نتانیاهو، زنگ خطر را برای بن سلمان به صدا درآورد/ عربستان نگران اشغال خاکش توسط اسرائیل است/ فشار به ایران به نفع ریاض نیست

تا پیش از حمله حماس به اسرائیل، محمد بن سلمان در آستانه امضای توافقنامه‌های ابراهیم بود. حتی پس از این حملات، عربستان همچنان روابط خود را طبق روال عادی حفظ کرد.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، سایت تحلیلی «میدل ایست آی» در مقاله‌ای به قلم «دیوید هرست»، سردبیر این رسانه به بررسی تاثیر سیاست ترامپ و نتانیاهو بر رویکرد بن سلمان در خصوص مساله فلسطین پرداخته که در ادامه می‌آید.

اظهارات واشنگتن و تل‌آویو در حمایت از طرح‌های پاک‌سازی قومی در فلسطین، سیاست خارجی عربستان را وادار کرده است که به دوران ناسیونالیسم عربی ملک فیصل بازگردد.

یک رابطه پنهانی که نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، مدعی برقراری آن با عربستان سعودی بود—رابطه‌ای که طی سال‌ها شکل گرفته بود—تنها در عرض چند روز در حال فروپاشی است.

نتانیاهو هفته گذشته در جریان سفرش به واشنگتن، در مصاحبه‌ای با کانال ۱۴ اسرائیل صراحتاً درباره این موضوع صحبت کرد.

او با افتخار گفت: ما تقریباً سه سال روابط پنهانی داشتیم. از طرف ما، به‌جز من، تنها سه نفر دیگر از آن مطلع بودند. در طرف مقابل نیز تعداد بسیار کمی در جریان بودند، همان‌طور که در طرف آمریکایی نیز چنین بود.

از واقعیت تا داستان پردازی

اگر این ادعا درست باشد و نه یکی دیگر از داستان‌سرایی‌های نتانیاهو، افشای چنین رابطه‌ای معمولاً یا با رضایت طرف مقابل انجام می شود، یا پس از پایان آن. اما احتمال سوم این است که این اظهارات چیزی جز نمایش قدرت‌طلبانه نباشد، مشابه بسیاری از اقدامات او در هفته‌های اخیر.

با این حال، رابطه میان عربستان و اسرائیل، به همان اندازه که بر منافع دولتی استوار بوده، تحت تأثیر جاه‌طلبی‌های شخصی نیز بوده است.

به‌عنوان یک شاهزاده گمنام که با مخالفت شدید اعضای قدرتمند خاندان سلطنتی روبه‌رو بود، محمد بن سلمان (MBS) دریافت که مسیر قدرت در داخل عربستان از تل‌آویو و واشنگتن می‌گذرد.

یا مذاکره کن یا ساکت شو!

پس از تثبیت خود به‌عنوان ولیعهد، بن سلمان به نزدیکی با اسرائیل ادامه داد و در سال ۲۰۱۷ سفری پنهانی به این رژیم انجام داد. او با ابراز بی‌اعتنایی آشکار به مسئله فلسطین، تلاش کرد نظر نخبگان یهودی آمریکا را به خود جلب کند.

یک سال بعد، او رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، محمود عباس، را به‌شدت مورد انتقاد قرار داد و گفت که فلسطینیان باید با اسرائیل مذاکره کنند یا «ساکت شوند».

تا پیش از حمله حماس به اسرائیل، محمد بن سلمان در آستانه امضای توافقنامه‌های ابراهیم بود. حتی پس از این حملات، عربستان همچنان روابط خود را طبق روال عادی حفظ کرد.

عدم امکان تغییر موضع

برای ۱۵ ماه متوالی، هیچ‌گونه اعتراض طرفدار فلسطین در عربستان تحمل نشد و جشنواره‌ها همچنان ادامه داشت، درحالی‌که غزه در سوگ بود. حتی بالا بردن پرچم فلسطین یا دعا برای غزه توسط زائران در مکه ممنوع اعلام شد.

نه افزایش شمار قربانیان در غزه، نه حمله اسرائیل به لبنان، و نه عملیات نظامی در کرانه باختری اشغالی باعث تغییر موضع عربستان نشد.

ولیعهد حتی آمادگی داشت تا مقداری از تحقیر را از دست رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، تحمل کند. وقتی از او پرسیدند که ابتدا کدام کشور را بازدید خواهد کرد، ترامپ گفت که عربستان سعودی باید ۵۰۰ میلیارد دلار در قالب قرارداد‌های آمریکا بپردازد تا حضور او در آنجا ممکن شود.

پس از یک تماس تلفنی گرم از سوی محمد بن سلمان، پادشاهی سعودی وعده ۶۰۰ میلیارد دلار داد. سپس ترامپ درخواست خود را افزایش داد و گفت که رقم باید چیزی حدود ۱ تریلیون دلار باشد.

