مدیریت کاریکاتوری بحران آب ایران با شالیکاری در استان‌های خشک
برنج از آن دست محصولات کشاورزی است که از مرحله کاشت تا برداشت به حجم بسیاری از آب نیاز دارد و برخی کارشناسان بر این باورند که در این فرایند نسبتاً طولانی و برای تولید هر کیلو از آن، چیزی حدود ۸ هزار لیتر آب مصرف میشود؛ محصول آب بری که در اکثر استان‌های کشور حتی مناطق بسیار خشک نیز کشت میشود و متولیان منابع آب کشور نیز قادر به جلوگیری از کاشت آن نیستند.به گزارش «تابناک»؛ ایران از جمله کشور‌هایی است که در کمربند گرم و خشک جهان قرار گرفته است و به واسطه بارش‌های ناچیز جوی، همواره در معرض تهدید‌هایی مثل خشکسالی بوده است. با اینکه خشکسالی مورد اشاره در سال‌های اخیر تشدید شده است، هنوز حقایق فراوانی از مدیریت نا مطلوب منابع آب در ایران دیده میشود؛ حقایقی مثل کشت برنج در استان‌های خشک کشور که گویا قرار نیست شاهد پایان یافتن آن باشیم.
با اینکه بسیاری از منتقدان هنگام سخن گفتن از کشت بلاوجه برنج و سوء مدیریت منابع آب در این حوزه مستقیم به مدیریت منابع آب در استان اصفهان و شالیکاری‌های گسترده در شهرستان هایی چون فلاورجان و لنجان اشاره می‌کنند، حقیقت این است که این مسأله نگران کننده تنها منحصر به استان اصفهان نیست.
بررسی‌ها نشان می‌دهد، شالیکاری در بیشتر استان‌های خشک کشور از جمله خوزستان، لرستان، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و... وجود دارد و جالب توجه اینکه شالیکاران در شرایط بحرانی کنونی حتی در استان سیستان و بلوچستان نیز به کشت برنج مشغول هستند.
اخیراً در رسانه‌ها گزارشی در مورد وضعیت شالیکاری در استان سیستان و بلوچستان منتشر شده که قابل تأمل است و به خوبی نشان می‌دهد، حتی کاهش شدید منابع آب و بروز تنش‌های آبی گسترده نیز قادر نیست شهروندان و مدیران ایرانی را در اتخاذ روش‌های صحیح مدیریت آب مصمم کند.
با اینکه مردم سیستان و بلوچستان نزدیک به بیست سال است با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند، اما همچنان برای جمع زیادی از کشاورزان این استان کشت برنج از جمله اقداماتی است که برای امرار معاش و کسب درآمد در دستور کار قرار دارد.
زمانی که نام شالیزار‌های برنج برده میشود همه به یاد شمال کشور می‌افتند، چون شالیزار‌ها باید در اراضی پر از آب رشد کنند، اما جالب است بدانید که هم اکنون و در اوج بحران آبی کشور، کشت برنج در مناطقی از سیستان و بلوچستان نیز در حال پیگیری است.
یکی از برنجکاران نیکشهری در رابطه با چرایی استمرار فعالیتش در این حوزه علی رغم کاهش منابع آب، به «تسنیم»، گفت: کمبود آب سبب شده سطح زیر کشت برنج در این منطقه هر سال کمتر از سال قبل شود، به طوری که حالا شاهد حذف کاشت برنج توسط برخی از کشاورزان هستیم، اما عده محدودی سعی کرده اند تولید این محصول را در استان زنده نگه دارند.
دهواری با اشاره به اینکه برنج یک محصول با مصرف آب بالاست عنوان کرد: جهادکشاورزی به طور کلی کشت برنج را در همه جای کشور ممنوع کرده است و سیستان و بلوچستان نیز از این قاعده مستثنا نیست، اما هنوز این ممنوعیت به پایان کاشت برنج در استان منجر نشده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد، هم اکنون در استان سیستان و بلوچستان حدود هزار هکتار از اراضی سیستان و بلوچستان به کشت برنج اختصاص دارد که با استفاده از آب قنات و چشمه تغذیه می‌شوند و شهرستان‌های قصرقند، نیکشهر، ایرانشهر و خاش کانون کشت این محصول در این استان هستند.
همانطور که آمد این وضعیت محدود به یک یا دو استان خشک کشور نیست. برای مثال شهرستان باغملک در استان خوزستان نیز یکی از مناطقی است که شالیکاری در آنجا رواج گسترده‌ای دارد و هر ساله با آغاز فصل کشت برنج، بیش از ۳ هزار هکتار از شالیزار‌های شهرستان باغملک زیر کشت برنج می‌رود؛ نوع برنجی که نام آن «چمپا محلی» و «عنبربو» است و سهم قابل توجهی از بازار محلی برنج را به خود اختصاص داده است.
