صندلی مرکز پژوهش‌ها در کمیسیون‌ها ایجاد می‌شود

تابناک: شما مدتی است که ریاست مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی را بر عهده گرفته‌اید. انتظار از مرکز پژوهش‌های مجلس این بوده است که بازوی پشتیبان پژوهشی مصوبات و قوانین مجلس باشد، اما به نظر می‌رسد تاکنون این مرکز به جایگاه واقعی خود نرسیده است. به نظر شما موانع و مشکلات مرکز پژوهش‌ها چیست؟

جلالی: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از سال 1374 کار خود را آغاز کرده و الان 17 ساله شده است. قبل از بنده نیز سه بزرگوار دیگر، رئیس این مرکز بوده اند و زحمات زیادی متقبل شده اند.  مرکز پژوهش‌ها به لحاظ جایگاه از وضعیت مناسبی برخوردار است. ابتدا باید بدانیم تعریفمان از مرکز پژوهش‌ها چیست و چه انتظاراتی از مرکز پژوهش‌ها داریم. تعریفی که قانون‌گذار از مرکز پژوهش‌ها دارد در یک کلام این است که مرکز پژوهش‌ها پشتیبان پژوهشی نمایندگان مجلس در عرصه ایفای وظایف خود خصوصا قانون‌گذاری باشد. پس اصلی‌ترین مشتری‌های مرکز پژوهش‌ها 290 نفر نماینده مجلس هستند و آنچه را مرکز پژوهش‌ها باید ایفای نقش کند برای نمایندگانی است که در مجلس حضور دارند. البته برخی از مرکز پژوهش‌ها طلب کارکردهای سیاسی و یا حزبی دارند که مطالبه ای غلط است.
مرکز پژوهش‌ها نه پایگاه یک حزب یا جریان سیاسی بلکه مرکزی است که باید بر اساس تعامل با نمایندگان مجلس که اصلی‌ترین متولیان  مرکز پژوهش‌ها هستند گام بردارد و نیازهای آنها را برطرف کند.

من از ابتدای تشکیل مرکز پژوهش‌ها در این مرکز بوده‌ام و پس از آن به عنوان نماینده در مجلس حضور داشته‌ام. شاید از ابتدا این تصور وجود نداشت که این مرکز بتواند مرکزی تاثیرگذار و جدی در روند قانون‌گذاری باشد. به نظر می‌رسد اکنون باید برای تاثیرگذاری بیشتر تحولاتی را در مرکز پژوهش‌ها ایجاد شود؛ یکی ارتقای جایگاه مرکز پژوهش‌ها در خود مجلس شورای اسلامی است، به این معنا که مرکز پژوهش‌ها بتواند در روند قانون‌گذاری همانند دولت و کمیسیون‌های مربوط، در هر حوزه‌ای ورود کند. لذا ما پیشنهادهایی را برای اصلاح آیین نامه مجلس جهت ارتقای جایگاه مرکز پژوهش‌ها در داخل مجلس ارائه کردیم. هر طرح و لایحه‌ای که در مجلس ارائه می‌شود نماینده‌ای از طرف دولت و نماینده‌ای از طرف کمیسیون مربوط چه در کلیات و چه در جزئیات اظهار نظر می‌کند.

 اگر چنین جایگاهی برای مرکز پژوهشی مجلس در آیین‌نامه دیده شود، می‌تواند به ارتقای جایگاه مرکز پژوهش‌ها و حضور پررنگ‌تر آن کمک کند. بحث دیگر در مورد طرح‌های فوریتی است. این حق نمایندگان است که طرح‌های یک فوریتی و دو فوریتی بدهند اما می‌بینیم که بسیاری از این طرح‌ها نیازمند پیوست و پشتوانه‌ای پژوهشی است. اگر در آیین‌نامه داخلی مجلس تغییراتی ایجاد شود که چنانچه طرح های یک و دو فوریتی مطرح شود دارای پیوستی پژوهشی و نیازمند اعلام نقطه نظرات مرکز پژوهش‌ها باشد، می تواند کمک کننده به مجلس باشد. اینها موضوعاتی است که در حال پیگیری است.

نکته سومی که می‌شود در مورد آن کار کرد این است که مرکز پژوهش‌ها محل تلاقی نقطه نظرات کارشناسی دولت و مجلس شود. من این مطلب را با برخی مقامات دولت از جمله رئیس جمهور در جلسه ای مطرح کردم‌. خوب است مرکز پژوهش‌ها حلقه واسط پژوهشی بین مجلس و دولت باشد به این معنا که هر طرحی که مطرح می‌شود، نمایندگان دولت در مرکز پژوهش‌ها حضور یابند و نقطه نظرات علمی و پژوهشی خود را در مورد آن طرح بدهند. آقای رئیس‌جمهور در آن جلسه اعلام کردند که موافقند در لوایح دولت، مرکز پژوهش‌ها را دخالت کند، البته این سخن صرفا در قالب یک وعده و گفتگو باقی ماند و شکل عملی نیافت اما این حرف می‌تواند نقطه نظر مثبتی باشد. مرکز پژوهش‌ها در هر زمانی می‌تواند حلقه واسط باشد و از ظرفیت‌های پژوهشی کشور در جهت تقویت پیش‌نویس قوانین استفاده موثری داشته باشد.

