین به کمر بسته و دم درب ایستاده‌اند که حضرت رضا(ع) با همان جلال و هیبت دنیایى و سلطنتى بیرون بیاید، یک مرتبه حضرت با آن حال بیرون آمد، در میان آن‌ها ولوله پیچید و بى‌اختیار خودشان را از روى اسب‌ها پایین انداختند.
شمشیرهاى زرین به کمر بسته و دم درب ایستاده‌اند که حضرت رضا(ع) با همان جلال و هیبت دنیایى و سلطنتى بیرون بیاید، یک مرتبه حضرت با آن حال بیرون آمد، در میان آن‌ها ولوله پیچید و بى‌اختیار خودشان را از روى اسب‌ها پایین انداختند.
به گزارش فارس، یکی از سؤالاتی که مطرح می‌شود این است که چرا نمازها و عبادت‌های ما اثرات اساسی در جامعه اسلامی نمی‌گذارد، نگاهی در تاریخ نشان می‌دهد که بعضاً دشمنان اهل بیت(ع) هم نماز اقامه می‌کردند و لی تاثیری در اعمال و رفتار آن ها نداشت، حجت‌الاسلام هادی عجمی معاون پژوهشی مرکز تخصصی نماز این چنین پاسخ می‌دهد:
برای رسیدن به پاسخ باید به سیره امام رضا(ع) رجوع کرد، در روایت سلسله الذهب امام رضا(ع) جواب سؤال را بسیار دقیق فرمودند، وقتی حضرت(ع) می‌خواستند نیشابور را ترک کنند، در روایتی فرمودند: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ عَذَابِی قَالَ فَلَمَّا مَرَّتِ الرَّاحِلَةُ نَادَانَا بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا» کلمه «لاالهالاالله» قلعه من است، پس هر که در آن قلعه وارد شود، از عذاب من در امان است، و چون کجاوه به راه افتاد، حضرت با صداى بلند فرمود: به شروط کلمه «لاالهالاالله» و من از شروط آن هستم.
*راز تأثیرگذاری نماز در جامعه به روایت سیره رضوی
شهید مطهری یک نکته بسیار زیبایی را از سیره امام رضا(ع) در مورد شرط اثرگذاری نماز مطرح می‌کنند، به این مضمون که شرط اثرگذاری دین به معنای کلی و نماز به معنای خاص ولایت اهل بیت(ع) است، حالا منظور از ولایت اهل بیت به عنوان شرط اثرگذاری نماز در جامعه چیست؟ شهید مطهری خیلی زیبا این معنی را در نماز عید فطر امام رضا(ع) تفسیر می‌کنند:
مأمون به حضرت رضا اصرار داشت که مى‌خواهم نماز عید فطر را شما بخوانید.
امام فرمود: من از اول با تو شرط کردم که فقط اسمى از من باشد و من کارى نکنم.
نه آقا! من خواهش مى‌کنم. شما از نماز هم ابا مى‌کنید؟! اینکه یک کار مربوط به مردم نیست که بگویید پاى ظلمى در کار مى‌آید، لااقل همین یک نماز را شما بخوانید.
در اینجا حضرت جمله‌اى مى‌گوید نظیر جمله امام حسین و نظیر جمله على علیه‌السلام در جریان بیعت بعد از عمر، فرمود: من به یک شرط حاضرم؛ من نماز مى‌خوانم اما با سیره جدم و پدرم، نه با سیره شما. مأمون با آن همه زرنگى که داشت (از نظر خودش) احمق شد، گفت: بسیار خوب، به هر سیره و روشى که مى‌خواهید بخوانید. فکر مى‌کرد، غرض این است که کارى را به عهده حضرت رضا(ع) گذاشته باشد تا مردم بگویند پس امام رضا(ع) عملًا هم قبول کرد.