ترامپ در گفت‌وگویی با مجمع اقتصادی جهانی در داووس سوئیس گفت: فکر می‌کنم آنها این کار را خواهند کرد، چون ما خیلی به آنها خوبی کرده‌ایم.

زمانی که ترامپ برنامه خود را برای تصاحب غزه پس از انتقال انبوه فلسطینی‌ها فاش کرد، گفت که هزینه عملیات پاکسازی به کشور‌های خلیج فارس، که منظورش عربستان سعودی بود، تعلق می گیرد. این موضوع به‌ویژه ریاض را آزرد.

واکنش در ۴۵ دقیقه

ترامپ همچنین به طعنه گفت که عربستان سعودی بدون تشکیل یک دولت فلسطینی، با اسرائیل روابط عادی‌سازی خواهد کرد. ترامپ در این زمینه گفت: پس، عربستان سعودی بسیار مفید خواهد بود؛ و آنها خیلی مفید بوده‌اند. آنها خواهان صلح در خاورمیانه هستند. این خیلی ساده است.

ریاض تنها ۴۵ دقیقه طول کشید تا به این سخنان پاسخ دهد و این پاسخ به بیانیه سپیده‌دم معروف شد. در این پاسخ جایی برای مانور بیشتر باقی نگذاشت: «عالی‌جناب تأکید کردند که عربستان سعودی به تلاش‌های بی‌وقفه خود برای تأسیس یک دولت مستقل فلسطینی با قدس شرقی به عنوان پایتخت ادامه خواهد داد و بدون آن روابطی با اسرائیل برقرار نخواهد کرد.»

پادشاهی عربستان سعودی همچنین تأکید می‌کند که رد قاطعانه خود را از هرگونه نقض حقوق مشروع مردم فلسطین، چه از طریق سیاست‌های استعماری اسرائیل، الحاق اراضی یا تلاش‌ها برای جابه‌جایی مردم فلسطین از سرزمین خود، اعلام می‌دارد... پادشاهی عربستان سعودی تأکید می‌کند که این موضع قاطعانه غیرقابل مذاکره است و تحت هیچ شرایطی قابل مصالحه نیست. جنگ لفظی از آن زمان شدت گرفته است.

عربستان زمین زیادی دارد!

در مصاحبه با کانال ۱۴، نتانیاهو یک نقش پیروزی به نمایش گذاشت. او گفت که اگر سعودی‌ها چنین تمایلی به ایجاد یک دولت فلسطینی دارند، می‌توانند آن را در سرزمین خودشان ایجاد کنند: «سعودی‌ها می‌توانند یک دولت فلسطینی در عربستان سعودی ایجاد کنند؛ آنها زمین زیادی در آنجا دارند.»

این سخنان موج جدیدی از محکومیت‌ها را از سوی جهان عرب برانگیخت، از جمله مصر، اردن، امارات متحده عربی و همچنین عراق، قطر و کویت.

در بیانیه دوم خود در این هفته، که روز یکشنبه صادر شد، ریاض صراحتاً اعلام کرد که بیانیه‌هایی که «هدفشان منحرف کردن توجه از جنایات مداومی است که اشغالگری اسرائیل علیه برادران فلسطینی در غزه انجام می‌دهد، از جمله پاکسازی نژادی که آنها در معرض آن قرار دارند»، را به شدت رد می‌کند.

بیانیه دوباره جایی برای تردید باقی نگذاشت: «این ذهنیت افراطی و اشغالی نمی‌فهمد که سرزمین فلسطینی چه معنایی برای مردم برادر فلسطین دارد و ارتباط احساسی، تاریخی و قانونی آنها با این سرزمین چیست. فلسطینی‌ها حق دارند که بر سرزمین خود باشند و «آن‌ها نه مهاجم‌اند و نه مهاجرانی که هر زمان که اشغالگری وحشیانه اسرائیل بخواهد، می‌توانند اخراج شوند.»

دوران گذشته

در چند روز کوتاه، ترامپ و نتانیاهو تمام دستاورد‌های خود را از بین برده‌اند. آنها بودند که امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مراکش را مجبور به امضای توافق‌نامه‌های ابراهیم کردند.

در مصاحبه با فاکس نیوز، نتانیاهو در مورد هدف انجام این کار هیچ پرده‌پوشی نکرد. او گفت این کار برای کنار گذاشتن فلسطینی‌ها انجام شد. نتانیاهو حساسیت سعودی‌ها را تمسخر کرد.