اگر تغییراتی در آیین‌نامه مجلس به وجود آید جایگاه مرکز پژوهش‌ها می‌تواند ارتقا پیدا کند. البته در حال حاضر مشکلات ما مشکلاتی بسیار جدی است، به لحاظ بودجه و تخصیص بودجه شدیدا دچار مشکل هستیم تا جایی که از مجلس قرض کرده‌ایم تا بتوانیم حقوق پرسنل را پرداخت کنیم.

 متاسفانه بودجه مرکز 60 درصدش جاری تنظیم شده و 40 درصدش عمرانی. دولت می‌گوید 85 درصد بودجه جاری را تخصیص می‌دهد اما بودجه‌ای به عنوان بودجه عمرانی برای مرکز پژوهش‌ها تخصیص نمی‌دهد در حالی که آقای توکلی این بودجه را با تمام احتیاط‌هایی که دارند در حداقل ممکن بسته‌اند و اصلا این امکان وجود ندارد که بودجه ما تخصیص پیدا نکند. تاکنون هم تخصیص بودجه مرکز هر ساله یا 99 درصد بوده یا 100 درصد اما در سال جاری تاکنون تنها 39 درصد بودجه تخصیص یافته است. کل بودجه مرکز 10.5 میلیارد تومان است که 6.5 میلیارد تومان آن جاری و 4 میلیارد تومان آن عمرانی است. با این روند باید مرکز پژوهش‌ها را یک یا دو ماه پیش تعطیل می‌کردیم چرا که دیگر اعتباری و بودجه‌ای نداریم.
 پست سازمانی مرکز پژوهش‌ها 208 نفر است ولی چون برخی کارها به شکل برون‌سپاری هم انجام می‌شود می توان گفت که با حدود 500 نفر کار می‌کنیم.
تابناک: بودجه های پژوهشی مرکز پژوهش‌ها در کدام سرفصل ها قرار می‌گیرد؟
تقسیم بودجه به عمرانی و جاری از ابتدا کار اشتباهی بوده است چرا که مرکز پژوهش‌ها همانطور که از نامش پیداست، کارش پژوهشی است. هزینه های عمرانی مرکز شاید به سالی 30 تا 40 میلیون تومان هم نرسد. شاید نمایندگان هم این موضوعات را نمی دانند و دائما از ما مطالباتی دارند. الان مرکز پژوهش‌ها را با چنگ و دندان اداره می‌کنیم حتی قرض کرده ایم تا حقوق پرسنل را پرداخت کنیم.

تابناک: کتابها و نشریاتی در مرکز پژوهش ها تهیه می شود که عمدتا کارایی لازم را ندارد. این نشریات با چه هدفی تهیه می شود و این همه هزینه برای چیست؟
جلالی: بنده با گزارشات حجیم موافق نیستم و در حال تغییر روش ها در مرکز هستیم و از آنجا که مخاطبان ما مخاطبان حاکمیتی هستند و گرفتاری های خاص خود را دارند لذا برای ما خلاصه و موجزنویسی اصل است اما گاهی در تهیه گزارش پژوهشی صرف موجزنویسی نمی‌تواند توجیه کننده آن باشد که پیوست‌های کار پژوهشی وجود نداشته باشد. کار پژوهشی باید انجام شود اما باید برای مسئولان خلاصه‌نویسی کرد و به طریقی مطالب را به آنها انعکاس داد. من با شما موافقم. بسیاری از گزارشات خوانده نمی شود و ما نیز به دنبال ساماندهی امور هستیم. یکی از اقداماتی که برای این امر در نظر داریم راه اندازی سیستم پیام کوتاه است. در حال حاضر اطلاعات و گزارشاتی که ممکن است برای نمایندگان سودمند باشد به صورت پیامکی برایشان ارسال می کنیم.
در سیستم پایگاه اطلاع رسانی و سایت مرکز نیز تحولاتی انجام داده‌ایم و با نمایندگان ارتباط برقرار می کنیم تا از این طریق نیز بتوانند در جریان امور قرار بگیرند. دنبال راهکارهای دیگری نیز هستیم تا زمانی که زحماتی کشیده می شود، ‌ثمره ای هم برای مجموعه های کشور و خصوصا مجلس داشته باشد. ما یک مرکز پژوهشی کاربردی هستیم و پژوهش را برای پژوهش انجام نمی دهیم. ما پژوهش را برای داشتن ثمره‌ای در سیستم اداره کشور خصوصا در نهاد قانون گذاری داشته باشد، انجام می دهیم. لذا به دنبال روش‌هایی هستیم که نتایج پژوهش‌ها به نمایندگان منتقل شود. اخیرا نشست‌هایی را در مجلس آغاز کرده ایم. دو جلسه برای موضوعات اقتصادی و ارزی گذاشته ایم ولی در هر کدام از این جلسات تعداد نمایندگان شرکت کننده کمتر از انگشتان دو دست بود!
 بر روی این موضوع نیز کار خواهد شد که چگونه نمایندگان را ترغیب به حضور در جلسات و نشست‌ها کنیم. نشست‌هایی را در خود مرکز برگزار کرده‌ایم و برخی نمایندگان را در حوزه های مختلف دعوت می‌کنیم. ‌مثلا برای طرح تولید ملی که به تازگی به مجلس داده ایم جلسات متعددی در مرکز پژوهش ها برگزار شد که نمایندگان متعددی نیز در این جلسات حضور داشتند.

