یک کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت‌و‌گو با «تابناک»؛
تاریخ مصرف بندر بن سلطان برای امریکا به پایان رسیده بود
انفجارهای رخ داده در لبنان و مسائلی که دخالت بندر در مسائل داخلی منطقه از جمله عراق و یمن انجام داد، موجب شد، امریکایی‌ها احساس کنند که بندر در حقیقت خارج از دستورهای امریکا عمل کند و برای همین او را برکنار کردند؛ افزون بر اینکه اختلافات خانوادگی در درون رژیم حاکم عربستان هم بی‌تأثیر نبوده است.
نزدیک دو سال پیش، بندر بن سلطان به ریاست سازمان اطلاعات عربستان منصوب شد. او تلاش کرد با حمایت افراط‌گرایان خارجی، جنگی را در سوریه راه اندازد. نقش بندر در تشدید خشونت در سوریه و همچنین در لبنان و عراق، تا جایی بود که به او لقب رئیس ترور عربستان داده شد. دشمنی او با دولت اسد به متحدان منطقه‌ای شیعه سوریه، حزب‌الله در لبنان، عراق و ایران نیز رسید.
با وجود اینکه ارزیابی تحولات و تغییرات پیاپی در رأس هرم رهبری در عربستان دشوار است، تغییر اخیر یعنی برکناری بندر بن سلطان از ریاست دستگاه اطلاعاتی عربستان از وجود تحولات جدید در عربستان که سنگ بنای دوره آینده این کشور و اوضاع داخلی آن و بحث روابط این کشور با آمریکاست، حکایت دارد.
یکی از مهمترین علل کنار گذاشتن بندر بن سلطان موضوع سوریه بود. کاملا روشن و آشکار است که بندر بن سلطان در تحقق وعده خود برای سرنگونی نظام سوریه ناکام ماند؛ هر چند از همه ابزار و حیله‌ها استفاده کرد و حامی گروه‌های مرتبط به القاعده و گروه‌های که این تفکر را داشتند، شد.
یکی دیگر از علل برکناری بندر بن سطان به موضوعات داخلی مربوط می‌شود و آن به سروسامان دادن به اختلافات بر‌می‌گردد. کاملا آشکار است که ملک عبدالله به دنبال سروسامان دادن به اوضاع جانشینی برای جلوگیری از ایجاد خلأ در رهبری عربستان سعودی و واگذار نکردن آن به هیأت بیعتی که در سال ۲۰۰۶ آن را تأسیس کرد و فرصت ندادن به آنچه وظیفه این هیأت بود یعنی انتخاب پادشاه آینده است.
در همین ارتباط «تابناک» در گفت‌و‌گو با دکتر حسن هانی‌زاده، علل برکناری بندر بن سلطان و آینده روابط ایران و عربستان را بررسی کرده است.
* آقای دکتر به نظر شما مهمترین دلیل تغییر بندر بن سلطان چه بود؟
بندر بن سلطان یکی از مهره‌های مورد اطمینان امریکا بوده است. در بیست و دو سالی که وی سفیر عربستان در ایالات متحده امریکا بود، توانست ارتباطات گسترده‌ای با دستگاه‌های امنیتی، اطلاعاتی، نظامی، وزارت خارجه و کاخ سفید برقرار کند؛ بنابراین، اطلاعاتی که از سوی بندر از وضع منطقه به امریکایی‌ها منتقل می‌شد، مورد اطمینان و استناد مقامات امریکایی قرار می‌گرفت. به همین دلیل امریکایی‌ها با توجه به اشرافی که بندر بن سلطان روی القاعده و نفوذ زیادی که در میان گروه تروریستی داشت، مأموریت‌های ویژه‌ای در منطقه به او دادند، ولی بندر بن سلطان فرا‌تر از آن خطی که امریکایی‌ها ترسیم کردند حرکت کرد.
