کلیات
اوپک یکی از سازمانهای فرا ملی در جهان است که اعضای آن با اتکا به اقتصاد نفتی و تولید نفت خود به دنبال نقش آفرینی موثر و سودمند در بازارهای جهانی هستند؛ سازمانی که در دهههای اخیر با فراز و نشیبهای فراوانی همراه بوده و مشکلات عدیدهای برای رسیدن به همگرایی و وحدت رویه دارد.
«سازمان کشورهای صادرکننده نفت / Organization of the Petroleum Exporting Countries» با عنوان اختصاری «اوپک / OPEC»، یک سازمان بین دولتی متشکل از کشورهای الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا، ونزوئلا و کنگو است. مقر بینالمللی اوپک از بدو تأسیس در سال ۱۳۳۹ در شهر ژنو در کشور سوئیس بود و در سال ۱۳۴۴ به شهر وین در کشور اتریش انتقال یافت.
۱۲ سپتامبر ۱۹۶۰ کشورهای صادرکنندهٔ نفت با هدف محافظت از منافع خود اقدام به تأسیس سازمان واحدی موافقت کردند که به اختصار «اوپک» نامیده شد. این توافق در پایان مذاکرات نمایندگان این کشورها در بغداد حاصل شد.
هدف اصلی این سازمان، آنچنان که در اساسنامه بیان شده، به این شرح است: «هماهنگی و یکپارچهسازی سیاستهای نفت کشورهای عضو و تعیین بهترین راه برای تأمین منافع جمعی یا فردی آنها، طراحی شیوههایی برای تضمین ثبات قیمت نفت در بازار نفت بینالمللی به منظور از بین بردن نوسانات مضر و غیر ضروری؛ عنایت و توجه ویژه به کشورهای تولیدکننده نفت و توجه خاص به ضرورت فراهم کردن درآمد ثابت برای کشورهای تولیدکننده نفت؛ تأمین نفت کشورهای مصرفکننده به صورت کارآمد، مقرون به صرفه و همیشگی؛ و بازده مناسب و منصفانه برای آنهایی که در صنعت نفت سرمایهگذاری میکنند.»
در دهههای اخیر افزایش کشورهای صادرکننده نفت که خارج از این سازمان قرار گرفتهاند رو به افزایش بوده و اوپک مجبور است که برای حفظ بهای نفت خام با آنها که در صدرشان روسیه قرار گرفتهاست کنار آید. با وجود این، دولتهای عضو اوپک که سران برخی از آنها وابستگیهای خارجی دارند با سایر اعضای این سازمان هماهنگی کامل ندارند.
این سازمان در راستای دفاع در مقابل سیاست استثماری شرکتهای بزرگ نفتی مشهور به «هفت خواهران» که به دلیل در اختیار داشتن تکنولوژی تولید نفت و تسلط بر شبکه حمل و نقل نفت خام، از افزایش قیمت نفت جلوگیری میکردند و ارزش آن را به صورت مصنوعی در بازار پایین نگه میداشتند، به پیشنهاد ونزوئلا در سال ۱۳۳۹ طی جلسهای در بغداد با حضور نمایندگان کشورهای ایران، عربستان، ونزوئلا، کویت و عراق تأسیس شد.
اوپک در دهه نخست عمر خویش سعی در تداوم بقا و در دهه دوم سعی در تأثیرگذاری بر بازار نفت و اعاده حقوق کشورهای تولیدکننده داشت. اکنون اوپک با افزایش وحدت نظر اعضایش، توانستهاست تأثیرات مثبتی در جهت جلوگیری از سقوط ناگهانی و نیز افزایش انفجاری قیمت نفت داشته باشد.
زبان رسمی اوپک انگلیسی است، هرچند که زبان رسمی اکثر کشورهای عضو این سازمان عربی است و انگلیسی تنها در نیجریه زبان رسمی شمرده میشود. هفت عضو فعلی اوپک از میان کشورهای عرب هستند، زبان رسمی اکوادور و ونزوئلا اسپانیایی است، زبان رسمی آنگولا پرتغالی و زبان رسمی ایران فارسی است. حق عضویت در اوپک سالانه ۵ میلیون دلار است و تنها کشورهای صادرکننده نفت میتوانند عضو این سازمان باشند.