یکی دیگر از اقداماتی که به دنبال آن هستیم این است که نمایندگان را در امور مربوط به مرکز و اداره آن درگیر کنیم. برای هر معاونت و دفتری یک شورای راهبردی را تشکیل می دهیم که مثلثی است متشکل از سه ضلع، که یک ضلع آن بهترین نمایندگان فعلی و نمایندگان ادوار و نمایندگان صاحب نظر در مورد موضوعاتی است که مطرح است. ضلع دوم بهترین صاحبان تجربه چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی در مورد موضوع مورد بحث است. سومین ضلع نیز شامل بهترین صاحب نظران دانشگاهی در مورد موضوع مورد نظر است. اضلاع این مثلث باید جمع شوند و شورای راهبردی را تشکیل دهند و در موضوعات مختلف کار کنند. البته سفارشات متعددی از طرف نمایندگان داریم که برخی کارهای پژوهشی را طلب می‌کنند و ایده هایی برای قانون‌گذاری دارند و ایده‌های خود را به مرکز می‌دهند تا مرکز آن را پردازش کند. برخی نمایندگان نیز نیاز به اطلاعات و آمار و ارقام دارند که اینها را نیز انجام می‌دهیم. موضوعات و تقاضاهای نمایندگان نسبت به مدت مشابه قبل در همین چند ماهه حدود 5 برابر شده است که باری بر دوش مرکز است که باید انجام شود.

تابناک: در بسیاری از پارلمان‌ها نمایندگان مشاوران زیادی در زمینه های مختلف دارند. چرا که هر نماینده باید در مورد موضوعات مختلف و متنوعی اطلاع داشته باشد و در مورد آنها رای دهد و حق حاکمیتی مردم را اعمال کند. اما در مجلس ما بودجه هایی در نظر گرفته نشده و نمایندگان تنها می توانند راننده، محافظ و مسئول دفتر داشته باشند. از سوی دیگر مرکز پژوهش ها به عنوان مرکزی برای کارهای پژوهشی معرفی شده است. شما چندین دوره نماینده مجلس بوده اید، در این مدت چند بار بر اساس گزارش‌های مرکز پژوهش‌ها رای داده اید؟

جلالی: در آیین‌نامه داخلی مجلس به کمیسیون ها برای گرفتن مشاور مجوز داده شده است. حتی در دوره هشتم مجلس، هیئت رئیسه تاکید داشت که کمیسیون ها مشاوران خود را معرفی کنند اما استقبال چندانی در کمیسیون ها از این امر نشد. البته یک دلیل آن این است که حوزه های کاری کمیسیون‌ها آنقدر متنوع است که به کارگیری صرفا چند مشاور نمی تواند نیازهای آنان را برطرف کند. در بسیاری از کشورها پارلمان‌ها با سیستم تحزب گره خورده‌اند،‌ لذا احزاب بسیاری از باری را که بر دوش نمایندگان است به دوش می کشند. حزب برای بسیاری از امور منطقه‌ای، پژوهشی و تصمیم‌گیری و نظارت‌ها برنامه دارد و این موضوعات را پیگیری می کند اما به دلیل خلائی که در این مورد در کشور ما وجود دارد بار بسیاری بر دوش نماینده خواهد بود.
لذا بهترین مکان برای انجام این کار مرکز پژوهش‌ها است. بسیاری از نمایندگان گزارش‌های مرکز پژوهش‌ها را می‌خوانند و حتی به آن استناد می کنند خصوصا گزارش هایی که در مورد دستور کار مجلس است. یک بخش از گزارش‌های مرکز پژوهش‌ها در حوزه اطلاع‌رسانی است. یکسری از گزارشات در موضوعات مختلف مانند مسائل اقتصادی، سیاسی، بین المللی و ... به صورت هفتگی است و تمام اطلاعاتی که بصورت هفتگی جمع آوری می شود در اختیار نمایندگان قرار می گیرد.
از طرف دیگر مرکز پژوهش‌ها تلاش دارد که در تمام کمیسیون‌ها حضور فعال داشته باشد. با هیئت رئیسه نیز مذاکراتی انجام شده است که در هر کمیسیون مرکز پژوهش‌ها یک صندلی داشته باشد و نمایندگان نیز از این امر استقبال کرده‌اند. از سوی دیگر عمده پیش‌نویس طرح‌های مجلس در مرکز پژوهش‌ها نوشته می‌شود. همین قانون اصلاح انتخابات بجز ماده 7 و 35 که جنجال هایی به دنبال داشت و در کمیسیون شوراها اضافه شد، بقیه کاری است که در مرکز پژوهش‌ها انجام شده و البته کار مرکز پژوهش‌ها کامل‌تر از این بوده و بخش‌های از آن در پیش‌نویس این طرح نیامده است. مثلا بحث مربوط به هزینه‌های انتخاباتی نیز در مرکز پژوهشها مورد بحث قرار گرفت و پیش نویس قانون را در مورد این طرح آماده کرده ایم اما کمیسیون شوراها صلاح ندانستند مطرح شود و آن را موکول به بعد کردند. در حال حاضر نیز پیش نویس بیش ار 20 قانون در مرکز پژوهش‌ها آماده شده است که می‌تواند در دستور کار مجلس قرار بگیرد.

