کلیات
اوپک یکی از سازمانهای فرا ملی در جهان است که اعضای آن با اتکا به اقتصاد نفتی و تولید نفت خود به دنبال نقش آفرینی موثر و سودمند در بازارهای جهانی هستند؛ سازمانی که در دهههای اخیر با فراز و نشیبهای فراوانی همراه بوده و مشکلات عدیدهای برای رسیدن به همگرایی و وحدت رویه دارد.
«سازمان کشورهای صادرکننده نفت / Organization of the Petroleum Exporting Countries» با عنوان اختصاری «اوپک / OPEC»، یک سازمان بین دولتی متشکل از کشورهای الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا، ونزوئلا و کنگو است. مقر بینالمللی اوپک از بدو تأسیس در سال ۱۳۳۹ در شهر ژنو در کشور سوئیس بود و در سال ۱۳۴۴ به شهر وین در کشور اتریش انتقال یافت.
۱۲ سپتامبر ۱۹۶۰ کشورهای صادرکنندهٔ نفت با هدف محافظت از منافع خود اقدام به تأسیس سازمان واحدی موافقت کردند که به اختصار «اوپک» نامیده شد. این توافق در پایان مذاکرات نمایندگان این کشورها در بغداد حاصل شد.
هدف اصلی این سازمان، آنچنان که در اساسنامه بیان شده، به این شرح است: «هماهنگی و یکپارچهسازی سیاستهای نفت کشورهای عضو و تعیین بهترین راه برای تأمین منافع جمعی یا فردی آنها، طراحی شیوههایی برای تضمین ثبات قیمت نفت در بازار نفت بینالمللی به منظور از بین بردن نوسانات مضر و غیر ضروری؛ عنایت و توجه ویژه به کشورهای تولیدکننده نفت و توجه خاص به ضرورت فراهم کردن درآمد ثابت برای کشورهای تولیدکننده نفت؛ تأمین نفت کشورهای مصرفکننده به صورت کارآمد، مقرون به صرفه و همیشگی؛ و بازده مناسب و منصفانه برای آنهایی که در صنعت نفت سرمایهگذاری میکنند.»
در دهههای اخیر افزایش کشورهای صادرکننده نفت که خارج از این سازمان قرار گرفتهاند رو به افزایش بوده و اوپک مجبور است که برای حفظ بهای نفت خام با آنها که در صدرشان روسیه قرار گرفتهاست کنار آید. با وجود این، دولتهای عضو اوپک که سران برخی از آنها وابستگیهای خارجی دارند با سایر اعضای این سازمان هماهنگی کامل ندارند.
این سازمان در راستای دفاع در مقابل سیاست استثماری شرکتهای بزرگ نفتی مشهور به «هفت خواهران» که به دلیل در اختیار داشتن تکنولوژی تولید نفت و تسلط بر شبکه حمل و نقل نفت خام، از افزایش قیمت نفت جلوگیری میکردند و ارزش آن را به صورت مصنوعی در بازار پایین نگه میداشتند، به پیشنهاد ونزوئلا در سال ۱۳۳۹ طی جلسهای در بغداد با حضور نمایندگان کشورهای ایران، عربستان، ونزوئلا، کویت و عراق تأسیس شد.
اوپک در دهه نخست عمر خویش سعی در تداوم بقا و در دهه دوم سعی در تأثیرگذاری بر بازار نفت و اعاده حقوق کشورهای تولیدکننده داشت. اکنون اوپک با افزایش وحدت نظر اعضایش، توانستهاست تأثیرات مثبتی در جهت جلوگیری از سقوط ناگهانی و نیز افزایش انفجاری قیمت نفت داشته باشد.
زبان رسمی اوپک انگلیسی است، هرچند که زبان رسمی اکثر کشورهای عضو این سازمان عربی است و انگلیسی تنها در نیجریه زبان رسمی شمرده میشود. هفت عضو فعلی اوپک از میان کشورهای عرب هستند، زبان رسمی اکوادور و ونزوئلا اسپانیایی است، زبان رسمی آنگولا پرتغالی و زبان رسمی ایران فارسی است. حق عضویت در اوپک سالانه ۵ میلیون دلار است و تنها کشورهای صادرکننده نفت میتوانند عضو این سازمان باشند.