همین شرایط در استان چهار محال و بختیاری نیز وجود دارد، به گونه ای که سال گذشته حدود دو هزار و ۸۰۰ هکتار از مزارع کشاورزی چهارمحال و بختیاری در حاشیه رودخانه‌های پر آب در شهرستان‌های لردگان، اردل، کیار، شهرکرد و سامان به کشت برنج اختصاص یافت. با اینکه شرایط در سال آبی جاری برای شالیکاران محدودتر شده، اما هنوز این رویه پایان نیافته است.
هرچند باور اینکه در خراسان جنوبی با گرمای شدید و ریزش‌های محدود جوی نیز برخی با دست به دامان قنات‌ها شدن در حال کشت برنج هستند، بسیار دشوار است، در برخی شهرستان‌های این استان مثل طبس که به دلیل آب‌وهوای گرم و بیابانی اش، تنها امکان تولید برخی از محصولات گرمسیری از جمله خرما وجود دارد، برخی کشاورزان همه سال بخش گسترده‌ای از مزارع خود را به کشت برنج اختصاص می‌دهند و این رویه در سال جاری نیز تکرار شده است.
در استان زنجان نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۲ هزار هکتار از مزارع به ویژه در شهرستان طارم همه ساله به کشت برنج اختصاص دارد و تا همین چند سال پیش مدیران جهاد کشاورزی این استان با افتخار این استان را قطب جدید تولید برنج کشور معرفی می‌کردند.
استانهایی که از آن‌ها یاد شد، همه مناطقی که در آن‌ها برنج کشت میشود نیست و در دیگر استان‌های کشور مثل لرستان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاه، حاشیه دریاچه زریوار استان کردستان و تعداد دیگری از استان‌های کشور نیز رواج دارد.
استمرار کشت برنج در اکثر استان‌های خشک کشور و بی تفاوتی و یا نا کارآمدی متولیان منابع آب کشور در برخورد با این رویه غلط به خوبی نشان می‌دهد که در ایران عزم چندان قاطعی برای مدیریت صحیح منابع آب و جلوگیری از تشدید بحران‌های این حوزه وجود ندارد.
در چنین شرایطی باید منتظر ماند تا اتمام قطره‌های آخر آب‌های سطحی و زیر زمینی خود به شکل مستقل ممنوعیت کشت برنج را در استان‌های خشک کشور رقم بزند و آنگاه متولیان منابع آب ایران با کوله باری از بحران‌های مختلف رو به رو شوند؛ بحران‌هایی که از هم اینک می‌توان خسارت‌های اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی، سیاسی و چه بسا امنیتی آن‌ها را تصور کرد، اما با توجه به نبود اراده در برخورد با آن‌ها چاره‌ای جز منتظر آن‌ها ماندن وجود ندارد.
نداشتن یک مدل اجباری کشت اولا ناشی از ضعف شدید مدیریتی وزیر جهاد کشاورزی است و بعد هم بی خیالی مقامات اصلی و قضایی کشور است. تابناک پیگیری کن و مدام بنویس. بحران دانش! ما مردم چیکار مبتونیم بکنیم؟ آب کم است اما مهمتر از این نکته مدیریت مصرف آب و جلوگیری از هدر رفت آب از سد تا مزرعه است. وزارت کشاورزی به عنوان متولی مدیریت مصرف اب در این بخش ، با سپر دستیابی به امنیت غذایی و مقابله با دشمنان تیشه به ریشه آب کشور می زند مردم هم باید این فهم و درک از بحران داشته باشند متاسفانه در این خصوص اصلا فرهنگ سازی عم.می نشده آقا کشت برنج که چیزی نیست.تو دزفول ویلا با استخر اجاره میدن باید تو نوبت بمونی شبی یک میلیون تومن استخر رو هم با آب چاه پر میکنن البته مشتریاش برادرای عراقی هستن جای دوری نمیره همه استان های ما روی به شالکاری آوردن! پس چرا همچنان برنج اونم در تناژ میلیونی وارد کشور میشه؟؟؟؟؟ لطفا نام استان خشک ایلام رو اضافه کنید. مردم باغملک اگه برنج نکارند چکار کنند !!!!؟؟؟؟؟ دربلوچستان ازقدیم الایام برنج درمنطقه سرباز نیکشهر قصرقند کارواندرودامن کاشت میشده این برنج محلی بوده وآب کمتری مصرف میکند تابناک 10ساله داره میگه برنج=اصفهان. بعد 10 سال یادش افتاده همه جای ایران داره برنج کشت میشه.!!! همه اینها به خاطر نبود اراده قویچ در حل معضلات استراتژیک است آینده ای وجود نداره برامون. هر نفر درر روز چند لیتر آب استفاده می کند وزن هر هندوانه چقدر است حتما برنج اعلا برای از ما بهترون می کارند. بهتراست کشت برنج و نیشکر را ممنوع کنند و کشاورز برای کشت های جایگذین راهنمایی شود. متاسفانه زمیت های استانهایی چون لرستان و کردستان و ایلام که قطب کندم و جو بوده اند نیز چندین سال است که به شالیزار تبدیل شده اند .باید جلوی اینکار گرفته شود اگر چه کم دیر است ولی از هبچی بهتر است. برونند‌روی‌مریخ‌شالیکاری‌کنند‌بهتر‌جواب‌میدهد سلام بر همگی گیریم که در این یک قلم بگیر وببندی نباشد . خود ان کسیکه چنین کشتی را انتخاب می کند را چرا هیچ نمی گویید .