تشکیل
سازمان اوپک در اوایل دهه ۱۹۶۰ سبب گشت تا کشورهای صادر کننده نفت جهان سوم برای چندین دهه با اتکا به قدرت سازماندهی شده خود از نقش موثرتری نسبت به گذشته بر خوردار شوند. با فرو پاشی نظام دو قطبی جهانی و حذف فشارهای ناشی از این نظام و عدم استقرار نظامی جانشین، انتظار میرفت تا اعضای سازمان اوپک با اتکا به قدرت تولید نفت خود، برخورداری از ذخایر عمده انرژی جهان و نیاز روز افزون جوامع صنعتی و کشورهای در حال توسعه برای دستیابی به اصلیترین حامل انرژی جهان، به وزنههای سیاسی قابل توجهی در نظام بین الملل تبدیل شوند.
تاریخچه
سازمان کشورهای صادرکننده نفت، opec (organization of petroleum exporting countries) به دنبال تلاشهای طولانی کشورهای صادرکننده نفت در سال ۱۹۶۰ بوجود آمد. ونزوئلا اولین کشوری بود که با نزدیک شدن به ایران، عراق، کویت، و عربستان سعودی در سال ۱۹۴۹ و ارائه این پیشنهاد که آنها به تبادل نظر بپردازند و برای برقراری روابط نزدیکتر و همیشگی بین خود راههای جدیدی کشف کنند، در راستای تأسیس سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) گام برداشت. در سپتامبر ۱۹۶۰، دولت عراق کشورهای ایران، کویت، عربستان سعودی، و ونزوئلا را به اجلاسی در بغداد دعوت کرد تا درمورد کاهش قیمت مواد خام تولید شده توسط کشورهای متبوع خود به مذاکره بپردازند. در نتیجه این مذاکرات، اوپک با هدف یکپارچهسازی و هماهنگکردن سیاستهای ناظر بر نفت کشورهای عضو تأسیس شد. ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا اعضای اولیه اوپک بودند.
دکتر فوأد روحانی از ایران اولین دبیرکل
اوپک بود که بالاترین مرجع اجرایی اوپک میباشد. روحانی به مدت چهار سال این سمت را برعهده داشت.
این سازمان بین سالهای ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۵گسترش یافت و قطر، (۱۹۶۱)، اندونزی (۱۹۶۲)، لیبی (۱۹۶۲)، امارات متحده عربی (۱۹۶۷)، الجزایر (۱۹۶۹) و نیجریه (۱۹۷۱) به جمع کشورهای اولیه اوپک پیوستند. اکوادور و گابن نیز بعدها به عضویت اوپک درآمدند، که اولی یعنی اکوادور در دسامبر ۱۹۹۲ از عضویت اوپک خارج شد و گابون نیز در ژانویه ۱۹۹۵ با تکرار حرکت اکوادور، از جمع کشورهای عضو اوپک خارج شد. اگر چه عراق همچنان یکی از اعضای اوپک محسوب میشود، لیکن تولیدات نفتی این کشور از مارس ۱۹۹۸جزء سهام مورد توافق اوپک قرار نداشتهاست. تخمین و برآورد EIA بیانگر آن است که یازده عضو فعلی اوپک تولیدکننده قریب به ۴۰٪ از نفت جهان هستند و حدود دو سوم (۶۵٪) ذخایر نفتی شناخته شده جهان در اختیار آنهاست.
علل تشکیل اوپک
کشورهایی که در جریان تأسیس
اوپک بوند، اهدافی را برای آغاز فعالیتهای این سازمان در نظر گرفتند که مهمترین آن عبارت بود از:
-ایجاد سیاست قیمت گذاری مشترک
- حفظ ذخایر نفت
- حفظ امنیت نفت حمل ونقل شده.
اعضای اولیه
اعضای اولیه
اوپک کشورهای عراق، عربستان سعودی، ونزوئلا، ایران و کویت بودند و اعضای دیگر یعنی، قطر، لیبی، اندونزی، ابوظبی، الجزایر، اکوادور، گابن، نیجریه، بعدا به آن اضافه شدند. اکوادور دراوایل دهه ۹۰ میلادی از این تشکیلات خارج شد.