تشکیل
سازمان اوپک در اوایل دهه ۱۹۶۰ سبب گشت تا کشورهای صادر کننده نفت جهان سوم برای چندین دهه با اتکا به قدرت سازماندهی شده خود از نقش موثرتری نسبت به گذشته بر خوردار شوند. با فرو پاشی نظام دو قطبی جهانی و حذف فشارهای ناشی از این نظام و عدم استقرار نظامی جانشین، انتظار میرفت تا اعضای سازمان اوپک با اتکا به قدرت تولید نفت خود، برخورداری از ذخایر عمده انرژی جهان و نیاز روز افزون جوامع صنعتی و کشورهای در حال توسعه برای دستیابی به اصلیترین حامل انرژی جهان، به وزنههای سیاسی قابل توجهی در نظام بین الملل تبدیل شوند.
تاریخچه
سازمان کشورهای صادرکننده نفت، opec (organization of petroleum exporting countries) به دنبال تلاشهای طولانی کشورهای صادرکننده نفت در سال ۱۹۶۰ بوجود آمد. ونزوئلا اولین کشوری بود که با نزدیک شدن به ایران، عراق، کویت، و عربستان سعودی در سال ۱۹۴۹ و ارائه این پیشنهاد که آنها به تبادل نظر بپردازند و برای برقراری روابط نزدیکتر و همیشگی بین خود راههای جدیدی کشف کنند، در راستای تأسیس سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) گام برداشت. در سپتامبر ۱۹۶۰، دولت عراق کشورهای ایران، کویت، عربستان سعودی، و ونزوئلا را به اجلاسی در بغداد دعوت کرد تا درمورد کاهش قیمت مواد خام تولید شده توسط کشورهای متبوع خود به مذاکره بپردازند. در نتیجه این مذاکرات، اوپک با هدف یکپارچهسازی و هماهنگکردن سیاستهای ناظر بر نفت کشورهای عضو تأسیس شد. ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا اعضای اولیه اوپک بودند.
دکتر فوأد روحانی از ایران اولین دبیرکل
اوپک بود که بالاترین مرجع اجرایی اوپک میباشد. روحانی به مدت چهار سال این سمت را برعهده داشت.
این سازمان بین سالهای ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۵گسترش یافت و قطر، (۱۹۶۱)، اندونزی (۱۹۶۲)، لیبی (۱۹۶۲)، امارات متحده عربی (۱۹۶۷)، الجزایر (۱۹۶۹) و نیجریه (۱۹۷۱) به جمع کشورهای اولیه اوپک پیوستند. اکوادور و گابن نیز بعدها به عضویت اوپک درآمدند، که اولی یعنی اکوادور در دسامبر ۱۹۹۲ از عضویت اوپک خارج شد و گابون نیز در ژانویه ۱۹۹۵ با تکرار حرکت اکوادور، از جمع کشورهای عضو اوپک خارج شد. اگر چه عراق همچنان یکی از اعضای اوپک محسوب میشود، لیکن تولیدات نفتی این کشور از مارس ۱۹۹۸جزء سهام مورد توافق اوپک قرار نداشتهاست. تخمین و برآورد EIA بیانگر آن است که یازده عضو فعلی اوپک تولیدکننده قریب به ۴۰٪ از نفت جهان هستند و حدود دو سوم (۶۵٪) ذخایر نفتی شناخته شده جهان در اختیار آنهاست.
علل تشکیل اوپک
کشورهایی که در جریان تأسیس
اوپک بوند، اهدافی را برای آغاز فعالیتهای این سازمان در نظر گرفتند که مهمترین آن عبارت بود از:
-ایجاد سیاست قیمت گذاری مشترک
- حفظ ذخایر نفت
- حفظ امنیت نفت حمل ونقل شده.
اعضای اولیه
اعضای اولیه
اوپک کشورهای عراق، عربستان سعودی، ونزوئلا، ایران و کویت بودند و اعضای دیگر یعنی، قطر، لیبی، اندونزی، ابوظبی، الجزایر، اکوادور، گابن، نیجریه، بعدا به آن اضافه شدند. اکوادور دراوایل دهه ۹۰ میلادی از این تشکیلات خارج شد.