وی در انفجارهای لبنان و ناامن کردن عراق نقش داشت. برای همین، امریکایی‌ها احساس کردند که بندر بن سلطان بیش از جایگاه عربستان ایفای نقش می‌کند. به همین دلیل یکی از شرایط مسافرت اخیر باراک اوباما رئیس جمهور امریکا به عربستان برکناری بندر بوده است، زیرا بندر با اطلاعات اغوا کننده‌ای که به امریکا می‌داد، در مورد وضعیت منطقه‌ای، امریکا را گمراه و سیاست‌های این کشور در منطقه را دچار چالش کرد.
به بیان دیگر، تاریخ مصرف بندر بن سلطان برای امریکا به پایان رسیده بود. به همین دلیل از سوی ملک عبدالله پادشاه عربستان برکنار شد. الان شخصی خارج از خانواده آل سعود به نام یوسف قدیسی که قبلا معاون بندر در سازمان امنیت بود به ریاست سازمان امنیت عربستان معرفی شد. ضمن اینکه رقابت‌های موجود در خانواده آل سعود در برکناری بندر تأثیر گذاشت و محمد بن نایف، وزیر کشور عربستان که رقیب قدرتمند بندر بن سلطان تلقی می‌شود در برکناری بندر تأثیر داشت.
* چرا امریکایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که تاریخ مصرف بندر بن سلطان تاریخ گذشته است؟
به دلیل اینکه بندر بن سلطان در انفجارهای لبنان بدون اطلاع آمریکا و تنها با هماهنگی موساد عمل کرد، تاریخ مصرفش تمام شد، زیرا این مسائل نارضایتی امریکا را فراهم کرد. بندر در شش ماه گذشته مستقیم با سازمان سیاه و موساد همکاری می‌کرد و حتی به دو هفته به فلسطین اشغالی سفر کرد. در حالی که بندر به عنوان یک عامل سازمان سیا در گذشته فعالیت می‌کرد و این نشان می‌دهد بندر تلاش کرده تا خارج از نظارت امریکا و بر پایه آنچه خود تشخیص می‌دهد، عمل می‌کند.
انفجارهایی که در لبنان رخ داد و مسائلی که دخالت بندر در مسائل داخلی منطقه از جمله عراق و یمن انجام داد، موجب شد که امریکایی‌ها احساس کنند، بندر در حقیقت خارج از دستورات امریکا کار کند و لذا او را برکنار کردند؛ افزون بر اینکه اختلافات خانوادگی در درون رژیم حاکم عربستان هم بی‌تأثیر نبوده است.
* چند سالی است که رابطه عربستان و ایران خوب نبوده است. به نظر شما تغییری در روابط بین دو کشور در آینده رخ خواهد داد؟
بندر بن سلطان یکی از عوامل بازدارنده در بهبود روابط ایران و عربستان است. روابط عربستان و ایران یک رابطه مبتنی بر شک و تردید است. عربستان سعودی با توجه به اینکه ظرفیت سیاسی و فرهنگی بالایی ندارد، خود را رقیب جمهوری اسلامی ایران در منطقه می‌داند و به همین دلیل همیشه رابطه عربستان با ایران رابطه قابل قبولی نبوده و مبتنی بر تهدید بوده است. به همین دلیل، انتظار نمی‌رود به زودی عربستان رابطه خودش را با جمهوری اسلامی بهبود ببخشد؛ اما تنش‌های میان ایران و عربستان کاهش پیدا خواهد کرد.
به مرور زمان با توجه به اینکه دولت یازدهم درصدد بازسازی سیاست‌های منطقه‌ای ایران می‌باشد و تلاش می‌کند با کشورهای عضو همکاری خلیج فارس هم همکاری تنگاتنگی داشته باشد. لذا در یک فرایند زمانی طولانی روابط عربستان و جمهوری اسلامی ایران بهتر خواهد شد.
