به گزارش «تابناک»، بدن شما وابسته به آهن موجود در سلولهای قرمز خونی برای حمل اکسیژن به سلولها میباشد. بدون آهن کافی، سلولهای خونی قرمز توانایی اکسیژن رسانی کافی را ندارند. اگرچه که آهن بیش از حد برای بدن خوب نیست. هم سطح بالا و هم سطح پایین آهن ممکن است نشان دهنده یک مشکل جدی باشد.
اگر پزشک به کمبود آهن در شما یا آهن بیش از حد شک داشته باشد، حتما از شما تست فریتین میگیرد. این تست به اندازه گیری آهن ذخیره شده در بدن میپردازد که یک تصویر کلی از سطح آهن را در اختیار پزشک قرار میدهد.
فریتین مانند آهن در بدن نیست. فریتین پروتئینی است که آهن ذخیره میکند و هنگام نیاز بدن، آهن را آزاد میکند. فریتین معمولا در سلولهای بدن شما زندگی میکند و در واقع در خون جریان دارد.
بیشترین غلظت فریتین معمولا در سلولهای کبد به نام هپاتوسیت و سیستم ایمنی به نام رتیسولئودوتلیال میباشد.
فریتین در سلولهای بدن ذخیره میشود تا جایی که نیاز به تولید سلولهای قرمز خونی در بدن وجود داشته باشد. بدن به سلولها سیگنال آزاد کردن فریتین را میدهد و سپس فریتین به ماده دیگری میبچسبد که به آن ترنسفرین میگویند.
ترنسفرین یک پروتئین است که با فریتین ترکیب میشود و آن را به سلولهای خونی قرمز جدید ساخته شده در بدن منتقل میکند. در واقع ترنسفرین مانند یک تاکسی به سمت جایگاه آهن حرکت میکند.
از آن جایی که سطح طبیعی آهن در بدن یک فرد سالم مهم است، میزان آهن ذخیره شده به اندازه کافی نیز اهمیت دارد. اگر فردی به اندازه کافی فریتینین نداشته باشد، میزان ذخیره آهن او نیز به زودی تمام میشود.
هدف از آزمایش فریتین
این که بفهمید سطح فریتین موجود در خون کافی است یا خیر، میتواند سرنخهای مهمی را به پزشک شما بدهد. هرچقدر که فریتین موجود در خون شما بیشتر باشد، میزان ذخیره شده آن در بدن نیز بیشتر خواهد بود.
سطح پایین فریتین
ممکن است پزشک در صورت مشاهده علائم زیر تشخیص دهد که شما به کمبود فریتین دچار هستید:
خستگی غیر منتظره
سرگیجه
سردرد مزمن
ضعف غیر منتظره
زنگ زدن گوش
کلافگی
پا درد
تنگی نفس
سطح بالای فریتین
سطح بالای فریتین نیز آسیب زا است که با علائم زیر همراه میباشد:
دل درد
درد در قفسه سینه یا قلب درد
ضعف غیر منتظره
درد مفصلی
خستگی غیر منتظره
سطح فریتین در بدن همچنین میتواند بر اثر آسیب دیدگی ارگانهایی از جمله کبد باشد.
این تست برای نشان دادن سلامت کلی بدن مخصوصا وضعیتهای مربوط به آهن به کار میرود که کمی یا زیادی بیش از حد آهن در خون را نشان میدهد.
تست فریتین چگونه انجام میشود؟
تست فریتین فقط به میزان کمی از خون نیاز دارد تا بتواند سطح دقیق فریتین را تشخیص دهد.
در بعضی از موارد پزشک از شما میخواهد که حداقل ۱۲ ساعت قبل از این تست، هیچ غذایی نخورید، زیرا زمانی که چیزی نخورده باشید، تست شما دقیقتر عمل میکند.
در این شرایط یک بند را دور بازوی شما میبندند تا رگ هایتان قابل مشاهده شوند. بعد از این که پوست شما را پاکسازی میکند، یک سوزن کوچک را درون رگ میکند تا نمونه خون بگیرد. این نمونه برای بررسی شدن به لابراتور ارسال میشود.
قبل از آزمایش خون، به هیچ کار خاصی نیاز ندارید.
