کلیات
شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، شورایی است که به منظور تأمین منافع ملی و پاسداری از انقلاب ۱۳۵۷ و تمامیت ارضی و حاکمیت ملی ایران، به ریاست رئیسجمهور تشکیل میگردد. این شورا مهمترین وزنه تصمیمگیری در سیاست خارجی و امور دفاعی و امنیتی کشور محسوب میشود. اعضای این شورا را مقامات عالیرتبه سیاسی، نظامی و اطلاعاتی ایران تشکیل میدهند. دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با انتخاب مستقیم رئیسجمهور تعیین میشود و مسئولیت اداره دبیرخانه و نظارت بر اجرای صحیح تصمیمات و مصوبات شورا و امور اداری و اجرایی شورا را بر عهده دارد. مطابق روال مرسوم در اغلب موارد دبیر شورای عالی امنیت ملی پس از انتخاب از سوی رئیسجمهور، به طور همزمان از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان نماینده رهبری در شورا نیز منصوب میشود.
اهداف
بر اساس اصل ۱۷۶ قانون اساسی ایران، وظایف این شورا عبارتند از:
تعیین سیاستهای دفاعی-امنیتی کشور، در محدوده سیاستهای کلی تعیین شده از طرف رهبر انقلاب.
هماهنگ نمودن فعالیتهای سیاسی، اطلاعاتی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در ارتباط با تدابیر کلی دفاعی-امنیتی.
بهرهگیری از امکانات مادی و معنوی کشور برای مقابله با تهدیدهای داخلی و خارجی.
تاریخچه
شورای عالی امنیت ملی را میتوان فرزند شورای عالی دفاع دانست که در زمان جنگ با حضور رئیسجمهور و نخستوزیر، فرماندهان ارشد نظامی و دو مشاور رهبری برای اتخاذ تصمیمات مهم حکومتی با موضوع دفاع مقدس تشکیل میشد که با وجود نشست سران قوا یا بعدتر تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام، این شورا در امور سیاسی چندان دخالتی نداشت. با بازنگری در قانون اساسی در سال ۱۳۶۸ که یکی از موارد آن اصلاح اصل ۱۷۶ بود، شورای عالی دفاع جای خود را به شورای عالی امنیت ملی داد.
تحولات شورا در گذر زمان
سه ماه پس از همهپرسی قانون اساسی بازنگری شده در مرداد ماه سال ۶۸ و پس از فوت امام خمینی (ره) و انتخاب آیت الله خامنه ای به رهبری جمهوری اسلامی ایران، وی در حکمی حسن روحانی را که آن زمان رئیس کمیسیون دفاعی مجلس سوم بود به همراه سیداحمد خمینی که همواره در جلسات سران قوا در زمان رهبری امام خمینی (ره) نیز شرکت داشت به مدت سه سال به عنوان نمایندگان خود در شورای عالی امنیت ملی انتخاب کرد و هاشمی رفسنجانی رئیسجمهور وقت نیز حسن روحانی را به سمت دبیری شورا که مسئولیت دبیرخانه و امور اداری و اجرایی شورا را عهدهدار است منصوب کرد.
مهمترین اقدام دبیرخانه شورا در این زمان بررسی اجرای قطعنامه ۵۹۸ و مسئله آزادی اسرا بود. در تاریخ ۲۱ دی ماه سال ۷۱ این حکم برای سید احمد خمینی و حسن روحانی در حالی برای سه سال دیگر تمدید شد که احمد خمینی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام شده و حسن روحانی نایب رئیس ناطق نوری در مجلس چهارم بود و همچنان از سوی هاشمی رفسنجانی در سمت دبیری شورا باقی ماند. احمد خمینی در ۲۵ اسفندماه سال ۱۳۷۳ در گذشت و با فوت او یکی از کرسیهای نمایندگی رهبری در شورای عالی امنیت ملی خالی ماند تا اینکه رهبر جمهوری اسلامی در ۱۳ دی ماه سال بعد همزمان با تمدید دو ساله حکم حسن روحانی، علی لاریجانی را که چند ماهی بود به ریاست سازمان صدا و سیما منصوب شده بود برای دورهای دو ساله به عنوان دومین نماینده خود در شورا انتخاب کرد. در این دوره با وجود برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و انتخاب مجدد هاشمی رفسنجانی به این سمت، حسن روحانی با حکم وی همچنان دبیر شورای عالی امنیت ملی باقی ماند.
دوم خرداد ۷۶ با برگزاری هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، محمد خاتمی به این سمت برگزیده شد و او نیز همچون ۸ سال قبل از آن، حسن روحانی را که آن زمان در مجلس پنجم نایب رئیس ناطق نوری بود به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب کرد. در این دوره نیز روحانی و لاریجانی همچنان نمایندگان رهبری در شورا بودند.
