در سال ۹۴ طی یک پژوهش ۲۷۰ هزار و ۸۸۳ ایرانی با میانگین سنی ۱۸ تا ۶۵ سال در کشور از نظر شاخص شادکامی مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج حاصل از این پیمایش نشان داد که ۳۹.۳ درصد مردم از شادکامی سطح متوسطی برخوردارند. ۳۵.۴ درصد نیز شادکامی خود را کم توصیف کرده و در این میان، تنها ۳ درصد خود را در سطح «بسیار زیاد» شادکام میدانند.
به گزارش «تابناک»، از پسوند «عصبانی» که به «مردم ایران» میچسبد تا «کمبود شادی» در جامعهمان، به کرات در خصوص ویژگیهای نامطلوب روحی و روانی ایرانیان شنیده و بر لزوم «افزایش نشاط اجتماعی» مهر تایید زدهایم؛ خصیصهای که از رییس جمهور گرفته تا کارشناسان حوزه اجتماعی بر سنجاق شدنش به جامعه ایرانی تاکید دارند و چهرههای خموده مردم در معابر عمومی به اندازه کافی گویای آن است.
روزنامه اعتماد در سالنامه نوروزی خود در این باره
گفتوگویی داشته با الهام فخاری، روانشناس و نایب رییس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران؛ نماینده مردم تهران در شورای شهر که بالا بودن آمار نزاع و اختلالاتی مثل افسردگی در میان شهروندان پایتخت را از جمله نشانههای کمبود «شادی» در جامعه میداند و تاکید دارد که درک این اشکال موجب شده تا شورای شهر تهران دو سرفصل را در بودجه سال ۹۷ پایتخت تصویب کند. یکی سرفصلی با موضوع افزایش نشاط اجتماعی و دیگری سرفصل برنامه جامع سلامت روان.
سرفصلهایی که ظاهرا قرار است برنامه شادی آفرینی در جامعه را از طرحهایی مانند چراغانی درختان و رنگ کردن دیوارها برای افزایش نشاط در میان افراد فقیر، به اقدامات زیربنایی و ساختاری تغییر دهد. برای رقم زدن تغییر در نتایج تحقیقاتی که مردم تهران را جزو خشمگینترینها و غمگینترینها در سطح شهرهای جهان معرفی میکنند و اگرچه ممکن است اشکالاتی نیز به این تحقیقات وارد باشد، اما نمیتوان انکار کرد که جامعه ما با مشکلات جدی در این زمینه روبهروست.
فخاری در این خصوص میگوید: براساس دادههای موسسات داخلی، افزایش آسیبهای اجتماعی میتواند یکی از نشانههای نبود شادکامی و متغیرهای مثبت تلقی شود. در واقع افزایش آسیبهای اجتماعی میتواند یکی از نشانههای خودویرانگری و آسیب به ساختار اجتماعی باشد. بر اساس یافتههای مطالعات ملی که شورای اجتماعی انجام داده، در حوزه آسیبهای اجتماعی و فقدان مهارتهای زندگی دچار خلأ هستیم. برای نمونه آمار نزاع در شهری مثل تهران بسیار بالاست. همچنین گزارشهای وزارت بهداشت نشان میدهد که اختلالات روانی در تهران مسالهای جدی به شمار میرود.
وی میافزاید: هم در دوره گذشته و هم در حال حاضر با مشکل نبود قانون مدیریت یکپارچه شهری روبهرو بوده و هستیم. وقتی ما مدل یکپارچه نداریم، برای همین وقتی گفته میشود جامعه شاد نیست ممکن است هر دستگاهی با درک و تفسیر خودش برنامهای را اجرا کند. در شهری مانند تهران دستگاههای مختلف هزینه میکنند، اما میبینیم که نتایج مورد انتظار به دست نمیآید.
فخاری در پاسخ به این سوال که چه سیاستی را باید در پیش گرفت که این شهر غمگین رفته رفته نشاط اجتماعی خودش را براساس شاخصهای قابل اندازه گیری به دست بیاورد؟، میگوید: مساله اصلی ما بازمیگردد به سبک زندگی و الگوی فرهنگی و اجتماعی که در دوره کودکی افراد شکل میگیرد. سردرگمی در زمینه سبک زندگی آثارش را در همه زمینههای فردی و اجتماعی افراد نشان میدهد. فرا نگرفتن مهارتهای زندگی یک واقعیت جدی است. اگر در جامعه، کودکان و نوجوانان تفکر سیستمی، مهارتهای شناختی، مهارت زندگی و... را بیاموزند و بزرگسالان این مهارتها را پرورش دهند، میتوان امیدوار بود که افراد جامعه احساس رضایت درونی بهتری نسبت به زندگی پیدا کنند.
این عضو شورای شهر تهران با تاکید بر اینکه «آسیبها در همه نقاط شهر وجود دارد و فقیر و غنی هم ندارد»، میافزاید: وقتی از آموزش مهارتهای زندگی حرف میزنیم بلافاصله عدهای میگویند "خب برویم کارگاه برگزار کنیم". روشهای ما کلیشهای است. کارگاهها این طوری است که مدرس مینشیند روی صندلی و حرف میزند. خب معلوم است که اثربخش نیست. در صورتی که باید برای ارایه این آموزشها جزییات فراوانی را رعایت کنیم. ما در شورا میدانیم که این کار، کار دشواری است.
وی در ادامه میگوید: از طرف دیگر در گذشته گرایش به این سمت بوده که بعد از اتفاق روی مسائل تمرکز شود. یعنی مثلا گفته شده شهر نشاط کافی را ندارد، پس تصمیم گرفته میشده که مثلا دیوارها رنگ شوند یا جشن برگزار شود. اینها لزوما به نشاط اجتماعی منجر نمیشود. ممکن است نیاز منطقه ۱۹ با نیاز منطقه ۱ متفاوت باشد. برای یکی جشن موثر باشد و برای دیگری نه. ما ابتدا در پی این هستیم که نکات مثبت طرحهای سالهای گذشته را ببینیم و بخش سودمند شان را تقویت کنیم و در گام بعد قصد داریم الگوی مناسبی را با توجه به تجربههای مثبت و نقاط ضعف گذشته طراحی کنیم.
فخاری با اشاره به دیده شدن این مهم در بودجه تصویب شده در شورا، میگوید: گام اول در صحن شورا در بحث تصویب بودجه خوب برداشته شد؛ هم سرفصل نشاط اجتماعی تصویب شد و هم تعادل و تنظیمی در بودجههای مناسبتی بین جشن و سوگ برقرار شد. از طرف دیگر سرفصل بهبود سلامت اجتماعی و بهداشت روان برای اولین بار در بودجه شهرداری تهران تصویب شد. همچنین موضوع بهسازی معابر با توجه به الگوی شهر دوستدار کودک و متناسب با نیازهای سالمندان هم در دستور کار قرار گرفت؛ اینها نشانههای مثبتی است که در راستای بهبود رضایت مردم حرکت کنیم. البته این اتفاقات به صورت معجزه آسا و ناگهانی رخ نمیدهد، اما همه با هم باید برایشان در قالب یک فرآیند حرکت کنیم.