کسب و کار: کارت‌های اعتباری در پیچ و خم اجرا

ولی‌ا... سیف، رئیس کل بانک مرکزی اخیرا درباره کمک غیرمستقیم نظام بانکی به تولید تاکید کرده که بانک‌ها باید به سمت استفاده از ظرفیت کارت‌های اعتباری عام بروند تا به گفته وی با استفاده از این اعتبارات مصرفی که در دنیا توسط بانک‌ها به مشتریان ارائه می‌شود، تسهیلات بانکی به سمت کالاهای مصرفی مشتریان برود و به صورت غیرمستقیم به تولید کمک شود.

براین اساس در کنار کارت‌های اعتباری که در حال حاضر در سه بانک ملی، صادرات و رفاه برای گروه‌های مشخص شده توزیع شده، قرار است کارت‌های اعتباری دیگر به‌طور عمومی در اختیار مردم قرار گیرد تا صرف خرید کالاهای ایرانی شده و مصارف خرد مردم را پوشش دهد. کارت خرید کالای ایرانی، ابزاری اعتباری است که توسط بانک‌های کشور برای عموم مردم که درآمد مشخص و ثابتی دارند، در تاریخ 28/7/94 توسط شورای پول و اعتبار برای تحرک اقتصادی صادر شد تا دارندگان آن، کالاهایی را که فهرست آنها توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت تعیین شده است، خریداری کنند. اما با این وجود این طرح در پیچ و خم‌های اجرا با عواملی مانند نبود سیاست گذاری مناسب برای توزیع کارت‌های اعتباری و مشکلات تکنیکی مبادی بانکی دست و پنجه نرم کرد که موجب کندی اجرای آن شد. بر این اساس و پس از برنامه‌ریزی‌ها و هماهنگی‌های انجام شده اکنون بانک مرکزی وعده دیگری در رابطه با کارت‌های اعتباری می‌دهد که این وعده در شرایطی از سوی بانک مرکزی به مردم داده شده که تجربه اجرای کارت‌های اعتباری چندان خوش‌بینی ای را نسبت به کارت‌های عام ایجاد نمی‌کند. ازاینرو ترس از این وجود دارد که وعده بانک مرکزی در مرحله اجرای طرح کارت اعتباری با مانع روبه‌رو شود یا اینکه در آن تغییراتی ایجاد شود. سوال اساسی این است: طرح کارت‌های اعتباری عام چه نکات مثبت و منفی‌ای را در بردارد؟ آیا این کارت‌ها به رونق تولید کمک خواهند کرد؟ چه تضمینی برای موفقیت این طرح در رسیدن به اهدافی که سیاست گذاران آن شرح داده‌اند، وجود دارد؟

محمد قلی یوسفی، استاد دانشگاه:بانک ها مستقیم از تولید حمایت کنند

نخستین سوالی که در رابطه با این طرح به ذهن می‌رسد این است که چه لزومی دارد برای حمایت از تولید به برخی از سیاست‌های غیرمستقیم متوسل شویم؟ دولت و مسئولان مگر با بخش تولید مشکلی دارند که بخواهند به جای طرح‌های حمایتی مستقیم مجری طرح‌های حمایتی غیرمستقیم باشند؟ طرح کارت‌های عام از سوی بانک مرکزی بیشتر از آنکه تولید را تقویت کند منجر به رشد واردات خواهد شد و عاملی می‌شود برای تشویق واردات. بدین دلیل که تولید داخلی در حال حاضر مشکلات اساسی دارد و بسیاری از تولید‌کنندگان تمام قطعات تولیدی خود را از خارج وارد می‌کنند. به همین دلیل نمی‌شود اسم آنها را تولیدکننده گذاشت. بر همین اساس اگر کارت‌های اعتباری وسیله‌ای باشد برای مصرف کالای این تولیدکنندگان، رخوت تولید ادامه پیدا کرده و بخش تولید به روش نادرست خود در تولید کالا ادامه خواهد داد و تولیدات بی‌کیفیت همچنان پابرجا می‌ماند. مگر اینکه این کارت‌ها صرف خرید کالاهای باکیفیت داخلی شود. به نظر من شبکه بانکی به جای اینکه خود مجری این طرح باشد بهتر است آن را در اختیار تولیدکننده قرار دهد. این طرح در صنعت خودروسازی به اجرا درآمد و نتیجه‌ای در برنداشت؛ بنابراین اجرای آن تکرار این تجربه ناموفق است. بهتر است به جای این طرح‌ها به گونه دیگری از تولید حمایت شود. برای مثال تولید مشکلاتی از قبیل هزینه بالای تسهیلات مربوط به آب، برق، گاز، مالیات‌ها، بوروکراسی اداری، بدهی به شبکه بانکی و... دارد که بهتر است با معافیت‌هایی به فکر آن بود وگرنه طرح‌هایی از این قبیل شاید برای مصرف‌کننده توجیه داشته باشد اما برای تولیدکننده سودی در برندارد.