نتانیاهو اکنون می‌گوید که او صلح را به جهان عرب با زور تحمیل خواهد کرد: «زمانی که تغییرات در خاورمیانه را کامل کنیم، زمانی که محور ایرانی را حتی بیشتر از بین ببریم، زمانی که اطمینان حاصل کنیم که ایران سلاح هسته‌ای ندارد، زمانی که حماس را نابود کنیم، این شرایط را برای توافقی اضافی با سعودی‌ها و دیگران فراهم خواهد کرد.»

نتایناهو در این زمینه می‌گوید: راستی، من به دنیای مسلمانان هم ایمان دارم. چون صلح از طریق قدرت است. زمانی که ما بسیار قوی باشیم و در کنار هم بایستیم، اعتراضاتی که اکنون مطرح می‌شود و غیرقابل حل به نظر می‌رسد، تغییر خواهد کرد.

تا امروز، نتانیاهو به محمد بن سلمان و محمد بن زاید گفته بود که با آنها به عنوان متحدان برخورد خواهد کرد.

حالا او می‌گوید که صلح را به آنها با زور تحمیل خواهد کرد و این یک رابطه برابر نیست و جهان عرب وقتی اسرائیل همه چیز را فتح کند، به او خواهد می‌پیوندند.

سیاست ملک فیصل باز می گردد؟

تمام این اتفاقات حالا باعث شده است که سیاست خارجی سعودی‌ها به پنج دهه پیش و دوران ملی‌گرایی عربی پادشاه فیصل بازگردد؛ و برای اولین بار در ۱۵ ماه گذشته، اکنون یک چشم‌انداز واقعی برای ظهور جبهه‌ای از کشور‌های عربی به وجود آمده است که از کشور‌هایی تشکیل شده‌اند که قبلاً بسیار آرام و بی‌حرکت نسبت به اسرائیل بودند.

شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس سابق اطلاعات سعودی، از «اقدام جمعی» نه تنها از سوی جهان عرب و مسلمانان بلکه اروپا نیز هشدار داد.

روز یکشنبه، مصر اعلام کرد که در تاریخ ۲۷ فوریه یک اجلاس اضطراری عربی برای بحث در مورد «توسعه‌های جدید و خطرناک» پس از پیشنهاد ترامپ برای اسکان مجدد فلسطینی‌ها از نوار غزه برگزار خواهد کرد.

یک پل خیلی دور

آنچه که این تغییر را برانگیخت، پذیرش انتقال جمعیت انبوه به عنوان سیاست رسمی اسرائیل و ایالات متحده بود.

برای دهه‌ها، این موضوع در قفسه‌های خاکی مناظرات سیاسی در جناح‌های افراطی صهیونیسم دینی باقی مانده بود. حالا این سیاست به سیاست اصلی در اسرائیل و آمریکا تبدیل شده است. جدا از به چالش کشیدن همسایگان فوری اسرائیل یعنی مصر و اردن، انتقال اجباری دو میلیون فلسطینی بر هر کشور عربی تأثیر خواهد گذاشت، به ویژه پادشاهی سعودی.

با تشدید اصرار ترامپ بر انتقال جمعیت انبوه و با تاکید نتانیاهو بر اینکه این «پاک‌ترین و تازه‌ترین ایده در سال‌ها» است، تهدیدی که در پایتخت‌های عربی احساس می‌شود، افزایش یافته است.

چرا که جنبش صهیونیسم دینی قلمرو‌هایی فراتر از مرز‌های فعلی با لبنان، سوریه، اردن و مصر را در نظر دارد. دانیلا ویس، رهبر جنبش شهرک‌نشینی، در ابراز محدوده سرزمینی که خدا به یهودیان وعده داده است، هیچ گونه تردیدی ندارد.

این وعده خدا به پدران قوم یهود است. سه هزار کیلومتر است. تقریباً به اندازه بیابان صحرای بزرگ است. این عراق و سوریه و بخشی از عربستان سعودی است.

حتی بدون حضور اتمار بن گویر، وزیر سابق امنیت ملی، اسرائیل زمین‌های بیشتری از سوریه را نسبت به نوار غزه اشغال کرده است، بدون احتساب بلندی‌های جولان اشغالی. این کشور از ترک لبنان امتناع می‌کند و هیچ پنهانی از برنامه‌اش برای تقسیم سوریه به کانون‌ها ندارد و لحن خصمانه‌ای به ترکیه دارد.

فقط زمان مسئله است که گسترش سرزمینی اسرائیل باعث بی‌ثباتی کل منطقه شود و پیامد‌های وخیمی برای پادشاهی سعودی به همراه داشته باشد.

عواملی که باعث سکوت کشور‌های خلیج فارس در برابر درگیری فلسطین شده بود دیگر به وضوح سال ۲۰۱۷ وجود ندارد.

اسرائیل و اولین دولت ترامپ توافق‌نامه‌های ابراهیم را به عنوان بخشی از یک پیمان ضد ایرانی به فروش رساندند.

