۱۲ تنگنای محیط زیست ایران در سال ۹۳

در سالي كه گذشت روزنامه نگاران محیط زیست ايام شلوغ و پر خبری را گذراندند. اینجا دریاچه ای خشک می شد آنجا پلنگی می مرد، از آنسو خبر خشکسالی می آمد از این سو باز هم فروتر رفتن رتبه ایران در یکی از آمارهای قهقرای زیستی. اما کدام روزنه امید برای زیستمندان ایران در سال پیش رو گشوده میشود و کدام تنگناها باز هم تداوم بقا را در زیستگاه های ایران دشوارتر خواهند کرد؟چالش های محیط زیست ایران در پی به ۱۲ بخش تقسیم شده و بر مبنای روند موجود گمان هاي من با شما در میان گذاشته شده است. پیش بینی نیست، یک جور واگشودن نگرانی ها و سهیم کردن شماست در باره دغدغه هایی که در این باره هست:

۱- آلودگی هوا:

قول داده اند که با رفع تحریم ها توزیع بنزین سمی پتروشیمی ها را متوقف کرده و بنزین سالم از خارج وارد کنند. اگر اینطور بشود مردم در سال ۹۳ هوای بهتری تنفس کرده و احتمال تعطیلی ها به واسطه آلودگی هوا کاهش خواهد یافت. البته غول اصلی یعنی تردد خودروهای غیر استاندارد و آلاینده همچنان خیابان ها را در سیطره خواهد داشت و هوا اگر چه روزهای «اضطراری» کمتری را تجربه می کند اما همچنان در دست کم دو سوم ایام سال «ناسالم» و حتی در مرز «هشدار» خواهدبود.

۲- خشکسالی:

تازه وارد خشکسالی سی ساله شده ایم بنابر این نباید توقع داشت مسئولان فعلا در این باره واکنشی از خود نشان بدهند.احتمالا اولین واکنش های نهادهای مرتبط دولتی بیست سال بعد مشاهده خواهد شد. که آنموقع هم دیگر عمده اش گذشته و هر چه که می خواسته بشود شده و سرزمینی که بیست سالخشکسالی را از سرگذرانده لابد ده سال بعدش را هم می تواند تحمل کند. در سال ۹۳ چندمصاحبه و یادداشت پراکنده در این باره در رسانه ها منتشر می شود. آب های زیرزمینی ایران در سال ۹۳ هم مطابق روال ده سال گذشته به طور متوسط یک متر فروتر خواهند رفت و زاینده رود و کارون باز هم خشکتر می شوند.

۳- حیات وحش:

چند پلنگ دیگر توی جاده ها می میرند، چندمحیطبان دیگر هدف گلوله قرار می گیرند( فعلا تنها زیستمند باقی مانده در خیلی ازمناطق حفاظت شده خود محیط بانها هستند، به همین خاطر شکارچیها برای آنکه دست خالی برنگردند به ناچار محیط بانها را هدف قرار می دهند). روند انقراض یوزپلنگ تداوم مییابد و در انبوه گل هایی که تیم ملی توی جام جهانی می خورد کسی متوجه نقش یوزپلنگ روی پیراهن ملی پوشان بازنده نخواهد بود. اگر روحانی و ابتکار به قولشان عمل کنند، شاید کمی وضعیت معیشتی محیطبانها در سال ۹۳ بهتر شود.

۴- دریاچه ارومیه:

صد متر دیگر ساحل آن واپس می رود و صدویک سمینار دیگر در باره آن برگزار می شود. مسئولان کماکان به تلاش خود برای آنکه تعداد سمینارهای برکزار شده در باره این دریاچه از مساحت خشکیدن آن کمتر نباشدادامه خواهند داد. افزایش فشار طرفداران محیط زیست فقط جدی تر شدن اجرای پروژه انتقال آب ارس را به دنبال خواهد داشت. نخستین آثار بهداشتی سونامی نمک در منطقه پدیدار می شود.

۵- جنگلها و مراتع:

پلنگ های مقتول و نقش یوزپلنگ روی پیراهن تیم ملی باعث شد جنگلی ها شانس بیاورند و سال ۹۲ را از تیررس توجه خبرنگاران محیطزیست در امان بمانند. در چهار سال گذشته مدیریت این حوزه بسیار پرتشتت بوده است.تا دلتان بخواهد در همین چهار سال آدم آمد و رفت. باید دید ثبات مدیریتی در سال ۹۳چه حاصلی خواهد داشت. دو چالش بزرگ این حوزه فعلا توقف اجرای طرح خروج دام از جنگلو تداوم تصرفات غیر قانونی است. قضاوت در این باره که آیا سال آینده رویکردی موثردر این باره اتخاذ خواهد شد یا نه، واقعا دشوار است.