در پی کاهش شدید قیمت نفت در سال ۱۹۹۸ میلادی کشورهای عضو تصمیم گرفتند تا برای افزایش قیمت آن دست به کاهش تولید بزنند. ولی این اقدام تاکنون منجر به نتیجه مطلوبی نشده است ضمناً این احتمال نیز مطرح شده است که سازمان جدیدی جایگزین اوپک شود.
شرایط اقتصادی
اوپک که یک سوم تولید جهانی را دارد و دارای دو سوم ذخائر ثابت شده جهانی است، دیگر آن قدرتی را که در سالهای ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۷ دارا بوده، ندارد آقای مارک اس نانگوما از گابن که در سال ۸۲-۱۹۸۱ دبیر کل اوپک بوده اظهار میدارد:اوپک نیروی پلیس در اختیار ندارد، تنها همبستگی کشورهای عضو است که میتواند یک نقش مهم را ایفا کند. هر کشور عضوی که به تصمیمات اوپک احترام نگذارد در مقابل اعضای دیگر، احساس شرمساری میکند.
بنابراین اعضایی که مایل به نقض تصمیمات سازمان هستند به خاطر محظوریتهای اخلاقی همیشه مصوبات را محترم میشمارند. وانگهی متعاقب اقدامات ملی کردن، کمپانیها کاملا در اوپک مستقل شدهاند.
مارک. اس، نانگوما نقطه نظرهای خود را اینطور ادامه میدهد: این کمپانیها از لحاظ جغرافیایی تغییر جهت دادهاند. با درآمدهائی که از نفت و به خصوص نفت خاورمیانه عاید آنها شد در جاهای مشکلتر مانند دریای شمال و یا مکزیک در امر اکتشاف سرمایه گذاری کرده و خود را مشغول ساختهاند.
تقلیل مصرف نفت و نیز بالارفتن قیمت دلار هم برای کمپانیها و هم برای اوپک آثار منفی داشت، از آن جمله تاثیر قطعی روی فعل و انفعالات فرآوردههای موجود در سال ۱۹۷۹ در اثر عرضه نفت به وسیله کمپانیها، قیمتها میل به پایین آمدن داشت، اما تولیدکنندگان تلاش میکردند که قیمتهای نفت را حفظ کنند.
برخی تحولات مهم
در سال ۲۰۰۷ اوپک اعلام کرد که از روز ۱٫۱۱٫۲۰۰۷ تولید خود را به میزان ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد داد. افزایش تولید نفت به دلیل مقابله با اثرات منفی قیمت ۷۷ دلاری نفت بر اقتصاد جهانی و کاهش ذخایر جهانی نفت اتخاذ شد و این ۵۰۰ هزار بشکه بر تولید واقعی کشورهای عضو اضافه شد. به این ترتیب تولید واقعی ده کشور غیر از عراق و آنگولا از روز ۱٫۱۱٫۲۰۰۷ به ۲/۲۷ میلیون بشکه در روز رسید، ولی علیرغم اعلام افزایش تولید اوپک بهای یک بشکه نفت خام برای اولین بار از مرز ۸۱ دلار عبور کرد. همزمان با نشست شورای امنیت (گروه ۵+۱) برای بررسی وضعیت ایران، قیمت نفت در بازارهای آمریکا با افزایش دو و نیم درصدی به حدود ۸۴ دلار در هر بشکه رسید. در آستانه فصل سرما، بهای نفت در بازارهای جهانی به رکورد کم سابقه ۹۳ دلار برای هر بشکه رسید ور این در حالی است که قیمت این ماده خام در بازارهای خاور دور به بالای ۹۳ دلار رسید. بازارهای جهانی خود را برای افزایش بهای نفت به میزان صد دلار در هر بشکه آماده کردند. در آخرین روز سال ۲۰۰۷ میلادی قیمت هر بشکه نفت به بالای ۹۶ دلار آمریکا رسید، در حالیکه در آغاز سال ۲۰۰۷ میلادی قیمت هر بشکه نفت در حدود ۶۰ دلار آمریکا بود.
