کلیات

مُعَوِّذَتَیْن (دو نگاه‌دارنده)، به سوره‌های فلق و ناس‌ می‌گویند که با «قُلْ اَعوذُ» شروع شده و متضمن تعویذ (پناه‌بردن به خدا) هستند. به این دو سوره «مُشَقْشَقَتَیْن» نیز گفته می‌شود.

دلیل نام‌گذاری

از آن‌جا که دو سوره ناس و فلق با عبارت «قُلْ اَعوذُ» آغاز می‌شود و نام دیگر آن‌ها مُعَوّذه است، آن را معوذتین یعنی دو معوذه می‌گویند.  ابن شهر آشوب‌ می‌گوید که در اکثر تفاسیر وارد شده که پیامبر اکرم (ص) حسنین را به دو سوره قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ و قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ تعویذ می‌کرد، به این سبب آن دو سوره را معوّذتین نامیدند.

نزول یک‌باره

طبق روایتی که عقبة بن عامر از پیامبر (ص) نقل کرده، معوذتین با هم و یکجا نازل شده‌اند. پیامبر (ص) فرمودند: «امشب دو سوره بر من نازل کردند که مثل آن ندیده‌ام یعنی معوذتین».  سیوطی هم که به همین قول معتقد بوده گفته این دو سوره مدنی هستند و در قصه سحر لبید بن اعصم -همانطور که بیهقی در دلائل النبوة نوشته- نازل شده است.

زمان و وجه نزول

علی بن ابراهیم قمی در تفسیرش روایتی از امام صادق (ع)، و سید هاشم بحرانی در تفسیر برهان به نقل از فضیل بن یسار روایتی از امام باقر (ع) نقل کرده‌اند که: پیامبر (ص) مریض شدند و تب ایشان شدت پیدا کرد. پس جبرئیل و (میکائیل) این دو سوره را برای شفای آن حضرت (ص) نازل کردند (جبرئیل به قرائت سوره فلق و میکائیل به قرائت سوره ناس در پایین پای آن حضرت برای شفا متوسل شدند.)

مُشَقشَقتین

شقشقه به معنای کلامی است که در مواقع حساس از زبان انسان صادر می‌شود. چون انسان در مواقع احساس خطر این سوره را می‌خواند تا پناه و نجات یابد این سوره را مشقشقه نام نهاده‌اند. مجموع ناس و فلق را «مشقشقتین» هم می‌نامند.