تابناک: نزدیک به 200 نماینده عضو فراکسیون اکثریت مجلس هستند. هیئت رئیسه مجلس  عضو این فراکسیون هستند و وزن قالب توجهی نیز دارند. طیف‌های دیگری نیز وجود دارند از جمله طیف مستقل و اقلیت. طیف اقلیت در مواقعی نیز وزن کشی هم کردند. چرا طیفی در مجلس با حمایت چندین خبرگزاری و ده‌ها روزنامه و سایت خبری  خود را پدرخوانده مجلس می داند و راجع به همه قوانین به عنوان اکثریت مجلس ورود می‌کند؟ چرا به گونه ای رفتار می شود که مردم فکر کنند نمایندگان تهرانی نماینده تر هستند؟
جلالی: در فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت با محوریت کارامد کردن مجلس و استفاده از تمام ظرفیت ها در کنار هم گرد آمدیم و از ابتدا نیز بر این موضوع تاکید داشتیم که نباید عده‌ای از نمایندگان احساس کنند که از بقیه نماینده‌ترند و نمایندگان موظف هستند پشت سر آنان حرکت کنند. دوستان هم تلاش کردند بر همین میثاقی که از روز اول داشتیم پایبند بمانند کما اینکه شورای مرکزی فراکسیون هر هفته تشکیل جلسه می دهد و اعضای شورای مرکزی نیز بیش از 40 نفر از نمایندگان و اعضای فراکسیون هستند و معمولا تصمیمات در تمام زمینه ها با تفاهم گرفته می شود و حتی رئیس مجلس نیز در برخی جلسات به عنوان یک عضو شرکت می کند و نظرات خود را ارائه می‌دهند. آن نوع رفتارها نیز خود به خود محکوم است و نیازمند ایستادن در برابر آن نیست. نمایندگان این موضوع را بر نمی‌تابند که عده‌ای پشت پستوها و در گوشه و کنار تصمیم بگیرند و نمایندگان مجری تصمیمات آنها باشند. البته نمایندگان مجلس ولایت‌مداری خود را کاملا اثبات کرده‌اند اما شاخصه ولایت‌مداری این است که ما نماینده ملت و مستقل هستیم و باید در جهت ایفای وظایف نمایندگی خود با جدیت عمل کنیم. فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت تاکنون توانسته است بر این مبنا حرکت کند
البته ما اصراری نداریم که در تمام موضوعات فراکسیونی وارد شویم. بسیاری از مسائل مجلس تخصصی است و ارتباطی با نظرات و مواضع فراکسیونی ندارد و نمایندگان به عملی که احساس می کنند بهتر است عمل می کنند. دستور دین ما نیز این است که باید نظرات را بشنویم و بهترین را انتخاب و عمل کنیم. در برخی موارد نیز تصمیمات سیاسی است و نیازمند تصمیمات جمعی و فراکسیونی است که در این موارد فراکسیونی عمل خواهیم کرد. از ابتدا هم بحث بر این بود که دوستانی اصرار داشتند که همه نمایندگان در یک فراکسیون باشند اما با اینکه نزدیک به 7 ماه از عمر مجلس نهم می گذرد روز به روز بیشتر احساس می شود که اختلاف سلیقه ای بین ما و برخی نمایندگان وجود دارد که بخشی از آن به دلیل اختلاف مشی است یعنی اینکه ما مشی قیم مابانه و تصمیمات درگوشی را قبول نداریم.
در فراکسیون ما نیز اینگونه نیست که چند نفر تصمیم بگیرند و مابقی تبعیت کنند. ما این روش را دین مدارانه تر و به قول امروزی ها دموکراتیک تر می دانیم.
تابناک: به طور مشخص دو سه نفر از نمایندگان که در مجلس گذشته نیز بوده اند و برخی رسانه ها از آنها به عنوان وکیل الدوله نام می برند پس از اعلام مخالفت های خود، از رسانه ها برای ایجاد فضا و جوسازی در مقابل تصمیمات مجلس استفاده می کنند و در مواقعی نیز شاهد بوده ایم که این فشارها تاثیر گذار هم بوده است. آیا این کارکرد درست است که نماینده مجلس بجز ابزارهای قانونی خود از ابزارهای رسانه ای استفاده کند و بیشتر خود را نشان دهد.

جلالی: این حق هر فرد و نماینده ای است که از رسانه ها استفاده کند و صدای خود را رساتر نشان دهد. اما رسانه ها نیز باید دقت نظر داشته باشند و وزن ها را به شکل واقعی نشان دهند. امانت داری باید بیشتر از اینها در رسانه ها وجود داشته باشد.