به این ترتیب قیمت نفت در سال ۲۰۰۷ با افزایشی ۵۸ درصدی، بیشترین افزایش قیمت را در یک دهه گذشته داشتهاست. تنشهای موجود در خاورمیانه، کاهش قدرت دلار آمریکا و کمبود گنجایش ظرفیت کاری پالایشگاهها از عوامل مؤثر در این افزایش قیمت بودهاست. افزایش قیمت نفت بر قدرت خرید مصرفکنندگان در بسیاری از کشورها تأثیر محسوسی داشته. قیمت محصولات نفتی با افزایش نسبتاً چشمگیری در سال ۲۰۰۸ میلادی مواجه شد. قیمت نفت در اوایل تابستان ۲۰۰۸ به رقم بیسابقه ۱۴۸ دلار رسید، اما در اوج گرمای تابستان ۲۰۰۸ با آشکار شدن بحران مالی ۲۰۰۷-۲۰۰۹ در اقتصاد جهانی، قیمت نفت روند نزولی گرفت و به زیر ۴۰ دلار در هر بشکه سقوط کرد!
قیمت محصولات نفتی با افزایش نسبتاً چشمگیری در سال ۲۰۱۰ میلادی مواجه شد. قیمت نفت در اوایل سال ۲۰۱۱ مجدداً به رقم ۱۲۰ دلار رسید.
اوپک (سازمان کشورهای عرب صادر کننده نفت)
OAPEC) organization of arab petroleum experting contries)
این سازمان در سال ۱۹۶۸ و با عضویت سه کشور عربستان، کویت و لیبی به وجود آمد و اساسنامه آن در همان سال در بیروت به امضای دولتهای عضو رسید. کشورهای ابوظبی، الجزایر، بحرین، دوبی و قطر در سال ۱۹۷۰ و مصر و سوریه در سال ۱۹۷۱ به اوآپک پیوستند. از اقدامات مهم اوآپک، افزایش قیمت بود که نهایتاً منجر به شوک اولی نفتی شد و سازمان اوپک بعدا رویه آن را دنبال کرد. سازمان مذکور یک سازمان مقدماتی برای هماهنگ کردن منافع اعراب در اوپک به شمار میآید.
پنجشنبه ظهر، نشست مجازی اوپک پلاس برگزار شد و کشورهای عضو در این سازمان، کاهش تولید روزانه ۲.۲ میلیون بشکه نفت را تمدید کردند. حال باید دید تاثیر این تصمیم بر ایران چیست؟
کد خبر: ۱۲۰۷۸۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۱
یکصدوهشتادوهفتین نشست عادی سازمان کشورهای صادرکننده نفت ( اوپک ) دقایقی پیش بهصورت ویدیوکنفرانس آغاز بهکار کرد.
کد خبر: ۱۲۰۷۵۲۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۰۹
نشست اوپک پلاس آغاز شد و قرار است درباره میزان عرضه نفت تصمیمگیری شود. سه جلسه آنلاین نشست اوپک ، JMMC و سپس نشست اوپک پلاس در دستور کار برگزاری است.
کد خبر: ۱۲۰۷۵۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۰۹
جدیدترین گزارش ماهانه اوپک نشان داد قیمت نفت سنگین ایران پس از ۳ ماه رشد متوالی، در اکتبر با کاهش روبرو شد.
کد خبر: ۱۲۰۴۵۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۳
دبیرکل اوپک با توجه به افزایش تولید نفت برزیل اعلام کرد درهای اوپک برای ورود این کشور باز است.
کد خبر: ۱۲۰۳۴۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۱۷
وزارت انرژی آمریکا از بازگشت ایران به جایگاه سوم اوپک با کنارزدن امارات و تولید ۲.۹۳میلیون بشکه در روز نفت در سهماهه سوم ۲۰۲۳ خبر داد.
کد خبر: ۱۲۰۲۵۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۱۳
اوپک پیشبینیهای میان مدت و بلندمدت تقاضای جهان برای نفت در دورنمای سالانه را بازبینی صعودی کرد و هشدار داد ۱۴ میلیارد دلار سرمایهگذاری برای تامین تقاضا، ضروری است.
کد خبر: ۱۱۹۷۹۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۱۹
عربستان امروز اعلام کرد به کاهش داوطلبانه تولید خود به میزان یک میلیون بشکه در روز از ماه نوامبر تا پایان سال 2023 ادامه خواهد داد.