وزیر کشاورزی و معاونشون که می گفتن از امسال دیگه کشت برنج در دو استان گیلان و مازندران فقط انجام می شه حتی گلستان رو هم ذکر نکردن پس حالا چرا تو بلوچستان و سایر نواحی خشک و کم اب کشور برنج کاشت می شه ؟ میگن گشنگی نکشیدی که عاشقی یادت بره . وقتی یک قطره آب برای خوردن هم نداشتند عقلشون میاد سرجاش . کدام سیاست تا به حال قبل از رسیدن کارد به استخوان اجرا شده که این دومیش باشه هیچ حرفی برای گفتن نیست بخش طارم استان زنجان که در مرز استان گیلان قرار دارد و آب و هوایی بارانی دارد از قدیم قطب برنج بوده و برنج طارم یکی از مرغوبترین و معروفترین برنجهای کشور می باشد. تاسف آور این است که شما این بخش از استان زنجان را که مشکل بارندگی ندارد با استان های بالذاته کویری و خشک مانند خوزستان و اهواز و اصفهان و خراسان که از نظر کشاورزی ضعیف هستند را در یک سطح قرار دارید که هیچ توجیهی برای کشت برنج ندارد. ان شاالله که عامدانه نبوده باشد تا کار این استان ها را توجیه کرده باشید. بعد من خودمو نگه میدارم 2-1 رو باهم برم کم اب مصرف بشه . به نظر شما استان چهار محال وبختیاری استان خشکیه؟ با این کشور خشک چرا برای افزایش جمعیت نظری نمی دین که یکی ازدلایل فشار به منابع خاک واب همین امر است لااقل درمناطق خشک وکم اب . درحالی که دشت های کشور بخاطر استفاده بی حساب از ابهای زیر زمینی درحال نشت هستند برنج کاری سمبل بی توجهی دولت به بحران اب است در یک هکتار که گندم کاشته شود با قیمت تضمینی هزار و چند صد تومان و با تولید متوسط 4 تن چیزی حدود چهار میلیون نصیب کشاورز می شود اما در همین زمین با کاشت برنج و برداشت 4 تن شالی و نهایتا برداشت 2 تن برنج حدود 20 تا 30 میلیون درامد کشاورز می شود که این مساله سبب وسوسه کشاورزان میشود . نکته در این جاست یا قیمت محصولات دیگر خیلی پایین است یا قیمت برنج خیلی زیاد. بنظر دو راه وجود دارد یا واردات برنج زیاد شود ( اگر نمایندگان شمالی اجازه دهند)تا قیمت ان پایین امده و ریسک کاشت برنج بالا رود و یا دولت قیمت محصولات دیگر را بالا ببرد تابه قیمت برنج نزدیک شود . م.ت مردم حقآبه دارند مشکل در مدیریت منابع آب کشور است و وزارت نیرو و جهاد در سیاست گذاری و تظارت تعطیل هستند. این کارشون مثل بقیه کاراشون هستن...فقط خوب حرف میزنن و احساس نگرانی میکنن...حرف بدون عمل... تنها یک راه برای حل این معضل وجود دارد واردات برنج با قیمت ارزان که دیگر کاشت برنج توجیح اقتصادی نداشته باشد. تا زمانی که برداشت آب مفت باشد همین آش است وهمین کاسه باید تمام چاه های غیر مجاز بسته شود و چاه های آب کنتور داشته باشد و هزینه برداشت آب پرداخت شود. کشاوزرا رو نمیدونم ولی مسئولین محلی و استانی رو باید به دلیل جهالت یا تنبلی و یا بی حوصلگی و یا ... از کار برکنار کرد. خیلی زود و قبل از برداشت برنج باید برکنار کرد. چرا نظر من رو نمیذارید؟مگر من توهین کردم به کسی؟ اولین شزط یرای مدیریت یک مملکت قاطعیت ، اراده و استفاده از نظریات کارشناسی با نگاه کلی نه منطقه ای می باشداینها همان پازل های مفقوده حکومت می باشند که باعث سردرگمی و رفتارهای خودخواهانه و کوته نظرانه در سطح جامعه شده است . وذره ذره مملکت را به سمت پرتگاه می برد
آماده سازی زمین برای کاشت برنج آب زیادی می خواد .اما محصولی است که در هفته یکبار آب میخواهد در مقابل گوجه خیار هندونه تقریا هفته دوبار آبیاری میخواد . مشکل نوع آبیاری و روش کشت است . وگرنه با روش خشکه کاری هم می توان برنج کاشت .