تابناک: آیا این رفتارهای قیم مابانه در برخی که خود را در ادعا ولایتی تر، اصولگراتر و نماینده تر می دانند و در گذشته نه چندان دور و در دهه گذشته مسئولیت ها و اختیارات وسیعی در کشور هم داشتند و حاکمیت همین نوع رفتار نسبت باعث ریزش هایی نشده است و شکاف سیاسی موجود ناشی از این رفتارها و تنگ نظری ها نیست؟ انتظار از فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت این است که خارج از بعد نمایندگی  به عنوان مرجعی سیاسی که اجماعی در آن ایجاد شده اقدامی کند که آسیب های گذشته التیام یابد.

جلالی: آنچه که در سالیان اخیر دیده ایم باید آسیب شناسی جدی شود. حتی برخی به گونه ای پیش رفته اند دفاع دیگران از اصول انقلاب و ارزشها و ولایت را بر نمی تابیدند و تمام تلاششان این بود که به تمام افراد انگ غیرولایی و غیر انقلابی بودن را بچسبانند و اگر افرادی اظهار می کردند که تمام وجودشان ولایت و ارزشها و اصول انقلاب است اینها احساس می کردند که جایشان تنگ تر شده است. اگر آسیب شناسی جدی انجام می‌شد در بسیاری مواقع می توانستیم ریزش هایی را که اتفاق افتاد نداشته باشیم. اگر مقداری با سعه صدر برخورد می کردیم و بر اساس تاکیدات رهبری بر اساس جذب حداکثری حرکت می کردیم خیلی از مشکلاتی که الان وجود دارد اتفاق نمی افتاد. الان نیز برخی فرار به جلو می کنند.
کسانی که مسبب وضعیت فعلی کشور هستند باید مسئولیت خود را بپذیرند. این نمی شود که برخی شعارهای جدیدی را مطرح کنند و بر اساس آن جای خود را عوض کنند و نقش جدیدی بازی کنند. در انتخابات مجلس نهم نیز برخی به دنبال آن بودند که مجلس را بطور انحصاری در دست بگیرند. پس از انتخابات تماس هایی که با نمایندگان داشتیم تماس های تشکیلاتی و انتخاباتی نبود بلکه همه به یک نیاز واحد رسیده بودیم که نباید اجازه می دادیم جریان انحصار بیش از این در داخل کشور جولان دهد. عده ای احساس کنند که تمام ارکان حاکمیتی را باید در دستان خود بگیرند و همه را با معیار تفکرات محدود و ساده خود بسنجند. بر این اساس حرکت فراکسیون شکل گرفت. در تحولات آینده کشور همه باید به عنوان وظیفه دینی و انقلابی حضور فعال داشته باشیم و هزینه آن را نیز خواهیم پرداخت.
روزی پرداخت هزینه رفتن به جنگ و جبهه بود و روزی مبارزه با رژیم طاغوت و امروز نیز باید مبارزه کنیم تا ارزش های اسلامی و انقلابی و نظام و ولایت از آسیب این نگاه های مندرس و منجمد و بسته مصون بماند.

تابناک: فراکسیون ها در پارلمان ها در بسیاری مسائل از جمله مسائل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نظرهایشان مشخص است و وجوه تمایزشان برای جامعه نمایان است. اما در جامعه ما اینگونه نیست و خصوصا در مجلس نهم، که شما می گویید فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت و آنها می گویند فراکسیون اصولگرایان. به نظر می رسد اختلافات بیشتر سلیقه ای است تا ریشه ای. به عنوان مثال در مورد یک موضوع اقتصادی هیچ یک از فراکسیون ها اعلام نظر نمی کنند چون در هر دو طرف موافقان و موافقینی وجود دارد و تنها در برخی طرح ها و لوایح اختلاف نظرها بروز و ظهور می کند. پارلمان محل بحث و جدل است و اگر اینگونه نباشد پشت درهای بسته هم می توان تصمیم گرفت. آیا فکر نمی کنید که در مجلس نهم وجوه اختلاف ها پنهان تر شده و کارکرد فراکسیونی در مجلس از دست رفته است؟
 جلالی: در سال جاری که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری نیز قرار داریم اختلافات در داخل مجلس کاملا مبرز بود و بین فراکسیون ها از همان ابتدای تشکیل هیئت رئیسه اختلافات مشخص بود. اما تردیدی نیست که اکثریت قاطع مجلس نهم اصولگرایان هستند لذا نمی توان اختلافات مبنایی را در مجلس شاهد بود لذا اختلافات عمدتا بنایی و سلیقه ای است. اما در موارد تخصصی که فراکسیون ها اختلافات جدی هم دارند، تقسیم بندی فراکسیونی کاربردی ندارد. به عنوان مثال در بحث های اقتصادی نمایندگان از طیف ها و فراکسیون های مختلف نظرات خاص خود را دارند لذا بحث ها و جدل ها بیشتر به سمت تخصص پیش می رود اما اگر طرح ها و لوایحی باشد که کارکرد سیاسی داشته باشد تصمصیم گیری ها به سمت تصمیمات فراکسیونی می رود. ما بر این عقیده ایم که مجلس باید به سمت جدل های تخصصی برود. جدل های فراکسیونی نیز همواره مفید نیست اگر چه در برخی مواقع مصالح می تواند جایگزین منافع زودگذر شود اما تخصصی شدن بحث ها می تواند موثر تر باشد.