فهم نتایج تست فریتین
تست خون فریتین اول از همه برای ارزیابی سطح نرمال فریتین به کار میرود که این سطح نرمال بین:
۲۰ تا ۵۰۰ نانوگرم در هر میلی لیتر خون در مردان
۲۰ تا ۲۰۰ نانوگرم در هر میلی لیتر خون از زنان
کودکان ۶ ماهه تا ۱۵ ساله بین ۷ تا ۱۴۰ نانوگرم در هر میلی لیتر از خون
نوزادان بین ۱ تا ۵ ماهه بین ۵۰ تا ۲۰۰ نانوگرم در هر میلی لیتر خون
نوزادان تازه متولد شده بین ۲۵ تا ۲۰۰ نانوگرم در هر میلی لیتر از خون میباشد.
البته که همه لابراتورها سطح یکسانی از فریتین را در خون نشان نمیدهند. آنها رنجهای استانداردی دارند، اما ارزش کاری هر لابراتور با دیگری متفاوت است و در نتیجه همیشه باید از پزشک خود در مورد رنج نرمال آزمایشگاه هنگام تعیین سطح نرمال فریتین، کم یا زیاد آن سوال کنید.
علل پایین بودن فریتین
زمانی که میزان فریتین از سطح طبیعی خود کمتر باشد، احتمالا با کمبود آهن روبرو هستید و به احتمال زیاد آهن کافی در رژیم غذایی شما وجود ندارد. چنانچه در بخش سلامت نمناک اشاره کرده ایم یکی دیگر از وضعیتهای موثر در کاهش فریتین، کم خونی است که هنگام کمبود سلولهای خونی رخ میدهد.
وضعیتهای دیگر شامل موارد زیر است:
خون ریزی زیاد در قاعدگی
وضعیتهای دل درد که در جذب معده تاثیرگزار است
خون ریزی داخلی
علل زیاد بودن فریتین
زیاد بودن فریتین نیز میتواند نشانههایی را به ما بگوید.
به عنوان مثال هموکروماتوسیز یعنی وقتی که بدن، آهن بیش از حد زیادی جذب میکند.
سایر وضعیتهای موثر بر زیاد بودن فریتین شامل موارد زیر است:
بیماریهای روماتیسمی
تیروئید پرکار
دیابت نوع دو
سرطان
لیمفوما هودکین
انتقال خون زیاد
سمی بودن آهن
بیماری کبد، مثل هپاتیت سی مزمن
سندروم پای بیقرار
فیبروم یا پولیپ
زمانی که بدن شما دچار التهاب میشود، سطح فریتین آن بالا میرود و به همین دلیل است که سطح فریتین در افراد مبتلا به بیماریهای کبدی یا افراد مبتلا به سرطان بالاست.
مثلا سلولهای کبد فریتین ذخیره میکنند. زمانی که کبد فرد آسیب میبیند، فریتین درون سلولها شروع به نشت کردن میکند و پزشک در این شرایط سطح بالاتری از فریتین نسبت به سطح نرمال انتظار دارد.
رایجترین دلایل سطوح فریتین ارزیابی شده، چاقی، التهاب و مصرف روزانه الکل است. علتهای رایجتر نیز به ژنتیک مربوط است.
اگر تست فریتین نشان دهنده افزایش آن در بدن باشد، پزشک از شما آزمایشهای دیگر نیز میگیرد تا سطح آهنتان نیز مشخص شود.
تستها شامل موارد زیر هستند:
یک تست آهن که میزان آهن موجود در بدن را اندازه میگیرد.
ظزفیت کلی بدن برای نگهداری آهن که میزان ترنسفرین در بدن را اندازه میگیرد.
عوارض جانبی تست فریتین
تست فریتین با عوارض جانبی جدی همراه نیست، زیرا نمونه کوچکی از خون را بررسی میکند. در این مورد حتما با درمان گر صحبت کنید و اگر مشکلاتی مثل کبودی یا خونریزی داشتید، به او اطلاع دهید.
بعد از تست در موارد نادری ممکن است که با عوارض زیر روبرو شوید:
خون ریزی زیاد
احساس سرگیجه یا سبکی سر
کبودی
عفونت
چگونه سطح پایین فریتین را افزایش میدهند؟
پزشکان سطح پایین فریتین را با مکملهای خوردنی درمان میکنند. در موارد شدیدتر کم خونی، شخص به تزریق آهن نیاز پیدا میکند.