کد خبر: ۱۱۹۶۶۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۱۲
چرتکه
عربستان سعودی با کاهش داوطلبانه عرضه نفت تأثیر به سزایی در افزایش قیمت انرژی داشته است. این افزایش نگرانیهای زیادی را برای بانکهای مرکزی مخصوصاً فدرال رزرو آمریکا ایجاد کرده است تا تلاشهای آنها در راستای مهار تورم بر باد نرود. در این میان اما ایران و نیجریه توانستهاند با افزایش تولید میانگین تولید نفت اوپک را بالا ببرند. در این ویدیو جزئیات ماجرا را با ترجمه فارسی میبینید.
کد خبر: ۱۱۹۵۲۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۵
تولید و سرمایهگذاری از جمله چالشهای وزارت نفت دولت سیزدهم از زمان آغاز بهکار بود که در کمتر از دو سال، با باورپذیری و تکیه بر توان داخلی، موفق به عبور از این چالش و ایستادن در کنار غولهای تولیدکننده نفت اوپک شد.
کد خبر: ۱۱۹۴۵۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۱
تولید نفت خام ایران بر اساس تازهترین گزارش اوپک ، در ماه اوت (مردادماه - شهریورماه) با ۱۴۳ هزار بشکه افزایش به ۳ میلیون بشکه رسید و پس از عربستان و عراق جایگاه سومی را دوباره از آن خود کرد.
کد خبر: ۱۱۹۲۸۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۲
براساس دادههای کشتیرانی و محاسبات رویترز، بارگیری نفت خام از بنادر غربی روسیه در ماه آگوست، بهرغم تعهد مسکو برای کاهش روزانه 500 هزار بشکهای صادرات نفت، کمی بیشتر از ماه جولای بوده است.
کد خبر: ۱۱۹۱۸۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۷
نظرسنجی رویترز نشان داد تولید نفت اوپک در ماه اوت، با افزایش قابل توجه تولید ایران و به رغم کاهش اضافی تولید از سوی عربستان، صعود کرد.
کد خبر: ۱۱۹۰۶۵۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۰
رویترز
قیمت نفت در روز دوشنبه کاهش یافت، اما نزدیک به بالاترین حد سه ماهه خود در نوسان بود و قرار بود بزرگترین رشد ماهانه خود را در بیش از یک سال گذشته به دلیل انتظارات عربستان سعودی برای تمدید کاهش تولید داوطلبانه تا سپتامبر و کاهش عرضه جهانی به ثبت برساند.
کد خبر: ۱۱۸۵۶۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۰۹
بر اساس دادههای گزارش بازار نفت آژانس بینالمللی انرژی، تولید نفت ایران در ماه مه (پنجمین ماه از سال میلادی) به ۲.۸۷۰ میلیون بشکه در روز در مقایسه با ۲.۷۹۰ میلیون بشکه در روز در آوریل، افزایش یافت.
کد خبر: ۱۱۸۲۴۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۸
وزیر نفت ایران و وزیر انرژی عربستان طی دیدار و مذاکراتی فشرده و طولانی در حاشیه هشتمین سمینار بینالمللی اوپک در وین درباره وضع بازار نفت و سرمایهگذاری در این صنعت گفتوگو کردند.
کد خبر: ۱۱۸۲۰۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۵
وزیر اقتصاد اعلام کرد: جمهوری اسلامی ایران بعد از چهار سال در سطح وزیر در اجلاس صندوق اوپک شرکت کرد؛ هم در خود اجلاس نقش فعالی ایفا کردیم و هم در حاشیه اجلاس از فرصت گفت و گوهای دو طرفه با وزرای اقتصادی کشورهای عضو صندوق استفاده شد.
کد خبر: ۱۱۸۰۰۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۳۱
جدیدترین نظرسنجی پلاتس نشان داد: تولیدکنندگان گروه اوپک پلاس در ماه مه که جدیدترین دور محدودیت عرضه را آغاز کردند، تولیدشان را مجموعا ۶۷۰ هزار بشکه در روز کاهش دادند.
کد خبر: ۱۱۷۸۵۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۰
یکصدوهشتادوششمین نشست عادی سازمان کشورهای صادرکننده نفت ( اوپک ) دقایقی پیش در مقر این سازمان در وین آغاز بهکار کرد.
کد خبر: ۱۱۷۷۷۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۱۳
دبیرکل اوپک گفت این گروه از بازگشت کامل ایران به بازار نفت بعد از برداشته شدن تحریمها استقبال میکند.
کد خبر: ۱۱۷۷۲۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۹