تابناک:بارها در مجالس کنونی و گذشته دیده ایم که نمایندگان امضای خود از سوال از رئیس جمهور و یا وزرا و یا استیضاح وزیران پس گرفته اند؟ آیا این است شانیت یک نماینده مجلس؟
در مورد پس گرفتن سوال از سوی نمایندگان و اینکه آیا نباید الزاماتی در آیین نامه ایجاد شود که نماینده ای اگر طرحی را امضا کرد امضایش اعتبار داشته باشد باید گفت که قراردادهای بین المللی هم به اعتبار یک امضا است. چطور است که نماینده ای برای امضایش این مقدار اعتبار قائل نیست که روزی امضا می کند و فردایش امضا را پس می گیرد؟ این را نیز باید از نمایندگان پرسید که آیا مجلس در اشاعه قانون گریزی مقصر نبوده است اینکه آیا عملکرد گذشته مجلس باعث نشده است که الان برخی از رهبری هزینه کنند؟ با این کار بسیاری تقصیرات دولت و مجلس را به گردن رهبری می اندازند.

در مجلس هشتم نمایندگان طرح استیضاح وزیر آموزش و پرورش را امضا کرده بودند اما پس گرفتند. در همان موقع تذکر دادم که این کار وهن مجلس است و چرا باید چیزی را که امضا کرده ایم پس بگیریم. ما باید سخت امضا کنیم و اگر روزی هم خواستیم پس بگیریم سخت پس بگیریم و یا اینکه پس نگیریم. در تغییر آیین نامه در خصوص سوال از رئیس جمهور تمهیداتی برای این موضوع اندیشیده شد. سوال از رئیس جمهور زمانی که اعلام وصول شود دیگر قابل پس گرفتن نیست. این اتفاق باید در مورد وزرا نیز بیافتد که اگر استیضاح اعلام وصول شد امکان پس گرفتن امضا وجود نداشته باشد.
تابناک: اشکالی به مجلس وارد است. نمایندگان ثبات رای ندارند؛ زمانی از مسئولی حمایت می کنند اما چند روز پس از آن برای  سوال و استیضاح همان فرد امضا جمع می کنند. نمونه آن در حمایت برخی نمایندگان از انتصاب مرتضوی و پس از آن طرح سوال از وزیر به دلیل همان انتصاب را مثال زد. یا در مورد مسائل کارشناسی شاید بیشتر از 40 یا 50 نماینده را نتوان نام برد که بصورت تخصصی اظهار نظر کنند.

جلالی: نمایندگان باید بیشتر از این از امضاهایشان مراقبت کنند و در فراکسیون هم این موضوع را به یکدیگر بارها تذکر داده ایم. نماینده اگر به این نتیجه رسید که باید طرحی را امضا کند باید پای امضای خود بایستد. نباید این شائبه به وجود آید که می توان با مجلس بازی کرد. اینگونه نیست که شان مجلس را تنها برخی افراد در بیرون از مجلس از بین ببرند بلکه بخشی از شان مجلس را خود نمایندگان با نوع کارکرد و عملکردشان می توانند ارتقا و یا کاهش دهند. این نیازمند این است که نمایندگان مراقبت کنند و به دیگران نیز در این مورد توصیه کنند.
پس گرفتن امضاهای نمایندگان موضوعی است که در کاهش اعتبار و شان مجلس نقش موثری دارد. البته روند نسبت به گذشته بهتر شده است. بیانیه ها با امضای نصف به اضافه یک نماینده در تریبون مجلس قرائت می شود. زمانی یک نماینده برای تشکر از یک سازمان حوزه انتخابیه خود امضای نمایندگان را جمع می کرد و فردای همان روز نماینده دیگری برای کاری همانند آن امضا جمع می کرد و در تریبون مجلس قرائت می کرد. آیین نامه این مشکل را اصلاح کرده است و الان تنها بیانیه های ملی از تریبون خوانده می شود. حتی آنقدر در مورد قبح پس گرفتن امضاها صبت شده که فرهنگ و گفتمانی در حال غالب شده است و بسیاری از نمایندگان این احساس را پیدا کرده اند که نباید امضای خود را به راحتی پس بگیرند. لابی در جمع اوری امضا برای منافع شخصی فردی نیز در مجلس نه اینکه وجود نداشته باشد اما بسیار کم است.
 اگر لابی هم می شود به دلیل گرفتاری ها و مشکلاتی است که در حوزه های انتخابیه وجود دارد. اتفاقا باید این موضوع را حل کرد. یکی از مشکلات این است که نماینده شخصیتی ملی است اما از وی کارکردهای منطقه ای می خواهند.
تابناک: این مشکل هم وجود دارد که برخی نمایندگان خود را نماینده تمام مردم نمی دانند و تنها به دنبال مسائل منطقه ای هستند؟
جلالی: باید در این مورد فرهنگ سازی شود و نماینده را این قدر درگیر مسائل جزئی و منطقه ای نکنیم تا نمایند مجبور باشد برای انتقال یک دانشجو یا سرباز و یا گرفتن وامی کوچک برای یک نیازمند پشت درب اتاق وزیر و یا معاون وزیر بنشیند تا مشکلی را حل کند. موضوع این است که مردم پناهگاهی بهتر از نمایندگان خود ندارند و تنها کسی که حرف مردم را می شنوند نماینده است.

