کلیات

عبدالباسط محمد عبدالصمد سلیم داود در سال ۱۹۲۷ در روستای «المزاعزه» یکی از توابع شهر ارمنت در استان قنا در جنوب مصر به دنیا آمد. نسب خانوادگی وی از کردهای مهاجری می‌باشد که به هنگام لشکرکشی های صلاح الدین ایوبی به همراه وی به تعداد کثیری از ترکیه به مصر مهاجرت کردند. پدرش عبدالصمد یکی از مدرسین حفظ و تجوید قرآن کریم بود.

عبدالباسط از قاریان بزرگ قرآن اهل مصر می‌باشد که توانایی خاص در قرائت قرآن داشت. این قاری طرفداران و مقلدان فراوانی در سرتاسر جهان دارد. وی نخستین رئیس اتحادیه قاریان و حافظان قرآن در مصر بوده‌است. معمولا از عبدالباسط، منشاوی، خلیل الحصری و مصطفی اسماعیل به سبب تأثیر بزرگی که در جهان اسلام داشته‌اند به عنوان چهار قاری مهم و بزرگ قرآن در دوران معاصر نام می‌برند. آنچه که از وی برای مسلمانان باقی مانده‌است گنجینه بیش از نیم قرن قرائت اوست که در نوارها ضبط شده‌است و در دنیای اسلام استفاده می‌شود.

زندگی

عبدالباسط در ۶ سالگی به مکتب القرآن در ارمنت رفت. در ۱۰ سالگی حافظ کل قرآن شد. پس از این‌که عبدالباسط به سن ۱۲ سالگی رسید از هر شهر و روستا در استان قنا و مخصوصا از جانب اصفون المطاعنه دعوت‌هایی به سوی او روانه شد، چراکه گواهی استاد سلیم که به عبدالباسط اعطا شده بود نقطه اطمینان همه مردم بود. او در سال ۱۹۵۰ به مراسمی که برپا شده بود رفت. در آن مجلس یکی از نزدیکان عبدالباسط از مسئولین مجلس اجازه خواست تا او ۱۰ دقیقه‌ای را به تلاوت بپردازد. عبدالباسط آیاتی از سوره احزاب را تلاوت کرد و این تلاوت عبدالباسط ۱٫۵ ساعت ادامه پیدا کرد و بسیار مورد استقبال مردم قرار گرفت. در سال ۱۹۵۱ عبدالباسط به رادیو مصر رفت. او پس از به دست آوردن شهرتی که در طول چند ماه بدست آورده بود به قاهره مهاجرت کرد. با پیوستن او به رادیو، استقبال مردم در مصر برای خرید گیرنده‌های رادیوئی زیاد شد و در بیشتر خانه‌ها گسترش یافت.

سفر به کشورهای مختلف

از سال ۱۹۵۲در ماه رمضان و یا غیر رمضان مسافرت های عبدالباسط به دورترین نقاط عالم شروع شد، حتی بعضی از دعوت هایی که از او می‌شد به مناسبت برگزاری یک محفل نبود بلکه از اودعوت می‌شد تا در آن کشور حضور داشته باشد و هنگامی که سوال می‌شد به چه مناسبتی از استاد دعوت کرده اید؟ می گفتند: که محفل به خاطر ایشان برگزار شده است چرا که هنگامی که استاد در یک محفلی حضور دارد فضائی از سرور و شادی در آن مکان حاکم می‌گرد.

این قضیه از استقبال کشورهای مختلف جهان از او در چهار چوب استقبال های رسمی و دولتی و یا مردمی معلوم می‌شود. رئیس جمهور کشور پاکستان در فرودگاه به استقبال او آمد او را ملاقات کرده و با او مصافحه نمود، در جاکارتا در کشور اندونزی در بزرگترین مساجد آن‌جا به تلاوت قرآن کریم پرداخت در حالی که هر گوشه مسجد ازحاضرین پر شده بود و جمعیت با مسافت یک کیلومترمربع به خارج مسجد کشیده شده بود و در میدان مقابل مسجد بیش از ۲۵۰ هزار مسلمان تا صبح در حالی که سر پا ایستاده بودند به صدای او گوش می‌داند. از میان کشورهایی که عبدالباسط به آن‌جا سفر نمود هند است، او به مسافرت به کشورهای عربی و اسلامی بسنده نکرد، بلکه شرق و غرب و شمال و جنوب عالم را پیمود تا در همه نقاط به مسلمانان دست پیدا کند. از مشهورترین مساجدی که در آن به تلاوت پرداخته است، مسجدالحرام در مکه ، مسجد نبوی (صلی الله علیه و آله) در مدینه، مسجد الاقصی در قدس، مسجد ابراهیمی (علیه السلام) در فلسطین و مسجد اَموی در دمشق و مساجد مشهورآسیا، آفریقا، ایالات متحده، فرانسه، لندن، هند و اکثر کشورهای جهان بوده است. . وقتی فلسطین اشغال شد، او همواره از این موضوع اظهار ناراحتی می‌کرد و نسبت به آنچه که وی «ظلم رفته بر فلسطین» می‌نامید ابراز انزجار می‌نمود و آرزو داشت که بار دیگر بتواند به مسجدالاقصی برود و خاطرات گذشته را تجدید کند و اگر هم خود نتوانست، فرزندانش پا به فلسطین گذاشته و در مسجدالاقصی به تلاوت قرآن بپردازند. روزنامه رسمی و غیر رسمی عکس و نوشته هایی مبنی بر اسطوره بودن وی منتشر کردند.