اما اکنون که محور مقاومت ایران با از دست دادن سوریه و ضربه‌ای که حزب‌الله در جنگ خورد، ضعیف شده است، سعودی‌ها به‌طور درست محاسبه می‌کنند که فشار بیشتر بر ایران برای به دام انداختن آن، به نفعشان نخواهد بود.

به‌ویژه که اولین تأسیسات نفتی که ضربه انتقامی از حمله پهپادی ایران را تجربه خواهند کرد، متعلق به آنهاست. روابط میان ریاض و رئیس‌جمهور جدید ایران گرم است و محمد بن سلمان (MBS) می‌خواهد این روابط به همین شکل باقی بماند.

«محمد بن سلمان» همچنین در موقعیت متفاوتی قرار دارد. او کنترل کامل پادشاهی خود را در دست دارد و به عنوان یک رهبر محبوب و مدرن از سوی جوان‌تر‌ها دیده می‌شود. سرکوبی که او برای صعود به پله‌های قدرت از آن استفاده می‌کرد، در حال حاضر پشت سر اوست.

کنار گذاشتن اسرائیل و فاصله گرفتن از ترامپ اکنون به او و پادشاهی سعودی این فرصت را می‌دهد که به مرکز اخلاقی و اقتصادی جهان عرب و اسلامی بازگردند.

پادشاهی عربستان دیگر از دنیای مسلمانان به شکلی که زمانی در دوران ورود محمد بن سلمان به قدرت بود، جدا نیست. روابط گرمی با ترکیه دارد. قراردادی به ارزش ۶ میلیارد دلار در حال انجام است، با این حال ریاض در بازار خرید کشتی‌های جنگی، تانک‌ها و موشک‌ها از آنکارا است.

همچنین محمد بن سلمان اکنون می‌داند که مسأله فلسطین در خانه‌اش چقدر محبوب شده است. طبق گزارش آتلانتیک از گفت‌وگوی او با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه پیشین ایالات متحده، او گفته در حالی که شخصاً به مسأله فلسطین اهمیتی نمی‌دهد، ۷۰ درصد مردم او که جوان‌تر از او هستند، به آن اهمیت می‌دهند.

بن سلمان در این خصوص گفته است: «بیشتر آنها هیچ‌گاه چیزی درباره مسأله فلسطین نمی‌دانستند؛ بنابراین آنها برای اولین بار از طریق این درگیری با آن آشنا می‌شوند. این یک مشکل بزرگ است. آیا شخصاً به مسأله فلسطین اهمیت می‌دهم؟ نه، اما مردم من اهمیت می‌دهند، بنابراین باید مطمئن شوم که این موضوع برایشان معنادار است.»

چرا محمد بن سلمان باید دست خونین نتانیاهو را در ملأ عام بفشارد؟

امروز تنها یک فهرست طولانی از نقاط منفی برای او در چنین عکسی وجود دارد. خیلی دیر روز سه‌شنبه، شاه عبدالله اردن با پیامی از دنیای عرب به واشنگتن می‌آید که ترامپ بهتر است به آن گوش دهد. این حرف‌ها از روی لاف‌زنی نیست. این صحبت‌ها از روی ضعف نیست. این حقیقت است.

عواقب اجازه دادن به اسرائیل برای کوچاندن مردم غزه، اخراج بیش از دو میلیون نفر، مجبور کردن اردن و مصر به پذیرش آنها و کشور‌های عربی ثروتمند به بازسازی آن، بدون شک خاورمیانه را به گونه‌ای تغییر خواهد داد که قابل شناسایی نباشد. نتانیاهو در این مورد حق دارد.

این اقدام ایالات متحده را درگیر یک درگیری مذهبی خواهد کرد که مدت‌ها بعد از دفن بدن ترامپ یا نتانیاهو ادامه خواهد داشت.

عملگرایی ترامپ باید بیدار شود

تنها درس از جنگ‌های بی‌ثمر ایالات متحده که در این قرن تحت ریاست جمهوری جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها آغاز شده، این است که آنها با اطمینان آغاز می‌شوند و در آشوب تمام می‌شوند و بسیار طولانی‌تر از آنچه آمریکا می‌خواهد ادامه می‌یابند.

وظیفه ترامپ پایان دادن به جنگ است. وظیفه علنی نتانیاهو ادامه دادن این جنگ و گسترش آن به منظور مهار کل منطقه است.

به همین دلیل است که برای یک آمریکای انزواطلب، ملی‌گرا و درون‌گرا، بهترین منافع در این است که امروز نتانیاهو و رویا‌های او برای اسرائیل بزرگتر را کنار بگذارد. چون ممکن است فردا خیلی دیر باشد.