تابناک: مسائل و مشکلات منطقه ای و بین المللی و تهدیداتی متوجه کشور است؛ از موضوع پهپادهای امریکایی تا موضوعات سوریه و محور مقاومت که کشور را دچار چالش کرده است. تحلیل شما در مورد مجموعه اتفاقاتی که در گذشته افتاده چیست و چه چشم اندازی برای آینده متصور هستید؟

جلالی: در بحث سیاست خارجی و مسائل منطقه ای و جهانی باید تحلیلی علمی و دقیق داشته باشیم. در مورد مسائل منطقه ای در سالهای اخیر با خیزشهای اسلامی و مردمی مواجه بوده ایم که نظم سنتی منطقه را در هم فرو ریخت از طرف دیگر جمهوری اسلامی ایران مواجه است با نوع نگاه قدرت های بزرگ خصوصا در مورد انرژی هسته ای. از طرف دیگر جریان مقاومت در منطقه قدرت بالایی یافته است و رژیم صهیونیستی عملا در مرزهای خود منزوی شد. همین اتفاقات اخیر در سرزمین های اشغالی و پیروزی حماس بر شرایط منطقه تاثیرگذار است.
 اتفاقات سوریه نیز نیازمند تحلیل است. ما از طرفی دارای نقاط قوت و ظرفیت هایی هستیم که باید از این ظرفیت ها به خوبی استفاده کنیم و از طرف دیگر مواجه هستیم با یک سری تهدیدات که روز به روز به شکلی جدی تر به کشور تحمیل می شود. در شرایط فعلی همانطور که رهبر انقلاب اشاره کرده اند اصلی ترین مولفه ای که در داخل باید به آن پرداخته شود، مقوله اقتصاد است که به میزان زیادی در این مورد غفلت شده است و این غفلت باعث شده که بسیاری از بخش های اقتصادی کشور دچار مشکل شوند.

باید استراتژی تسهیل برای تولید و صنعت داخلی در مقابل راهبرد تحریم ها مستقر شود. هدف از تحریم ها این است که صنعت و تولید و کشاورزی کشور مختل شود و ما باید در مقابل اقداماتی انجام دهیم که مشکلی ایجاد نشود. اتفاقاتی که در ماه های اخیر افتاد ارتباط چندانی با تحریم ها نداشت اما ضرباتی را به اقتصاد کشور وارد کرد. باید با آسیب شناسی دقیق این ضربات را جبران کنیم. لذا تقویت تولید ملی در شرایط کنونی بسیار ضرورت دارد. رضایت مردم و تامین زندگی و حل مشکلات معیشتی آنان باید در راس کارها قرار داشته باشد.
در مورد مباحث سیاست خارجی استراتژی حضور در میز مذاکره با گروه 1+5 اتخاذ شده است. از طرفی جمهوری اسلامی باید تلاش کند بر روی میز خالی ننشیند بلکه باید بر روی میزی بنشینیم که دارای دستور کار باشد. باید تلاش کنیم که نقش تعیین کننده ای در دستور کار مذاکرات داشته باشیم. مشکل 5+1 با ما موضوع هسته ای نیست بلکه طیف وسیعی از مسائل را در بر می گیرد اما ما نیز باید در این مذاکرات دارای پیشنهادات مشخصی باشیم.
تابناک: وزیر خارجه امریکا بارها پیشنهاد مذاکره را مطرح کرده است اما این بار جدی تر از گذشته مطرح شده و رئیس مجلس موضعی ملایم تر از گذشته اتخاذ کرد.
آمریکایی ها سیاستی را در پیش گرفته اند و گویی تقسیم کاری شکل گرفته است که بخشی از حاکمیت آمریکا هویج در دست دارند و بخشی دیگر چماق. دولت فعلی آمریکا بارها اعلام کرده است که می خواهد به ایران نزدیک شود اما در مقابل کنگره امریکا چماق در دست گرفته و مصوباتشان در جهت تقابل با ایران است. در سیاست خارجی یک سیاست اعلامی داریم و یک سیاست اعمالی. الان سیاست اعلامی امریکا مذاکره است اما گمان نمی کنم در سیاست اعمالی شان هم مذاکره جایگاهی داشته باشد. امریکایی ها به جهات رسانه ای هر زمان که خواسته اند برخورد سختی با ایران داشته باشند بحث مذاکره را مطرح می کنند برای اینکه توجیه کننده حرکت تند و افراطی خود باشند.
آمریکایی ها اگر صادق هستند ابتدا باید اعلام کنند که مذاکره برای چه، ‌با چه هدفی، در چه موضوعاتی و برای چه نتیجه ای. ما در گذشته مذاکراتی با امریکایی ها داشته ایم که نتیجه مثبتی از آن نگرفته ایم. یک مورد در موضوع افغانستان بود. مگر اینگونه نبود که طالبان در افغانستان سرنگون شد و معاون وزیر خارجه انگلستان در این مورد از ایران تشکر کرد اما در همان سال رئیس جمهور امریکا ایران را به عنوان محور شرارت نام برد. یا اینکه بعد از مذاکرات در مورد عراق چه نتایجی حاصل شد؟ امریکایی ها مذاکره را برای نتیجه نمی خواهند. امریکا در مذاکراتش جدی نیست و حتی به نتیجه آن نیز پایبند نیست.