در پی کاهش شدید قیمت نفت در سال ۱۹۹۸ میلادی کشورهای عضو تصمیم گرفتند تا برای افزایش قیمت آن دست به کاهش تولید بزنند. ولی این اقدام تاکنون منجر به نتیجه مطلوبی نشده است ضمناً این احتمال نیز مطرح شده است که سازمان جدیدی جایگزین اوپک شود.
شرایط اقتصادی
اوپک که یک سوم تولید جهانی را دارد و دارای دو سوم ذخائر ثابت شده جهانی است، دیگر آن قدرتی را که در سالهای ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۷ دارا بوده، ندارد آقای مارک اس نانگوما از گابن که در سال ۸۲-۱۹۸۱ دبیر کل اوپک بوده اظهار میدارد:اوپک نیروی پلیس در اختیار ندارد، تنها همبستگی کشورهای عضو است که میتواند یک نقش مهم را ایفا کند. هر کشور عضوی که به تصمیمات اوپک احترام نگذارد در مقابل اعضای دیگر، احساس شرمساری میکند.
بنابراین اعضایی که مایل به نقض تصمیمات سازمان هستند به خاطر محظوریتهای اخلاقی همیشه مصوبات را محترم میشمارند. وانگهی متعاقب اقدامات ملی کردن، کمپانیها کاملا در اوپک مستقل شدهاند.
مارک. اس، نانگوما نقطه نظرهای خود را اینطور ادامه میدهد: این کمپانیها از لحاظ جغرافیایی تغییر جهت دادهاند. با درآمدهائی که از نفت و به خصوص نفت خاورمیانه عاید آنها شد در جاهای مشکلتر مانند دریای شمال و یا مکزیک در امر اکتشاف سرمایه گذاری کرده و خود را مشغول ساختهاند.
تقلیل مصرف نفت و نیز بالارفتن قیمت دلار هم برای کمپانیها و هم برای اوپک آثار منفی داشت، از آن جمله تاثیر قطعی روی فعل و انفعالات فرآوردههای موجود در سال ۱۹۷۹ در اثر عرضه نفت به وسیله کمپانیها، قیمتها میل به پایین آمدن داشت، اما تولیدکنندگان تلاش میکردند که قیمتهای نفت را حفظ کنند.
برخی تحولات مهم
در سال ۲۰۰۷ اوپک اعلام کرد که از روز ۱٫۱۱٫۲۰۰۷ تولید خود را به میزان ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد داد. افزایش تولید نفت به دلیل مقابله با اثرات منفی قیمت ۷۷ دلاری نفت بر اقتصاد جهانی و کاهش ذخایر جهانی نفت اتخاذ شد و این ۵۰۰ هزار بشکه بر تولید واقعی کشورهای عضو اضافه شد. به این ترتیب تولید واقعی ده کشور غیر از عراق و آنگولا از روز ۱٫۱۱٫۲۰۰۷ به ۲/۲۷ میلیون بشکه در روز رسید، ولی علیرغم اعلام افزایش تولید اوپک بهای یک بشکه نفت خام برای اولین بار از مرز ۸۱ دلار عبور کرد. همزمان با نشست شورای امنیت (گروه ۵+۱) برای بررسی وضعیت ایران، قیمت نفت در بازارهای آمریکا با افزایش دو و نیم درصدی به حدود ۸۴ دلار در هر بشکه رسید. در آستانه فصل سرما، بهای نفت در بازارهای جهانی به رکورد کم سابقه ۹۳ دلار برای هر بشکه رسید ور این در حالی است که قیمت این ماده خام در بازارهای خاور دور به بالای ۹۳ دلار رسید. بازارهای جهانی خود را برای افزایش بهای نفت به میزان صد دلار در هر بشکه آماده کردند. در آخرین روز سال ۲۰۰۷ میلادی قیمت هر بشکه نفت به بالای ۹۶ دلار آمریکا رسید، در حالیکه در آغاز سال ۲۰۰۷ میلادی قیمت هر بشکه نفت در حدود ۶۰ دلار آمریکا بود.