۶- فرسایش خاک:

ایران باز هم دو میلی متر فروتر خواهدرفت. فرسایش خاک که قطعا مهمترین و ویرانگرترین بحران نه فقط محیط زیست بلکه کلاکشور ایران است، همچنان تداوم داشته و همچنان ایران در صدر کشورهای رودررو با این پدیده قرار خواهد داشت. رسانه های زیست محیطی هم کماکان فقط به دنبال پنجاه یوزپلنگ باقی مانده خواهند دوید. یوزپلنگ سریع می دود. خسته نباشند.

۷- بیابانزایی:

هر دقیقه چهارصد متر مربع بیابان جدید. این نرخ بیابانزایی در ایران است. دومین کشور در جهان. این هم رتبه ما در میان فهرست کشورهای بیابانزاست. سال ۹۳ این دو عدد تغییری خواهند داشت؟ اگر نه در سال ۹۳، امااحتمالا تا سه سال دیگر به خاطر خشکسالی اخیر ما به صدر جدول بیابانزایی می رسیم.تنها تغییر همین خواهد بود.

۸- هامون:

به عنوان یک دریاچه، هامون دیگر شانسی برای بقاندارد. چه کسی می تواند افغان ها را مجاب کند برای رهاسازی آب هیرمند؟ حتی سازمانهای بین المللی هم می گویند آن گرسنگان به هیرمند نیازمندتر از سیستان ما هستند.هامون به یک تالاب فصلی تبدیل خواهد شد. در برخی ترسالی ها، آب خواهد داشت اما درغالب سالها خشک خواهد بود. از حالا تا آخر عمر کره زمین. همین و خلاص.

۹- زباله:

بعید است در سال ۹۳ هم خبری از دستگاه های زباله سوز برای شهرهای شمال باشد. پس طبق روال کماکان زباله شهرها توی جنگل رهاخواهد شد. ترانه نسل جدیدی که توی سیاهکل به دنیا می آیند این خواهد بود که «یه جنگل زباله داره …». توریست ها کماکان از تمیزی شهرهای ایران (به نسبت تصوری که قبل از آمدن به ایران داشته اند و در مقایسه با هند و پاکستان) تمجید خواهند کرد.فقط باید شانس بیاوریم و گذر توریست ها به انباشتگاه های زباله در طبیعت پیرامون شهرها نیفتد.

۱۰- سواحل و محیط های دریایی:

با قدری بسامان تر شدن اوضاع چهار کشور دیگرساحل نشین خزر کمی توجه به محیط زیست این پهناب بیشتر شده. تلاش برای توسعه سرمایهگذاری های توریستی باعث شده شیخ نشین های جنوب خلیج فارس هم توجه بیشتری به اهمیتمحیط زیست خلیج فارس داشته باشند. پس، همسایه ها یاری خواهند کرد تا ما در سواحل ومحیط های دریایی به نسبت دیگر بخش های محیط زیست نگرانی کمتری داشته باشیم.

۱۱- فاضلاب:

کماکان در سال ۹۳ ما تنها ملت جهان خواهیم بودکه از رودخانه ها به عنوان اگوی خدادادی و سیستم طبیعی دفع فاضلاب استفاده می کند.این رکورد را حفظ می کنیم و همچنان شهرهای ما فاقد سیستم تصفیه فاضلاب خواهد بوداما به جای آن شهرداری ها بودجه زیادی را صرف داشتن تیم فوتبال در لیگ برتر خواهندکرد.

۱۲- ریزگرد:

پیش بینی اقلیمی در باره احتمال شدت یاکاهش این پدیده در سال آینده وجود ندارد. گزارش فنی تازه ای در باره منشاء واقعیآن نیز تاکنون منتشر نشده است. اما همچنان دولت ایران اصرار خواهد داشت برای مهارریزگرد تالاب خاصی پیرامون مرکز شیعیان عراق یعنی شهر بصره را، به چشم اندازی درحد پارک ملی یلواستون آمریکا تیدیل کند. این هم کار سختی است. آنها هم خسته نباشند. کلا همه در زمینه محیط زیست ایران خسته نباشیم.

*روزنامه نگار و مدیر خبرگزاری ایرن