اتوبیوگرافی و خاطرات

عبدالباسط در اتوبیوگرافی خود می‌گوید «من به ۱۴ ایالت از ایالات آمریکا که در آن‌ها مراکز مسلمین وجود داشت سفر کرده‌ام که تعداد زیادی از مسلمین در این مراکز هستند. از تفضل خدا، در همه کشورها موفق بودم. در لس آنجلس ۶ نفر پس از شنیدن تلاوت قرآن کریم اسلام آوردند؛ در اوگاندا ۹۲ نفر. در آن‌جا دو مجلس داشتم: در یکی ۷۲ نفر از آن‌ها و بقیه در مجلس دوم اسلام آوردند. حتی یک خانم گوینده تلویزیون همراه من بود که در آخرین روز خواست دستم را ببوسد و من متأثر شدم ولی نپذیرفتم. او تقاضا کرد به حج برود. به اوگاندایی‌ها گفتم اگر اجازه بدهید، بگذارید این خانم امسال به مسافرت حج برود. پس از آن، خواست که نامش را تغییر دهد، من نام «آمنه» را برایش انتخاب کردم.»

یاسر فرزند عبدالباسط نقل می‌کند: «روزهای شنبه هر هفته ساعت هشت تلاوت پدر از رادیو مصر پخش می‌شد. در این ساعت همه اعضای خانواده بر سر سفره و کنار هم نزد پدر می‌نشستیم و به تلاوت ایشان گوش فرا می‌دادیم. همگی ما به مدت نیم ساعت سراپا گوش می‌شدیم، هیچ‌کس تکان نمی‌خورد و حتی صندلی را هم تکان نمی‌داد و مرحوم پدر در اثنای پخش تلاوت، سر خود را روی آستین‌اش می‌گذاشت و به فکر فرومی‌رفت. ایشان در منزل با صوت تلاوت قرآن نمی‌کرد، مگر زمانی که عده‌ای از خبرنگاران یا مجریان رادیو یا عکاسان در منزل حضور می‌یافتند. اما عادت همیشگی ایشان این بود که هر روز پس از نماز صبح در اتاق خود قرآن می‌خواند. من وقتی شش ساله بودم با ایشان به مسجد امام شافعی می‌رفتم و به تلاوت‌های ایشان گوش می‌دادم. در برخی مراسم و محافل قرآنی و جشن‌ها که ایشان به تلاوت می‌پرداختند مردم حاضر از ایشان می‌خواستند تلاوتشان‌ را تکرار کند. من دوست داشتم که در برنامه‌های تلاوت ایشان همراه پدر باشم، او همواره مرا به تلاوت قرآن تشویق می‌کرد. به یاد دارم هر وقت در اتاق، قرآن می‌خواندم و او در اتاق دیگری بود و از حضور ایشان بی‌خبر بودم، او صبر می‌کرد تا من به آخر آیه برسم آنگاه وارد اتاق می‌شد. اگر در زمان تلاوت وارد می‌شد من تلاوت را قطع می‌کردم و او برای این‌که من کارم را کامل تمام کنم پس از تمام کردن آیه به نزدم می‌آمد، و این خاطره زیبایی برای من است.»

درگذشت

عبدالباسط که مرض قند داشت، با تناول غذا‌ها و نوشیدنی های مختلف با این بیماری به مبارزه می پرداخت، ولی با اضافه شدن التهاب کبدی، او را به بیمارستان دکتر بدران در جیزه بردند، اما اطباء به او توصیه کردند که برای معالجه به لندن برود، او به آن‌جا رفت اما پس از اقامت یک هفته ای در آن‌جا از پسرش ابن طارق که همراه او بود خواست که او را به مصر برگرداند و سرانجام عبدالباسط عبد الصمد در روز ۳۰ نوامبر ۱۹۸۸ برابر 9 آذر ۱۳۶۷ بر اثر سرطان حنجره و بیماری دیابت و التهاب کبد از دنیا رفت.

روز وفات او هزاران نفر از دوستداران صدا، اداء، و شخصیت او جنازه وی را تشعیع کردند، در این تشییع همه سفراء کشورهای جهان به نیابت مردمشان حضور داشتند، و چون عبدالباسط سبب پیوند و علاقه در بین بسیاری از مردم در کشورهای مختلف بود روز ۳۰ فبریه در هر سال روز تکریم از این قاری اعلام شد.