به این ترتیب قیمت نفت در سال ۲۰۰۷ با افزایشی ۵۸ درصدی، بیشترین افزایش قیمت را در یک دهه گذشته داشتهاست. تنشهای موجود در خاورمیانه، کاهش قدرت دلار آمریکا و کمبود گنجایش ظرفیت کاری پالایشگاهها از عوامل مؤثر در این افزایش قیمت بودهاست. افزایش قیمت نفت بر قدرت خرید مصرفکنندگان در بسیاری از کشورها تأثیر محسوسی داشته. قیمت محصولات نفتی با افزایش نسبتاً چشمگیری در سال ۲۰۰۸ میلادی مواجه شد. قیمت نفت در اوایل تابستان ۲۰۰۸ به رقم بیسابقه ۱۴۸ دلار رسید، اما در اوج گرمای تابستان ۲۰۰۸ با آشکار شدن بحران مالی ۲۰۰۷-۲۰۰۹ در اقتصاد جهانی، قیمت نفت روند نزولی گرفت و به زیر ۴۰ دلار در هر بشکه سقوط کرد!
قیمت محصولات نفتی با افزایش نسبتاً چشمگیری در سال ۲۰۱۰ میلادی مواجه شد. قیمت نفت در اوایل سال ۲۰۱۱ مجدداً به رقم ۱۲۰ دلار رسید.
اوپک (سازمان کشورهای عرب صادر کننده نفت)
OAPEC) organization of arab petroleum experting contries)
این سازمان در سال ۱۹۶۸ و با عضویت سه کشور عربستان، کویت و لیبی به وجود آمد و اساسنامه آن در همان سال در بیروت به امضای دولتهای عضو رسید. کشورهای ابوظبی، الجزایر، بحرین، دوبی و قطر در سال ۱۹۷۰ و مصر و سوریه در سال ۱۹۷۱ به اوآپک پیوستند. از اقدامات مهم اوآپک، افزایش قیمت بود که نهایتاً منجر به شوک اولی نفتی شد و سازمان اوپک بعدا رویه آن را دنبال کرد. سازمان مذکور یک سازمان مقدماتی برای هماهنگ کردن منافع اعراب در اوپک به شمار میآید.
نزدیک به سه دهه است که اول تا هفتم تیرماه هر سال، هفته صرفهجویی در مصرف "آب" نام گذاری می شود، اما به منظور لزوم توجه همگانی، امسال با توجه به لزوم صرفهجویی در مصرف برق نیز این هفته با نام هفته صرفهجویی در آب و برق نامگذاری شده است.
کد خبر: ۱۰۵۸۹۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۲۹
اوپک با وجود ابهامات مرتبط با پاندمی کووید ۱۹، همچنان انتظار دارد تقاضای جهانی برای نفت در سال ۲۰۲۱ بهبود قوی تجربه کند و به نفت بیشتر این گروه نیاز باشد.
کد خبر: ۱۰۵۷۲۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۲۱
جدیدترین گزارش ماهانه اوپک نشان داد قیمت نفت سنگین ایران ماه میلادی گذشته ۵.۹ درصد رشد ماهانه داشته است.
کد خبر: ۱۰۵۷۲۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۲۱
در ریزش قیمت قبلی
دبیرکل اوپک اعلام کرد کشورهای تولیدکننده عضو این گروه در جریان ریزش قیمت نفت در سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ مجموعا یک تریلیون دلار در درآمد ضرر کردند.
کد خبر: ۱۰۵۶۹۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۹
نظرسنجی اس اند پی گلوبال پلاتس نشان داد تولید نفت گروه اوپک پلاس در ماه مه ۴۳۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت و عربستان سعودی حدود ۸۴ درصد سهم در این افزایش تولید داشت.
کد خبر: ۱۰۵۶۹۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۹
دبیرکل اوپک اظهار کرد اوپک و متحدانش انتظار دارند ذخایر نفت در ماههای آینده سریعتر کاهش پیدا کند که نشان دهنده موفقیت آمیز بودن تلاشهای این تولیدکنندگان برای حمایت از بازار است.