تابناک: مذاکره با امریکا از سوی برخی عوامل دولت بسیار جدی گرفته شده و سرمایه گذاری های بسیاری در این مورد برای خود کرده اند.
جلالی: این مقوله ای نیست که به دولت ارتباطی داشته باشد. امریکایی ها نیز این موضوع را به خوبی می دانند. دلیل اینکه امریکایی ها هیچ موقع به درخواست های این دولت پاسخ نداده اند این است که در این موضوع دولت تعیین کننده نیست. مگر آقای اخمدی نژاد به اوباما پیام تبریک پیروزی در انتخابات نداد؟ آیا اوباما پاسخ داد؟ نامه هایی نیز که اوباما نوشت خطاب به رهبر انقلاب بود. آمریکایی ها خوب می دانند که کار کردن با این دولت مانند کوبیدن آب در هاون است.
تابناک: دوستان آقای مشایی بر این عقیده اند که پیام وزیر خارجه امریکا برای مذاکره با ایران نتیجه اقدامات دولت در سفر اخیر مجموعه دولت به نیویورک است.
جلالی: آمریکایی ها بسیار پیچیده تر و زرنگ تر از این هستند که بدانند طرفشان در داخل ایران کیست.

س: با این روند آیا باید منتظر تحریم های بیشتر باشیم؟
جلالی: آنهایی اینگونه تبلیغ می کنند که تمام مشکلات ما ناشی از عدم رابطه با امریکاست و با مذاکره تمام مشکلات حل خواهد شد، همان هایی هستند که نمی خواهند مسئولیت اقدامات نادرست خود را بپذیرند. نه همه مشکلات ما از امریکاست و نه همه راه حل های ما تنها در مذاکره با امریکاست. اینگونه نیست که اگر با امریکا مذاکره کنیم تمام مشکلاتمان حل شود. پدیده های مختلفی در کشور اتفاق افتاد. در ابتدای سال مرغ گران شد؛ کجای گرانی مرغ مرتبط با تحریم ها و عواملی نظیر آن بود؟ یا اینکه قیمت خرید تضمینی گندم این قدر کم تعیین شد که گندم ها خوراک دام شد و هم گندم با قیمتی بالاتر از همین ها که به آنها فحش می دهیم وارد کردند؟ عدم تزریق به موقع ارز به بازار و افزایش قیمت آن چه ارتباطی با تحریم ها دارد؟ آقایان چنین ادعا می کنند که بازار ارز را مدیریت می کنند، اگر می توانند بازار ارز را کنترل کنند در همان زمان هم می توانستند این کار را انجام دهند. اینها فرار به جلو است. برخی تلاش دارند مشکلات کشور را به امریکا و تحریم ها نسبت دهند همان هایی که زمانی که ما از تحریم و مشکلات امروز حرف می زدیم به ما فحش می دادند و می گفتند شما مرعوبید، امروز علنا می گویند که مشکلات ناشی از تحریم هاست.

تابناک: در سال 91 بارها افزایش قیمتها را تجربه کردیم درحالی که حقوق کارمندان تنها در ابتدای سال – آن هم نه متناسب با تورم – افزایش یافت. کارمندان و کارگران و خانواده های آنان وابسته به این حقوق ها هستند. چرا مجلس برای مشکلات دهک های متوسط به پایین جامعه اقدامی نمی کند؟

جلالی: مجلس در قالب بودجه سالانه می تواند اقدامات خود را انجام دهد. هر گونه طرحی از سوی نمایندگان که بار مالی بر دولت تحمیل کند از نظر قانون و شورای نگهبان رد است مگرآنکه مجلس منبع مالی آن را تعیین کند لذا فعلا کار خاصی از مجلس در این مورد بر نمی آید.
تابناک: اخیرا شاهد هستیم که دیپلماسی پارلمانی ایران فعال تر از دیپلماسی دولت عمل می کند. در هفته های اخیر سفر منطقه ای رئیس مجلس و پیش از آن نیز  سفر رئیس کمیسیون امنیت ملی را شاهد بودیم. دلیل این حجم فعالیت دیپلماسی مجلس را حضور آقای لاریجانی به عنوان رئیس مجلس می دانید یا اینکه مباحث و اختلاف دیدگاهی وجود دارد که دیپلماسی مجلس فعال تر از دولت است؟

جلالی: بخشی از این موضوع به شخصیت آقای لاریجانی مربوط است و شاید بخشی نیز مربوط به این موضوع است که دولت علاقه ای به ورود به برخی مسائل خارجی را ندارد و مجلس ناچاربه ورود به مسائل است. البته دیپلماسی پارلمانی ظرفیتی است که همیشه مورد توجه بوده است.