کلیات
طَبَس مرکز شهرستان طبس، شهری کویری در غرب استان خراسان جنوبی ایران است. این شهر پیشتر جزئی از استان یزد بود که در سال ۱۳۹۱ به استان خراسان جنوبی ملحق شد.پیش از سال ۱۳۸۰ طبس جزئی از استان خراسان بزرگ بود.
علمای طبس
طبس پیشینه بسیار بزرگی در معرفی علما به سطح تراز اول کشور دارد و علمای این خطه برخی مربوط به قرن پنجم یا ششم هجری بوده و این یکی از نکاتی بسیار مورد اهمیت است به روایت شیخ محمّد رضا طبسی نجفی علمای شهز طبس به شرح ذیل است :
۱ – سلطان محمود بن غلام علی الطبسی : در امل الآمل می گوید: وی فاضل، فقیه، آشنا به (ادبیات) عربی، قاضی بوده است. از جمله آثار او کتاب مختصر شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، اثبات الرجعه رساله ای در علم عروض بوده است. نوری او را از شاگردان مجلسی شمرده است. می گویم: این شخصیت از علمای شهر ما که شهری قدیمی است، می باشد. بسیاری از عالمان بزرگ و برجسته برای تحصیل علوم دینی به این شهر وارد شده اند. برخی مدارس علمیه طبس عبارتند از: مدرسه میرزا رفیع، مدرسه دو منار، مدرسه وسیع و گسترده به نام «حسینیه» و…
۲ – محمد ابراهیم بن محمد علی طبسی از شاگردان میرزا محمد بن عبد النبی اخباری.
۳ – محمد باقر طبسی. وی برادر علامه حجه فقیه مولی میرزا محمد ابراهیم طبسی بوده است.
۴ – تاج الدین ابراهیم بن قصاع طبسی
۵ – محمّد صادق طبسی صاحب کتاب منهج السداد فی ترجمه نجاه العباد.
۶ – حیدر بن نعمه الله طبسی صاحب کتاب صحائف الاعمال به زبان فارسی.
۷ – حسن بن مولی سلطان محمد واعظ طبسی گلیکی زنده در سال ۱۲۸۷ه
۸ – محمد هادی طبسی صاحب کتاب مقتبس الاثر فی شرح الباب الحادی عشر. وی از شاگردان مجلسی و تقریبا تا سال ۱۱۲۱ق زنده بوده است.
۹ – ، محمد بن حسن مشهدی طبسی مؤلّف کتاب مرشد الخواص. او در ۱۸ رجب ۱۲۲۳ ق از تالیف این کتاب فارغ شده است.
۱۰ – زین العابدین پدر شیخ جلیل محمد علی رئیس الاسلام
۱۱ – محمد رضا پدر علامه فقیه آقا محمد باقر میدانی.
۱۲ – عبد الواحد و فرزندش آقا میرزا محمد ابراهیم معروف به آقا میرزا. او بزرگ مردی فقیه، اصولی، محدّث، حکیم، قاضی، بسیار دلسوز و مهربان و کریم بود. او دارای چهار فرزند بود.
۱۳ – میرزا محمد علی مشهور به آقا بزرگ. او فقیه، اصولی، حکیم و محدّث بوده است.
۱۴ – آقا محمد رضا مشهور به آقا میانه. (م۱۳۷۶ق) وی نیز فقیه، حکیم، متکلّم، خطیب و بحّاث چیره دستی بوده است.
۱۵ – معروف به آقای مشارق.
۱۶ – ذبیح الله مشهور به آقای شیری.
۱۷ – موسی طبسی و فرزندش حاج مؤمن صاحب کتاب مناهج العرفان.
۱۸ – حاج محمد تقی طبسی از شاگردان جمال الدین خوانساری. صاحب کتاب ادعیه الاسابیع و ترجمه منهج الدعوات و ترجمه ادعیه الاسابیع بوده است. او این کتابها را به دستور شاه سلطان حسین صفوی ترجمه کرده است. همچنین وی حاشیه ای هم بر مدارک داشته است.
۱۹ – عبد علی طبسی صاحب کتاب االاسئله الطبسیه.