تغییر دبیر شورا توسط احمدی نژاد
پس از مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری نهم و روی کار آمدن محمود احمدینژاد یکی از تغییرات مسلم و قابل پیش بینی، مسئولیت دبیری شورای عالی امنیت ملی بود که در دو سال آخر مسئولیت روحانی کار مذاکرات هستهای نیز به آن محول شده و در این زمینه انتقادات زیادی را تحمل میکرد.
چند روز پس از تنفیذ حکم ریاست جمهوری احمدینژاد در ۳۰ مرداد ۸۴ با برگزاری مراسم تودیع روحانی و معارفه علی لاریجانی به عنوان دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی، از این پس روحانی فقط نماینده رهبر انقلاب در شورا بود و لاریجانی علاوه برداشتن نمایندگی ایشان مسئولیت دبیر خانه را نیز بر عهده داشت که باید مذاکرات هستهای را نیز هدایت میکرد ضمن اینکه در این دوره باارسال پرونده هستهای ایران از شورای حکام به شورای امنیت گروه ۱+۵ شامل آمریکا، انگلستان، روسیه، چین، فرانسه و آلمان شکل گرفت و فصل جدیدی در این پرونده رقم خورد.
دبیری سعید جلیلی
اختلافات میان لاریجانی و احمدینژاد در این زمان بالا گرفت تا جایی که سرانجام رئیسجمهور وقت با استعفای وی موافقت و از مهرماه سال ۸۶ سعید جلیلی را که سابقه حضور در وزارت خارجه هم داشت به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب کرد. در دوره جلیلی مذاکرات هستهای ایران با گروه ۱+۵ آغاز شد و وی برای اولین بار در کنفرانس ژنو ۱ در ۲۹ تیر ۱۳۸۷ مقابل خاویر سولانا و نمایندگان ۶ کشور قرار گرفت.
از سوی دیگر علی لاریجانی نیز که در انتخابات مجلس هشتم در زمستان ۸۶ از حوزه قم پیروز شده بود، خرداد ماه سال بعد کرسی ریاست مجلس را گرفت و لاریجانی عملاً به عنوان رئیس قوه مقننه و به عنوان شخصیت حقوقی به شورای عالی امنیت ملی راه یافت تا یک کرسی از دو جایگاه نمایندگی رهبری در شورا خالی شود و رهبر در هشتم تیر ماه ۸۷ سعید جلیلی را پس از ۹ ماه دبیری شورا به عنوان نماینده خود در شورای عالی امنیت ملی نیز منصوب کند. جلیلی پس از انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ نیز همچنان با نظر موافق احمدینژاد مسئولیت دبیرخانه شورا را بر عهده داشت تا زمان انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری رسید و سعید جلیلی در این دوره به فکر امتحان کردن شانس خود در رسیدن به ریاست دولت یازدهم افتاد.
مناظره های انتخاباتی و انتقاد به جلیلی
مناظرات و بحثهای انتخاباتی این دوره که به شکلی به رقابت میان روحانی وجلیلی بر سر نحوه اداره مذاکرات هستهای تبدیل شده بود تقریباً همه را مطمئن کرد که با انتخاب روحانی به عنوان رئیسجمهور، جلیلی آیندهای در دبیرخانه ندارد و سرانجام امیر دریابان علی شمخانی وزیر دفاع ۸ ساله خاتمی و فرمانده نیروهای دریایی سپاه و ارتش در سالهای گذشته، با حکم حسن روحانی رئیسجمهور، دبیر شورای عالی امنیت ملی شد. با حضور روحانی در مسند ریاست جمهوری بار دیگر مسئله لاریجانی تکرار و روحانی از منظر حقوقی عضو شورا شد و از دو کرسی نمایندگی رهبری یک کرسی جای خالی پیدا کرد به همین دلیل رهبر در ۲۱ شهریور سال جاری ضمن تشکر از زحمات ۲۴ساله روحانی در سمت نمایندگی او، علی شمخانی را برای دورهای سه ساله در این سمت منصوب کرد و سعید جلیلی هم که از سال ۹۰ به دلیل مسئولیت دبیری شورا، عضو حقوقی مجمع تشخیص مصلحت بود از سوی رهبر به عضویت حقیقی مجمع تشخیص مصلحت درآمد. در این میان، همزمانی انتصاب شمخانی به عنوان نماینده رهبر در شورای عالی امنیت ملی و سعید جلیلی به عنوان عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام به اشتباه این گمان و تحلیل را در برخی رسانهها به وجود آورد که انتصاب جلیلی به عنوان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام به این معناست که وی دیگر عضو شورای عالی امنیت ملی نیست. این در حالی است که سعید جلیلی همچنان نماینده رهبر انقلاب در این شورا بوده و مطابق حکم دریافتی از او این نمایندگی همچنان ادامه دارد.