کد خبر: ۱۰۵۶۶۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۸
محمد بارکیندو دبیر کل سازمان اوپک روز دوشنبه اعلام کرد که نفت ایران به صورت منظم و شفاف وارد بازارهای جهانی خواهد شد.
کد خبر: ۱۰۵۵۴۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۱
آمار شرکت پترولجستیک نشان داد صادرات نفت اوپک از ابتدای ماه میلادی جاری تاکنون یک میلیون بشکه در روز افزایش یافته و همزمان گروه اوپک پلاس محدودیت عرضه خود را ۳۵۰ هزار بشکه در روز تسهیل کرده است.
کد خبر: ۱۰۵۲۸۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
نظرسنجی اخیر آرگوس نشان داد تولید ایران ماه میلادی گذشته به میزان ۸۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت و به ۲.۳۵ میلیون بشکه در روز رسید و ایران از کویت پیش افتاده و چهارمین تولیدکننده بزرگ عضو اوپک شد.
کد خبر: ۱۰۵۰۶۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۸
قیمت سبد نفتی سازمان کشورهای صادرکننده نفت ( اوپک ) دیروز (چهارشنبه، ۱۵ اردیبهشتماه) بیش از یک دلار افزایش یافت و به ۶۸ دلار و ۲۰ سنت رسید.
کد خبر: ۱۰۵۰۲۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۶
کد خبر: ۱۰۴۷۷۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۰۳
اگر از یک تولیدکننده بزرگ نفت بپرسید پنج سال گذشته چگونه بوده است احتمالا درباره ریزش قیمت نفت و نابودی تقاضا صحبت می کند اما اگر از یک واردکننده بزرگ سوال کنید، دیدگاه کاملا متفاوتی خواهد داشت.
کد خبر: ۱۰۴۷۲۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۳۱
تولید نفت خام ایران بر اساس تازهترین گزارش اوپک در ماه آوریل (اسفندماه - فروردینماه) افزایش یافت و از رقم دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه گذشت اما اینکه ایران می تواند به صادرات بیش از دو میلیون بشکه نفت برسد طبق اعلام کارشناسان بستگی زیادی به روال مذاکرات و وضعیت بازار نفت دارد.
کد خبر: ۱۰۴۶۶۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۲۸
وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو اوپک پلاس با افزایش تدریجی تولید برای ماههای مه، ژوئن و ژوئیه سال ٢٠٢١ میلادی موافقت کردند.
کد خبر: ۱۰۴۳۴۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۱۲
رئیس دورهای اوپک و وزیر معادن و نفت آنگولا تصمیمهای اوپک پلاس در یکسال اخیر را سبب ثبات در بازار نفت دانست و گفت: دوران نااطمینانی را پشت سرگذاشتیم.
کد خبر: ۱۰۴۳۴۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۱۲
هر بشکه نفت ایران در ماه فوریه ۲۰۲۱ برابر با اسفند ۹۹ با افزایش ۶ دلار و ۲۸ سنت به ۶۰.۶۶ دلار رسید.
کد خبر: ۱۰۴۰۶۸۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۴
معاون نخستوزیر روسیه معتقد است که قیمت نفت ممکن است سبب افزایش عرضه تولیدکنندگان غیر عضو ائتلاف اوپک پلاس شود. الکساندر نواک اعلام کرد که قیمتهای نفت ممکن است سبب افزایش عرضه نفت تولیدکنندگان خارج از ائتلاف سازمان کشورهای صادرکننده نفت ( اوپک ) و متحدانش ( اوپک پلاس) شود.
کد خبر: ۱۰۴۰۴۸۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۳
اوپک اعلام کرد تولید نفت ایران برای دومین ماه پیاپی در فوریه ۲۰۲۱ افزایش یافت و قیمت نفت ایران در این ماه به ۶۰.۶۶ دلار رسیده است.
کد خبر: ۱۰۴۰۳۷۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۳
کد خبر: ۱۰۴۰۱۸۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۱۲
قیمت سبد نفتی سازمان کشورهای صادرکننده نفت ( اوپک ) دیروز (چهارشنبه، ۱۳ اسفندماه) از ۶۲ دلار گذشت.
کد خبر: ۱۰۳۸۷۲۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۱۵