در روز عید فطر، امام رضا علیه‌السلام به اطرافیان خود فرمود: لباس‌هاى عادى بپوشید، پاها را برهنه کنید، دامن عباها و آستین‌هایتان را بالا بزنید و ذکرهایى را که من مى‌گویم شما هم بگویید، حالتتان حالت خشوع و خضوع باشد، ما داریم به پیشگاه خدا مى‌رویم، توجهتان به خدا باشد. ذکرها را که مى‌گویید، خدا را در نظر بگیرید.
امام عمامه‌اش را به شکلى که پیغمبر مى‌بست بسته است، لباسش را به شکلى که پیغمبر مى‌پوشید پوشیده است، عصا به شکل پیغمبر به دست گرفته، پاهایش را برهنه کرده، با یک حالت خضوع و خشوعى! از همان داخل منزل که بیرون مى‌آمد، با صداى بلند شروع کرد به گفتن «اللَّهُ اکبَرُ، اللَّهُ اکبَرُ، اللَّهُ اکبَرُ عَلى ما هَدانا وَ لَهُ الشُّکرُ عَلى ما اوْلانا».
سال‌هاست که مردم این ذکرها را درست نشنیده‌اند. کسانى که همراه حضرت بودند، وقتى آن حال الهى حضرت را دیدند که منقلب شده، خودش را در حضور پروردگارش مى‌برد و اشک‌هاى مبارکش جارى است، با حالت خضوع و خشوع، با معنویت تمام و در حالى که اشک‌هایشان جارى بود، فریاد کردند: «اللَّهُ اکبَرُ، اللَّهُ اکبَرُ عَلى ما هَدانا وَ لَهُ الشُّکرُ عَلى ما اوْلانا»، حضرت(ع) مى‌گوید و اینها تکرار مى‌کنند تا آمدند نزدیک درب منزل، صدا بلندتر مى‌شد.
مأمون، فرماندهان سپاه و سران قبایل را فرستاده که بروید پشت سر على بن موسى الرضا نماز عید فطر بخوانید. اینها به سیره سال‌هاى پیش خلفا، خودشان را آرایش و مجهز کرده و لباس‌هاى فاخر پوشیده‌اند، اسب‌هاى بسیار عالى سوار شده و شمشیرهاى زرّین به کمر بسته و دم درب ایستاده‌اند که حضرت رضا(ع) با همان جلال و هیبت دنیایى و سلطنتى بیرون بیاید، یک مرتبه حضرت با آن حال بیرون آمد، در میان آن‌ها ولوله پیچید و بى‌اختیار خودشان را از روى اسب‌ها پایین انداختند و اسب‌ها را رها کردند.
تاریخ مى‌نویسد: چون مى‌بایست پاها برهنه باشد و آن‌ها چکمه به پا داشتند و چکمه نظامى را به زودى نمى‌توان بیرون آورد، هر کس دنبال چاقو مى‌گشت که زود چکمه را پاره و پاهایش را لخت کند، اینها نیز دنبال حضرت به راه افتادند، کم کم صداى هیمنه «اللَّهُ اکبَر» شهر مرو را پر کرد، مردم روى پشت بام‌ها ریختند و به تدریج ملحق شدند، در مردم نیز روح معنویت موج مى‌زد، حضرت مى‌فرمود: «اللَّهُ اکبَر»، این شهر یکپارچه فریاد مى‌زد: «اللَّهُ اکبَر». هنوز از دروازه شهر بیرون نرفته بودند که جاسوس‌ها به مأمون خبر دادند که اگر این قضیه ادامه پیدا کند، تو مالک سلطنت نیستى، سربازها ریختند که نه آقا! زحمتتان نمى‌دهیم، خیلى اسباب زحمت شد، خواهش مى‌کنیم برگردید.
این، معنى روش است. مأمون هم در این مورد به کتاب اللَّه و سنّت رسول اللَّه عمل مى‌کرد (نماز عید فطر جزء کتاب اللَّه است) اما همان نماز، روشى پیدا کرده بود که بى‌محتوا و بى‌حقیقت شده بود. حضرت رضا(ع) فرمود: من حاضرم نماز را بخوانم اما با روش جدّم و پدرم، نه با روش جدّ و پدر تو.