برای بهترین نتیجه باید مکمل خوردنی آهن همراه با ویتامین سی برای افزایش جذب استفاده شود و همچین باید از کلسیم، آنتی اسیدها، چای یا قهوه دوساعت قبل و بعد مصرف آهن خودداری کرد.
بعد از درمان نیز افراد به آزمایشهایی نیاز دارند تا ببینند که سطح فریتین به حالت نرمال برگشته است یا خیر.
اگر بعد از مصرف مکملهای آهن باز هم سطح فریتین به حالت نرمال و طبیعی قبل خود برنگشت، پزشک یک تست اضافهتر را برای تعیین دلایل کمبود فریتین میگیرد و طبق آن به درمان میپردازد.
داروهایی که موجب افزایش سطح آهن و بالا رفتن میزان جذب آن میشوند:
۱. سولفات آهن (Ferrous sulfate)
۲. گلوکونات آهنی (Ferrous gluconate)
۳. فومارات آهنی (Ferrous fumarate)
۴. کربنیل آهن (Carbonyl iron)
۵. Iron dextran complex
چگونه سطح فریتین را کاهش میدهند؟
در مواردی که علت کمبود فریتین، هموکروماتوسیز باشد، معمولا پزشک پیشنهاد میدهد که شخص مورد نظر، در پروسهای به نام فلبوتومی کمی خون بدهد.
میزان خونی که از بدن فرد خارج میشود و تعداد دفعات ان کمی متفاوت است و بسته به سن فرد، سلامت او و سطح فریتین متفاوت است. شخص در وهله اول به خون دادن حدود ۵۰۰ میلی لیتر در هفته دارد تا سطح فریتین به حالت نرمال برگردد.
درمانهای دارویی برای این مورد نیز موثر است.
درمان سطح پایین فریتین
اگر تصمیم داشتید که مکمل آهن را برای افزایش سطح فریتین مصرف کنید، باید نکات زیر را به خاطر داشته باشید:
آهن نداشتن به اندازه کافی بد است، اما آهن بیش از حد نیز مضر است. به همین دلیل نباید خودسر این مکمل را مصرف کنید و حتما باید از پزشک اجازه بگیرید.
آهن مایع معمولا بهتر از انواع کپسول و قرص میباشد. آهن مایع معمولا سرعت جذب بیشتری دارد و یبوست کمتری را به وجود میآورد. اگر با مصرف آهن مایع، سطح فریتین شما افزایش پیدا نکرد، بهتر است که کپسول آهن را عوض کنید.
کمبود ویتامین ب ۱۲ معمولا با کمبود فریتین مرتبط است. حتما مطمئن شوید که این دو ماده مغذی را بسنجید و مکم آن دو را با هم مصرف کنید.
تا ۲ الی ۴ ساعت بعد از مصرف داروی تیروئید از آهن استفاده نکنید. آهن و تیروئید نمیتوانند با هم جذب شوند و باید بین این دو فاصله بیاندازید.
رژیم غذایی تان را تغییر دهید
مواد گوشتی مصرف کنید
گوشت قرمز منبع عالی از آهن است و نیاز بدن به آهن را تامین میکند. بدن به راحتی میتواند آهن مورد نیاز را از گوشت قرمز جذب کند. مصرف گوشت، سبب بالاتر رفتن میزان سطح آهن خون و افزایش سطح فریتین میشود.
مصرف گوشت گاو، گوشت بره، جیگر، میگو، تخم مرغ موجب تامین آهن مورد نیاز بدن میشود.
محصولات گیاهی مصرف کنید
برای افزایش آهن خونتان و بالا رفتن میزان فریتین خون، در کنار مصرف گوشت از محصولات گیاهی مانند برنج، گندم، جو، آجیل و لوبیا که آهن فراوانی دارند، استفاده نمایید.
به یاد داشته باشید مصرف برخی مواد مانند قهوه، چای سیاه و سبز، سویا غلیظ شده، شیر، کلسیم، منیزیم، فلز روی و فلز مس جذب آهن شما را دچار مشکل میکند پس سعی کنید از خوردن این گونه مواد در طول و یا پس و یا پیش از مصرف مواد غذایی سرشار از آهن خوداری کنید.
منبع: سایت نمناک
تشکر از شما عزیزان