اعضاء
اعضای فعلی شورای عالی امنیت ملی، با توجه به مقام سیاسی و براساس شخصیت حقوقی خود عبارتند از:
حسن روحانی: (رئیسجمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی)
علی لاریجانی: (رئیس مجلس شورای اسلامی)
سید ابراهیم رئیسی: (رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران)
محمدباقر نوبخت: (معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور)
علی شمخانی: (دبیر شورای عالی امنیت ملی و نماینده رهبر انقلاب در شورا)
سعید جلیلی: (نماینده رهبر انقلاب در شورا)
محمدحسین باقری: (رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران)
سید عبدالرحیم موسوی: (فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران)
حسین سلامی: (فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)
عبدالرضا رحمانی فضلی: (وزیر کشور و رئیس شورای امنیت کشور)
محمدجواد ظریف: (وزیر امور خارجه)
سید محمود علوی: (وزیر اطلاعات)
وزیر یا مسئول مربوط به موضوع در حال بررسی در شورا: (عضو غیر دائم/متغیر، با حق رأی)
مصوبات شورای عالی امنیت ملی
شورای عالی امنیت ملی به تناسب وظایف خود، شوراهای فرعی از قبیل: شورای دفاع و شورای امنیت کشور تشکیل میدهد. ریاست هر یک از شوراهای فرعی با رئیسجمهور یا یکی از اعضای شورای عالی است که از طرف رئیسجمهور تعیین میشود. حدود اختیارات و وظایف شوراهای فرعی را قانون معین میکند و تشکیلات آنها به تصویب شورای عالی میرسد. مصوبات شورای عالی امنیت ملی پس از تأیید رهبر انقلاب قابل اجراست.
مبانی قانونی شوراهای فرعی
به استناد اصل ۱۷۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شورای عالی امنیت ملی دارای شوراهای فرعی است که ریاست آن بر عهده رئیسجمهوریا فردی است که توسط رئیسجمهور انتخاب میشود. در حال حاضر به غیر از شورای امنیت کشور، شورای فرعی دیگری از سوی شورای عالی امنیت ملی تشکیل نشدهاست. شورای هماهنگی اطلاعات به ریاست وزیر اطلاعات که بر اساس قانون تأسیس وزارت اطلاعات تشکیل شده نیز به عنوان هماهنگکننده دستگاههای اطلاعاتی (جامعه اطلاعاتی کشور) و تحت نظارت شورای عالی امنیت ملی قرار دارد، که در چارچوب سیاستها و تصمیمات شورای عالی امنیت ملی فعالیت میکند و نقش بازوی اطلاعاتی شورای عالی امنیت ملی را داراست.
رئیس شورای امنیت کشور
حسن روحانی، رئیسجمهور ایران، در ۱۴ آبان ماه ۱۳۹۲ طی حکمی عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور را به عنوان رئیس شورای امنیت کشور منصوب کرد.
دبیران
مهمترین سمت ثابت شورای عالی امنیت ملی مسئولیت دبیرخانه آن است که با انتخاب مستقیم رئیسجمهور تعیین میشود. دبیر شورا، مسئولیت اداره دبیرخانه و نظارت بر اجرای صحیح تصمیمات و مصوبات شورا و امور اداری و اجرایی شورا را بر عهده دارد. در حال حاضر علی شمخانی دبیر فعلی شورای عالی امنیت ملی میباشد که در تاریخ ۱۹ شهریور ۱۳۹۲ طی حکمی از سویحسن روحانی رئیسجمهور، به این سمت منصوب شد.
رئیس دفتر رئیس جمهوری در دولت دوازدهم گفت: اواخر دولت دوازدهم، خط دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در دوره شمخانی، عدم احیای برجام بود.
کد خبر: ۱۲۳۹۸۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۰۹
در اولین ساعات صبح امروز چهارشنبه ۲ خرداد ۱۴۰۳ شورای عالی امنیت ملی با حضور تمامی اعضاء تشکیل جلسه داد.
کد خبر: ۱۲۳۸۶۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۰۲
یک منبع آگاه خبر داد شورای عالی امنیت ملی امروز (یکشنبه) جلسه اضطراری در ارتباط با وقوع سانحه برای بالگرد حامل رئیسجمهور و همراهانش نداشته است.