شهید مطهری بعد از نقل این داستان این نکته را ذکر می‌کند که وقتی نماز خواندن به سیره اهل بیت و پیامبر(ص) باشد، تأثیر خودش را دارد، در واقع نمازی دشمن‌شکن است که به سیره اهل بیت(ع) اقامه شود.
*چگونه نماز امام رضا(ع) نماز دشمن‌شکن شد؟
- اهل بیت در نکات متعدد بیان می‌کنند اگر می‌خواهید به آثار نماز برسید، باید بر اساس آدابی که اهل بیت(ع) نماز خواندند بخوانید، پیامبر(ص) وقتی نماز می‌خواندند، می‌فرمودند: همان‌طور که من نماز می‌خوانم شما نماز بخوانید، اگر در خیلی مواقع احساس می‌کنید نماز بازدارنده ما از فحشا و منکر نیست، مطابق با سیره اهل بیت(ع) نیست، علمای اخلاق می‌گویند به هر میزان که شما آداب نمازی که اهل بیت رعایت می‌کردند، شما رعایت کنید، آثار نماز در شما بیشتر خواهد شد.
- امام رضا(ع) وقتی می‌خواستند نماز را اقامه کنند، اول در جامعه آمادگی ایجاد کردند و تمام شهر را به گفتن ذکر تبدیل کردند، باید موقع نماز، اذان را در سطح شهر طنین‌انداز کرد، اذان‌گویی افراد باید فرهنگ شود، باید مردم را به نماز دعوت کرد از اذان‌گویی فردی تا بلندگوی ادارات و بیلبوردهای تبلیغی، مردم را آماده کرد.
- اهل بیت مکرر فرمودند: شما با اعمالتان دیگران را دعوت به دین کنید، در نماز عید فطر امام رضا(ع) با اعمال خودشان مردم را به نماز دعوت کردند به گونه‌ای که مأموران مأمون که تعداد زیادی از آن‌ها اهل عبادت آنچنانی نبودند، تحت تأثیر قرار گرفتند، بنابراین شور و اشتیاق نمازگزاران به هنگام نماز باید به گونه‌ای صادقانه باشد که دیگران را به سمت نماز دعوت کند.
به گزارش فارس، یکی از سؤالاتی که مطرح می‌شود این است که چرا نمازها و عبادت‌های ما اثرات اساسی در جامعه اسلامی نمی‌گذارد، نگاهی در تاریخ نشان می‌دهد که بعضاً دشمنان اهل بیت(ع) هم نماز اقامه می‌کردند و لی تاثیری در اعمال و رفتار آن ها نداشت، حجت‌الاسلام هادی عجمی معاون پژوهشی مرکز تخصصی نماز این چنین پاسخ می‌دهد:
برای رسیدن به پاسخ باید به سیره امام رضا(ع) رجوع کرد، در روایت سلسله الذهب امام رضا(ع) جواب سؤال را بسیار دقیق فرمودند، وقتی حضرت(ع) می‌خواستند نیشابور را ترک کنند، در روایتی فرمودند: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ عَذَابِی قَالَ فَلَمَّا مَرَّتِ الرَّاحِلَةُ نَادَانَا بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا» کلمه «لاالهالاالله» قلعه من است، پس هر که در آن قلعه وارد شود، از عذاب من در امان است، و چون کجاوه به راه افتاد، حضرت با صداى بلند فرمود: به شروط کلمه «لاالهالاالله» و من از شروط آن هستم.
