تهران پانزدهمین شهر پرجمعیت جهان با مساحت ۷۳۰ کیلومتر مربّع است که به همراه توابع خود جمعیتی بالغ بر ۱۴ میلیون نفر دارد. این شهر به لحاظ بزرگی بیست و هشتمین شهر دنیا است که تراکم جمعیت آن بین ده هزار و هفتصد تا بیش از یازده هزار نفر در هر کیلومتر مربع است.

 

جغرافیا

---

تهران به ۲۲ منطقه و ۱۱۲ ناحیه (شامل ری و تجریش) تقسیم شده و نماد آن برج آزادی و برج میلاد است. این شهر در فهرست گرانترین شهر‌های دنیا محسوب می‌شود، ولی به لحاظ کیفیت زندگی از استاندارد‌های مطلوب برخوردار نیست.

این شهر در دوره حکومت آغامحمدخان قاجار، به پایتختی برگزیده شد؛ شهری که در پهن‌های بین دو وادی کوه و کویر و در دامنه‌های جنوبی البرز گسترده شده و ۱۱۹۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. تهران از سمت جنوب به کوه‌های ری و بیبی شهربانو و دشت‌های هموار شهریار و ورامین و از شمال به واسطه کوهستان محصور شده است.

 کوهستان شمالی تهران که بلندترین قله این کوهستان - توچال - با ۳۹۳۳ متر بر تمام فضای شهر مشرف است. دومین منطقه، دامنه‌های البرز است؛ که به تپه ماهور‌ها و دره‌های اوین، درکه، نیاوران، حصارک و سوهانک منتهی میشود و همواره خیل عظیمی از جمعیت را بسوی خود فرامیخواند. منطقه سوم دشتی است که تهران بر آن گسترده شده و دارای شیب ملایمی با جهت شمالی- جنوبی است.

فضای جغرافیایی شهر تهران در کوه و دشت به وسیله دو رود کرج در غرب و جاجرود در شرق مشخص میشود که در نزدیکی کویر نمک در جنوب شرقی تهران به یکدیگر میپیوندند. آب و هوای تهران در مناطق کوهستانی شمال اندکی مرطوب و معتدل است و با گسترش رو به جنوب گرم و خشک میشود.

 

حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت تهران ۴۱ تا ۶- درجه سانتی گراد است و میزان بارندگی سالیانه آن در حدود ۳۲۷ میلی متر می‌باشد. تهران در سال ۴۰ روز یخبندان دارد. این شهر از نظر زمین لرزه جزء نواحی پر زیان (۸ تا ۱۰ درجه مرکالی) به شمار می‌آید.

یکی از مسائل مهم شهر تهران موضوع تأمین آب شرب است که آب تهران توسط رودخانه‌های اصلی کرج، جاجرود و لار تامین می‌شود.

تهران که بزرگترین و مهمترین شهر ایران است، موقعیت ویژه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و جغرافیایی دارد که سبب شده بسیاری از مردم کشور (برای کار، تحصیل، درمان، انجام امور اداری، خرید یا فروش کالا و تفریح) به این شهر آمده و تدریجاً در آن ساکن شوند.

تاریخ شهر

آبادانی تهران با ویرانی ری آغاز شد. دو بار حمله مغولان به ری و گریز مردم به مناطق اطراف باعث آبادانی مناطقی، چون تهران گردید. دوره جدید شهرنشینی در تهران از سال ۱۳۰۰ هجری شمسی آغاز می‌شود که رشد سریع و دگرگونی‌های چشمگیری را باعث گردید. این دوره خود به چهار مقطع اساسی تقسیم می‌شود. سال‌های بین ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ خورشیدی که طی این سال‌ها تمامی خندق‌ها و دروازه‌ها برداشته شدند و بجای آنها، بلوار، خیابان و ساختمان‌های جدیدی مانند ایستگاه راه آهن، ساختمان وزارت امور خارجه، باشگاه افسران، دانشکده افسری، شهربانی کل کشور، بانک ملی ایران و ... احداث گردید و چهره نا منظم تهران شکلی کمابیش منظم و هندسی یافت.