* آیا تغییر در سیاست عربستان چهره خاورمیانه تغییر خواهد کرد یا خیر؟
اینکه پازل آینده خاورمیانه چگونه شکل خواهد گرفت، همه این‌ها متوقف است، بر اینکه سوریه از بحران کنونی بیرون آید. اگر دولت سوریه بتواند بر معارضین پیروز شود و بار دیگر در انتخابات شهریورماه آینده بشار اسد به ریاست جمهوری برگزیده شود، قطعا دورنمای خاورمیانه بر اساس فرمول جمهوری اسلامی ایران و روسیه و عراق و لبنان شکل خواهد گرفت، ولی اگر دولت سوریه شکست بخورد، قطعا آینده خاورمیانه و سیاست خاورمیانه و نقشه خاورمیانه بر پایه گفت‌و‌گوهای رژیم صهیونیستی، عربستان امریکا شکل خواهد گرفت و این منجر به انزوای مقاومت اسلامی و قطع محور تهران، دمشق و بیروت منجر خواهد شد.
متن کامل را اینجا بخوانید.
با وجود اینکه ارزیابی تحولات و تغییرات پیاپی در رأس هرم رهبری در عربستان دشوار است، تغییر اخیر یعنی برکناری بندر بن سلطان از ریاست دستگاه اطلاعاتی عربستان از وجود تحولات جدید در عربستان که سنگ بنای دوره آینده این کشور و اوضاع داخلی آن و بحث روابط این کشور با آمریکاست، حکایت دارد.
یکی از مهمترین علل کنار گذاشتن بندر بن سلطان موضوع سوریه بود. کاملا روشن و آشکار است که بندر بن سلطان در تحقق وعده خود برای سرنگونی نظام سوریه ناکام ماند؛ هر چند از همه ابزار و حیله‌ها استفاده کرد و حامی گروه‌های مرتبط به القاعده و گروه‌های که این تفکر را داشتند، شد.
یکی دیگر از علل برکناری بندر بن سطان به موضوعات داخلی مربوط می‌شود و آن به سروسامان دادن به اختلافات بر‌می‌گردد. کاملا آشکار است که ملک عبدالله به دنبال سروسامان دادن به اوضاع جانشینی برای جلوگیری از ایجاد خلأ در رهبری عربستان سعودی و واگذار نکردن آن به هیأت بیعتی که در سال ۲۰۰۶ آن را تأسیس کرد و فرصت ندادن به آنچه وظیفه این هیأت بود یعنی انتخاب پادشاه آینده است.
در همین ارتباط «تابناک» در گفت‌و‌گو با دکتر حسن هانی‌زاده، علل برکناری بندر بن سلطان و آینده روابط ایران و عربستان را بررسی کرده است.
* آقای دکتر به نظر شما مهمترین دلیل تغییر بندر بن سلطان چه بود؟
بندر بن سلطان یکی از مهره‌های مورد اطمینان امریکا بوده است. در بیست و دو سالی که وی سفیر عربستان در ایالات متحده امریکا بود، توانست ارتباطات گسترده‌ای با دستگاه‌های امنیتی، اطلاعاتی، نظامی، وزارت خارجه و کاخ سفید برقرار کند؛ بنابراین، اطلاعاتی که از سوی بندر از وضع منطقه به امریکایی‌ها منتقل می‌شد، مورد اطمینان و استناد مقامات امریکایی قرار می‌گرفت. به همین دلیل امریکایی‌ها با توجه به اشرافی که بندر بن سلطان روی القاعده و نفوذ زیادی که در میان گروه تروریستی داشت، مأموریت‌های ویژه‌ای در منطقه به او دادند، ولی بندر بن سلطان فرا‌تر از آن خطی که امریکایی‌ها ترسیم کردند حرکت کرد.
وی در انفجارهای لبنان و ناامن کردن عراق نقش داشت. برای همین، امریکایی‌ها احساس کردند که بندر بن سلطان بیش از جایگاه عربستان ایفای نقش می‌کند. به همین دلیل یکی از شرایط مسافرت اخیر باراک اوباما رئیس جمهور امریکا به عربستان برکناری بندر بوده است، زیرا بندر با اطلاعات اغوا کننده‌ای که به امریکا می‌داد، در مورد وضعیت منطقه‌ای، امریکا را گمراه و سیاست‌های این کشور در منطقه را دچار چالش کرد.