کد خبر: ۱۲۳۸۱۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۳۰
نبض خبر
محمود واعظی رئیس دفتر حسن روحانی برای نخستین بار درباره آنچه در سه روز اول حادثه پرواز شماره 752 هواپیمایی بینالمللی اوکراین رخ داد و با پنهان کاری ماجرای هدف قرار گرفتن بوئینگ 737، اعتبار شماری از رسانههای داخلی نیز مخدوش شد، توضیح داده و از جزئیات نشستها در این سه روز از جمله نشست شورای عالی امنیت ملی تا صدور بیانیه پذیرش مسئولیت گفته است. روایت واعظی را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۳۷۲۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۲۵
دوازدهمین اجلاس بین المللی نمایندگان عالی کشورها در امور امنیتی با حضور علی اکبر احمدیان، نماینده رهبر معظم انقلاب و دبیر شورای عالی امنیت ملی در سنپترزبورگ روسیه آغاز به کار کرد. بنا بر اعلام نیکلای پاتروشف، دبیر شورای امنیت فدراسیون روسیه، در این اجلاس، دبیران شورای امنیت، مشاوران امنیت ملی، معاونان نخست وزیر، روسای سرویسهای امنیتی و اطلاعاتی ۱۰۶ کشور جهان حضور یافتند.
کد خبر: ۱۲۳۳۹۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۰۶
دبیرخانه شورایعالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران ،خبر منتشر شده در مورد برگزاری جلسه اضطراری این شورا را تکذیب کرد .
کد خبر: ۱۲۳۲۷۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۳۱
شورای عالی امنیت ملی بعد از حمله اسرائیل به کنسولگری ایران جلسه ای فوری تشکیل داد.
کد خبر: ۱۲۲۹۸۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۱۴
با توجه به اشراف سازمانهای اطلاعاتی و امنیتی کشورمان بر تحرکات گروهک تروریستی جیشالظلم، اطلاعات متقن حاکی از اجرای برنامههایی از سوی این گروهک برای انجام عملیات بزرگ تروریستی در مناطق شرقی ایران بوده است.
کد خبر: ۱۲۱۶۷۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۲۹
هستههای بینالملل بسیج دانشجویی سراسر کشور در نامهای به حجتالاسلام رئیسی، رئیس شورای امنیت ملی خواستار اقدام متقابل به جنایتهای رژیم صهیونیستی شدند.
کد خبر: ۱۲۱۲۶۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۰۷
رضا سراج به عنوان سخنگو و معاون فرهنگ و ارتباطات دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی منصوب و جایگزین کیوان خسروی شد.
کد خبر: ۱۲۱۲۲۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۰۵
نبض خبر
پس از ترور شهید سردار سید رضی موسوی از فرماندهان ارشد سپاه قدس، گروهی از جوانان با تجمع در مقابل ساختمان شورای عالی امنیت ملی ، خواستار پاسخ قاطع و خونخواهی این فرمانده شهید شدند. تصاویری از این تجمع شبانه را میبینید.
کد خبر: ۱۲۱۲۱۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۰۵
وزارت کشور و دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی موظف به تشکیل سازمان ملی مهاجرت شدند.
کد خبر: ۱۲۰۰۱۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۳۰
رئیسجمهور با تأکید بر لزوم احترام به تمامیت ارضی کشورهای منطقه، هرگونه تغییرات ژئوپلتیک در قفقاز را غیرقابل قبول و مضر برای منافع کشورهای این منطقه دانست.
کد خبر: ۱۱۹۶۷۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۱۲
رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی در واکنش به مذاکرات میان ایران و آمریکا برای آزادی زندانیان نوشت: شرایط در حال تغییر است.
کد خبر: ۱۱۸۷۳۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۰
علی شمخانی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام پس از پایان مسئولیت در شورای عالی امنیت ملی اولین توییت خود را منتشر کرد.
کد خبر: ۱۱۷۷۸۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۱۴
نورنیوز کناره گیری شمخانی از دبیری شورای عالی امنیت ملی را قطعی دانست
کد خبر: ۱۱۷۶۱۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۱
سخنگوی شورای عالی امنیت ملی کشورمان به اظهارات مقامات آمریکایی در خصوص مشارکت ایران در حمله به پایگاههای غیرقانونی این کشور در سوریه واکنش نشان داد.
کد خبر: ۱۱۶۸۹۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۱/۰۶
دریابان شمخانی در سفر به امارات علاوه بر مذاکره با همتای اماراتی خود با مقامات بلند پایه این کشور نیز دیدار و پیرامون مسائل دوجانبه، منطقهای و بینالمللی گفتگو خواهد کرد.
کد خبر: ۱۱۶۷۹۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۲۴
رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی از مذاکرات مهم دبیر شورای عالی امنیت ملی در یک کشور خارجی خبر داد.
کد خبر: ۱۱۶۷۲۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۱۹
نورنیوز رسانه شورای عالی امنیت ملی با انتشار توئیتی در مورد ادعای غنی سازی ۸۴ درصدی توضیح داد.
کد خبر: ۱۱۶۵۱۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۰۴