*راز تأثیرگذاری نماز در جامعه به روایت سیره رضوی
شهید مطهری یک نکته بسیار زیبایی را از سیره امام رضا(ع) در مورد شرط اثرگذاری نماز مطرح می‌کنند، به این مضمون که شرط اثرگذاری دین به معنای کلی و نماز به معنای خاص ولایت اهل بیت(ع) است، حالا منظور از ولایت اهل بیت به عنوان شرط اثرگذاری نماز در جامعه چیست؟ شهید مطهری خیلی زیبا این معنی را در نماز عید فطر امام رضا(ع) تفسیر می‌کنند:
مأمون به حضرت رضا اصرار داشت که مى‌خواهم نماز عید فطر را شما بخوانید.
امام فرمود: من از اول با تو شرط کردم که فقط اسمى از من باشد و من کارى نکنم.
نه آقا! من خواهش مى‌کنم. شما از نماز هم ابا مى‌کنید؟! اینکه یک کار مربوط به مردم نیست که بگویید پاى ظلمى در کار مى‌آید، لااقل همین یک نماز را شما بخوانید.
در اینجا حضرت جمله‌اى مى‌گوید نظیر جمله امام حسین و نظیر جمله على علیه‌السلام در جریان بیعت بعد از عمر، فرمود: من به یک شرط حاضرم؛ من نماز مى‌خوانم اما با سیره جدم و پدرم، نه با سیره شما. مأمون با آن همه زرنگى که داشت (از نظر خودش) احمق شد، گفت: بسیار خوب، به هر سیره و روشى که مى‌خواهید بخوانید. فکر مى‌کرد، غرض این است که کارى را به عهده حضرت رضا(ع) گذاشته باشد تا مردم بگویند پس امام رضا(ع) عملًا هم قبول کرد.
در روز عید فطر، امام رضا علیه‌السلام به اطرافیان خود فرمود: لباس‌هاى عادى بپوشید، پاها را برهنه کنید، دامن عباها و آستین‌هایتان را بالا بزنید و ذکرهایى را که من مى‌گویم شما هم بگویید، حالتتان حالت خشوع و خضوع باشد، ما داریم به پیشگاه خدا مى‌رویم، توجهتان به خدا باشد. ذکرها را که مى‌گویید، خدا را در نظر بگیرید.
امام عمامه‌اش را به شکلى که پیغمبر مى‌بست بسته است، لباسش را به شکلى که پیغمبر مى‌پوشید پوشیده است، عصا به شکل پیغمبر به دست گرفته، پاهایش را برهنه کرده، با یک حالت خضوع و خشوعى! از همان داخل منزل که بیرون مى‌آمد، با صداى بلند شروع کرد به گفتن «اللَّهُ اکبَرُ، اللَّهُ اکبَرُ، اللَّهُ اکبَرُ عَلى ما هَدانا وَ لَهُ الشُّکرُ عَلى ما اوْلانا».
سال‌هاست که مردم این ذکرها را درست نشنیده‌اند. کسانى که همراه حضرت بودند، وقتى آن حال الهى حضرت را دیدند که منقلب شده، خودش را در حضور پروردگارش مى‌برد و اشک‌هاى مبارکش جارى است، با حالت خضوع و خشوع، با معنویت تمام و در حالى که اشک‌هایشان جارى بود، فریاد کردند: «اللَّهُ اکبَرُ، اللَّهُ اکبَرُ عَلى ما هَدانا وَ لَهُ الشُّکرُ عَلى ما اوْلانا»، حضرت(ع) مى‌گوید و اینها تکرار مى‌کنند تا آمدند نزدیک درب منزل، صدا بلندتر مى‌شد.
مأمون، فرماندهان سپاه و سران قبایل را فرستاده که بروید پشت سر على بن موسى الرضا نماز عید فطر بخوانید. اینها به سیره سال‌هاى پیش خلفا، خودشان را آرایش و مجهز کرده و لباس‌هاى فاخر پوشیده‌اند، اسب‌هاى بسیار عالى سوار شده و شمشیرهاى زرّین به کمر بسته و دم درب ایستاده‌اند که حضرت رضا(ع) با همان جلال و هیبت دنیایى و سلطنتى بیرون بیاید، یک مرتبه حضرت با آن حال بیرون آمد، در میان آن‌ها ولوله پیچید و بى‌اختیار خودشان را از روى اسب‌ها پایین انداختند و اسب‌ها را رها کردند.