۲۰ – محمد علی بن محمد بن محمود بن مولانا علی طبسی صاحب کتاب تکمله زبده البیان. وی به سال ۱۰۸۴ق نگارش این کتاب را به پایان رسانیده است.
۲۱ – سید امیر حسین بن روح الله حسینی طبسی مشهور به صدر جهان. او در حیدر آباد سکنی گزید و در آنجا از دنیا رفت. نام کتابش ذخیره الجنّه فی اعمال السنه و الادعیه و الآداب است.
۲۲ – شیخ حسین طبسی
۲۳ – معین طبسی صاحب حاشیه بر شرح مطالع.
۲۴ – محمد رفیع بن عبد الواحد
۲۵ – احمد بن حاج محمد طبسی سکاکی مترجم کتاب الدر النظیم فی خواص القرآن الکریم
۲۶ –محمد حسین طبسی. وی فقیهی وجیه، محور تقوا و علم و مجسمه فضل و حلم و از مراجع تقلید زمان خود، بوده است. او نزد اساتیدی چون حجت فقیه مولی میرزا محمد ابراهیم طبسی، مجدد (میرزای بزرگ) شیرازی، سید محمد اصفهانی و شیخ محمد کاظم خراسانی (آخوند خراسانی) تلمّذ کرده است. وی پس از وفات مجدد شیرازی به طبس بازگشت و لباس ریاست و مرجعیت را به تن نمود. عده بسیاری از اعلام از جمله محمد بن مولی علی اکبر طبسی نزد او تلمّذ و از محضرش استفاده کردند.
۲۷- سيدابراهيم مهاجريان مقدم
زمین‌لرزهٔ طبس
زمین لرزه‌ای در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۳۵۷ طبس را به کلی ویران نمود و حدود ۱۰٬۰۰۰ تن قربانی گرفت. آمار رسمی قربانیان این حادثه توسط مرکز آمار ایران ۷٬۶۷۶ نفر ذکر شده‌است. طبس در زمین‌لرزه به‌طور کامل نابود شد و پس از آن بازسازی‌هایی در آن انجام شد.
سوغاتی‌های طبس
عصارهٔ علف هیزه، عصارهٔ آویشن، عصارهٔ کلپوره، روورکرده، قطاب، باقلوا، نان چایی، نان نخود و مرباهای بهار نارنج، پوست پرتغال؛ بالنگ؛ پوست پسته؛ نارنجوک و عرقیات گیاهان کوهی و محلی و سبزیجات معطر از سوغات طبس می‌باشد.
سینی‌های مسی که عمدتاً با طرح نخل و پلیکان و طرح‌های ظریف و مینیاتوری است، گلیم و فرش طبس در طرح‌های لچک ترنج، جوشقان، محرابی، دسته گلی، گنبدی، کف ساده، قاب قابی درختی، افشان و خشتی بافته می‌شود و بافته‌های حصیری از برگ‌های نخل؛ از دیگر صنایع دستی و سوغات طبس محسوب می‌شود. سایر سوغات شهرستان عبارتند از: (صیفی‌جات، پسته؛ گل نرگس، انواع گیاهان داروئی، شیره با ارزش آنغوزه، نارنج-، لیمو شیرین، پرتقال، نارنگی) خرما، خرمالو با عطر و طعم خاص و منحصر بفرد، پسته، بهار نارنج، زعفران، زیره سیاه، عسل خاص و طبیعی طبس، خاکشیر، انواع مربا: (مربای بهار نارنج، مربای نارنجوک (نارنج نارس و کوچک)، مربای بالنگ، مربای پوست پسته، مربای خرما و انجیر، مربای گوجه فرنگی، نان: نون قرص (نان دایره‌ای شکل و خاص شهرستان)، تفتون (نان محلی)
جدایی از یزد و بازگشت به خراسان
طبس که پیشتر شهری در استان خراسان بود، در سال ۱۳۸۰ و پیش از تقسیم استان خراسان بزرگ، به استان یزد ملحق شد؛ ولی چند سال پس از تقسیم استان خراسان، در زمستان سال ۱۳۹۱ به استان خراسان جنوبی ملحق شد.
در مورد طبس در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