 

تهران اول بار حدود ۲۰۰ سال پیش توسط آغا محمدخان قاجار به عنوان پایتخت ایران برگزیده شد. تقریبا بیشتر عمارت‌ها و ابنیه قدیمی تهران که امروز بخشی از میراث فرهنگی ایران را شامل می‌شود متعلق به همان دوره و یا عهد صفوی است.

تهران دارای ۶۳۱ پارک (بوستان) است که از میان آن‌ها ۴ پارک جنگلی به مساحت ۴۰۰۰ هکتار و ۶۲۷ پارک به مساحت ۱۱۳۰ هکتار بالغ است. ۹ فرهنگسرا، ۴۳ خانه فرهنگ، ۲۹ کتابخانه، ۲۲ نگارخانه و ۳۶ امامزاده از سرمایه‌های فرهنگی شهر تهران به شمار می‌آیند.

تهران کنونی

---

با داشتن حدود ۲۰% جمعیت ایران، ۲ میلیون اتومبیل، ۳۰ هزار واحد صنعتی، ۱۳۴ شهرک، ۴۰%تولید ناخالص ملی و ۷۰۰ کیلومتر مربع مساحت، متاسفانه شرایط زیستی مطلوبی را برای ساکنین خود بوجود نیاورده است بطوریکه صرف نظر از مسائل حاد تامین آب، دفع فاضلاب و رفت و آمد، اکنون به عنوان یکی از آلودهترین شهر‌های بزرگ جهان معرفی شده است.

امروزه مشکل اصلی تهران بزرگ در دو بعد حرکت شهری (سواره و پیاده) و مشکلات ادراک و رفتار در منظر شهری قابل بررسی است. در این میان وظیفه سازمان زیبا سازی با توجه به مشکلات ذکر شده بسیار حائز اهمیت میباشد. وظیفه این سازمان، معماری، شهرسازی، خیابان بندی یا حل مشکلات ترافیک نیست.

 

 

---

یکی از مشکلات شهر تهران که گاهی از آن نیز به عنوان کلاف سر در گم یاد میشود، وجود ترافیک سنگین خودرو‌هایی است که در این ابر شهر خاورمیانه از سویی به سوی دیگر میروند. به گفته کارشناسان حمل و نقل و امور شهری، روزانه بیش از سه میلیون خودرو و دو میلیون موتورسیکلت در تهران تردد میکنند و همین مسئله به تنهایی کافی است تا مسئولان شهری تهران را مجاب کند تا بخش قابل توجهی از طرح‌ها و برنامه‌های خود را به روانسازی ترافیک و تسهیل مسافرت‌های درون شهری اختصاص دهند.

توسعه حمل و نقل عمومی و گسترش زیر ساخت‌های شهری، شبکه‌های بزرگراهی، احداث تقاطع‌های غیر همسطح و ایجاد سیستم‌ها و تجهیزات هوشمند از اولویت‌های مدیریت شهری برای بهبود ترافیک تهران بزرگ است. تسریع در گسترش خطوط و ایستگاه‌های قطار شهری و توسعه خطوط اتوبوسرانی تندرو از مواردی است که نگاه اصلی مدیریت شهری بر آن استوار است.

ناوگان قطار شهری با ظرفیت نزدیک به ۶۰ ایستگاه در شبک‌های به طول ۱۰۵ کیلومتر، سه خط  به عنوان مکمل مترو در برخی مناطق پر ازدحام پایتخت، ۶ هزار دستگاه اتوبوس و حدود ۹۵ هزار دستگاه تاکسی وخودروی شخصی هر روز اقدام به جابجایی ۱۸ میلیون سفر درون شهری میکنند.