به بیان دیگر، تاریخ مصرف بندر بن سلطان برای امریکا به پایان رسیده بود. به همین دلیل از سوی ملک عبدالله پادشاه عربستان برکنار شد. الان شخصی خارج از خانواده آل سعود به نام یوسف قدیسی که قبلا معاون بندر در سازمان امنیت بود به ریاست سازمان امنیت عربستان معرفی شد. ضمن اینکه رقابت‌های موجود در خانواده آل سعود در برکناری بندر تأثیر گذاشت و محمد بن نایف، وزیر کشور عربستان که رقیب قدرتمند بندر بن سلطان تلقی می‌شود در برکناری بندر تأثیر داشت.
* چرا امریکایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که تاریخ مصرف بندر بن سلطان تاریخ گذشته است؟
به دلیل اینکه بندر بن سلطان در انفجارهای لبنان بدون اطلاع آمریکا و تنها با هماهنگی موساد عمل کرد، تاریخ مصرفش تمام شد، زیرا این مسائل نارضایتی امریکا را فراهم کرد. بندر در شش ماه گذشته مستقیم با سازمان سیاه و موساد همکاری می‌کرد و حتی به دو هفته به فلسطین اشغالی سفر کرد. در حالی که بندر به عنوان یک عامل سازمان سیا در گذشته فعالیت می‌کرد و این نشان می‌دهد بندر تلاش کرده تا خارج از نظارت امریکا و بر پایه آنچه خود تشخیص می‌دهد، عمل می‌کند.
انفجارهایی که در لبنان رخ داد و مسائلی که دخالت بندر در مسائل داخلی منطقه از جمله عراق و یمن انجام داد، موجب شد که امریکایی‌ها احساس کنند، بندر در حقیقت خارج از دستورات امریکا کار کند و لذا او را برکنار کردند؛ افزون بر اینکه اختلافات خانوادگی در درون رژیم حاکم عربستان هم بی‌تأثیر نبوده است.
* چند سالی است که رابطه عربستان و ایران خوب نبوده است. به نظر شما تغییری در روابط بین دو کشور در آینده رخ خواهد داد؟
بندر بن سلطان یکی از عوامل بازدارنده در بهبود روابط ایران و عربستان است. روابط عربستان و ایران یک رابطه مبتنی بر شک و تردید است. عربستان سعودی با توجه به اینکه ظرفیت سیاسی و فرهنگی بالایی ندارد، خود را رقیب جمهوری اسلامی ایران در منطقه می‌داند و به همین دلیل همیشه رابطه عربستان با ایران رابطه قابل قبولی نبوده و مبتنی بر تهدید بوده است. به همین دلیل، انتظار نمی‌رود به زودی عربستان رابطه خودش را با جمهوری اسلامی بهبود ببخشد؛ اما تنش‌های میان ایران و عربستان کاهش پیدا خواهد کرد.
به مرور زمان با توجه به اینکه دولت یازدهم درصدد بازسازی سیاست‌های منطقه‌ای ایران می‌باشد و تلاش می‌کند با کشورهای عضو همکاری خلیج فارس هم همکاری تنگاتنگی داشته باشد. لذا در یک فرایند زمانی طولانی روابط عربستان و جمهوری اسلامی ایران بهتر خواهد شد.
* آیا تغییر در سیاست عربستان چهره خاورمیانه تغییر خواهد کرد یا خیر؟
اینکه پازل آینده خاورمیانه چگونه شکل خواهد گرفت، همه این‌ها متوقف است، بر اینکه سوریه از بحران کنونی بیرون آید. اگر دولت سوریه بتواند بر معارضین پیروز شود و بار دیگر در انتخابات شهریورماه آینده بشار اسد به ریاست جمهوری برگزیده شود، قطعا دورنمای خاورمیانه بر اساس فرمول جمهوری اسلامی ایران و روسیه و عراق و لبنان شکل خواهد گرفت، ولی اگر دولت سوریه شکست بخورد، قطعا آینده خاورمیانه و سیاست خاورمیانه و نقشه خاورمیانه بر پایه گفت‌و‌گوهای رژیم صهیونیستی، عربستان امریکا شکل خواهد گرفت و این منجر به انزوای مقاومت اسلامی و قطع محور تهران، دمشق و بیروت منجر خواهد شد.
متن کامل را اینجا بخوانید.