تاریخ مى‌نویسد: چون مى‌بایست پاها برهنه باشد و آن‌ها چکمه به پا داشتند و چکمه نظامى را به زودى نمى‌توان بیرون آورد، هر کس دنبال چاقو مى‌گشت که زود چکمه را پاره و پاهایش را لخت کند، اینها نیز دنبال حضرت به راه افتادند، کم کم صداى هیمنه «اللَّهُ اکبَر» شهر مرو را پر کرد، مردم روى پشت بام‌ها ریختند و به تدریج ملحق شدند، در مردم نیز روح معنویت موج مى‌زد، حضرت مى‌فرمود: «اللَّهُ اکبَر»، این شهر یکپارچه فریاد مى‌زد: «اللَّهُ اکبَر». هنوز از دروازه شهر بیرون نرفته بودند که جاسوس‌ها به مأمون خبر دادند که اگر این قضیه ادامه پیدا کند، تو مالک سلطنت نیستى، سربازها ریختند که نه آقا! زحمتتان نمى‌دهیم، خیلى اسباب زحمت شد، خواهش مى‌کنیم برگردید.
این، معنى روش است. مأمون هم در این مورد به کتاب اللَّه و سنّت رسول اللَّه عمل مى‌کرد (نماز عید فطر جزء کتاب اللَّه است) اما همان نماز، روشى پیدا کرده بود که بى‌محتوا و بى‌حقیقت شده بود. حضرت رضا(ع) فرمود: من حاضرم نماز را بخوانم اما با روش جدّم و پدرم، نه با روش جدّ و پدر تو.
شهید مطهری بعد از نقل این داستان این نکته را ذکر می‌کند که وقتی نماز خواندن به سیره اهل بیت و پیامبر(ص) باشد، تأثیر خودش را دارد، در واقع نمازی دشمن‌شکن است که به سیره اهل بیت(ع) اقامه شود.
*چگونه نماز امام رضا(ع) نماز دشمن‌شکن شد؟
- اهل بیت در نکات متعدد بیان می‌کنند اگر می‌خواهید به آثار نماز برسید، باید بر اساس آدابی که اهل بیت(ع) نماز خواندند بخوانید، پیامبر(ص) وقتی نماز می‌خواندند، می‌فرمودند: همان‌طور که من نماز می‌خوانم شما نماز بخوانید، اگر در خیلی مواقع احساس می‌کنید نماز بازدارنده ما از فحشا و منکر نیست، مطابق با سیره اهل بیت(ع) نیست، علمای اخلاق می‌گویند به هر میزان که شما آداب نمازی که اهل بیت رعایت می‌کردند، شما رعایت کنید، آثار نماز در شما بیشتر خواهد شد.
- امام رضا(ع) وقتی می‌خواستند نماز را اقامه کنند، اول در جامعه آمادگی ایجاد کردند و تمام شهر را به گفتن ذکر تبدیل کردند، باید موقع نماز، اذان را در سطح شهر طنین‌انداز کرد، اذان‌گویی افراد باید فرهنگ شود، باید مردم را به نماز دعوت کرد از اذان‌گویی فردی تا بلندگوی ادارات و بیلبوردهای تبلیغی، مردم را آماده کرد.
- اهل بیت مکرر فرمودند: شما با اعمالتان دیگران را دعوت به دین کنید، در نماز عید فطر امام رضا(ع) با اعمال خودشان مردم را به نماز دعوت کردند به گونه‌ای که مأموران مأمون که تعداد زیادی از آن‌ها اهل عبادت آنچنانی نبودند، تحت تأثیر قرار گرفتند، بنابراین شور و اشتیاق نمازگزاران به هنگام نماز باید به گونه‌ای صادقانه باشد که دیگران را به سمت نماز دعوت کند.