محمدرضا شهیدی، استاد دانشگاه:پیش زمینه ها فراهم شود

طرح کارت‌های اعتباری سال گذشته با تبلیغات زیادی به نام طرح خروج از رکود تا سقف مبلغ 10 میلیون تومان اجرا شد اما تجربه این طرح در این مدت نشان داد جز در بخش خودرو، در بخش لوازم خانگی بیشتر به تشدید رکود منتهی شد و نه عاملی برای خروج از رکود. علل عمده‌ای منجر شد تا این طرح رکودی عمل کند که از جمله آن برخورداری آن از پیچ و خم‌های اداری و بانکی، زیاد بودن گردش و چرخه عملیاتی آن، سرگردانی بانک‌ها و روشن نبودن تکلیف آنها در رابطه با این طرح و... عملا منجر به عدم‌موفقیت این طرح شد. بنابراین اگر طرح جدیدی که قرار است از سوی بانک مرکزی برای حمایت از تولید اجرا شود مانند طرح سابق دارای بوروکراسی‌های اداری باشد و در مدت زمانی طولانی و با تاخیر بخواهد به اجرا درآید، یک طرح صرفا تبلیغاتی است که به سرنوشت بسته خروج از رکود منتهی خواهد شد.برای مثال در بخش لوازم خانگی طرح کارت‌های اعتباری منجر به توقف تقاضای معمولی بازار این لوازم شد به‌طوری که با مطرح شدن این طرح مردم خرید عادی و معمول خود از لوازم خانگی که در دوران رکود نیز از آن دست نکشیده بودند را کنار گذاشتند و منتظر دریافت این کارت‌ها شدند. در نتیجه لوازم خانگی همان تعداد کم متقاضیان همیشگی خود را از دست داد و بازار این لوازم درحالی که خود دچار رکود بود، رکود بیشتری را متحمل شد. بنابراین این طرح رکودی به جای خروج از رکود، رکودی عمل کرد. بنابراین به‌طور کلی اگر دولت می‌خواهد چنین طرحی را به اجرا دربیاورد بهتر است پیش از هر چیز اسباب اجرایی آن را فراهم سازد، پیش‌زمینه‌های اجرایی آن را چه در اداره‌ها و چه در بانک‌ها بررسی کند و بخشنامه‌های آن را تدوین سازد. پس از انجام تمام مقدمات آن را به مردم ارائه دهد.

حسن مرادی، استاد دانشگاه:به روش های مرسوم در دنیا پایبند باشیم

بحث کارت اعتباری یا صدور کارت اعتباری مساله جدیدی نیست. در حال حاضر در اکثر کشورهای دنیا این کارت‌ها بر اساس اعتباری که مشتری دارد، صادر می‌شوند تا مشتری بر اساس آنچه در توان دارد هزینه کند و در نهایت سود آن را به آن شرکت یا موسسه اعتباری برگرداند. متاسفانه این شکل از کارت اعتباری در کشور ما جا نیفتاده و به همین دلیل بانک مرکزی یا بانک‌ها برای معمول کردن این روش صحبت از برخی طرح‌ها برای تشویق خرید مردم می‌کنند که به نظر من بهتر است این امر در همان مسیری که اکثر کشور ها بر اساس آن حرکت می‌کنند و در دنیا سابقه‌دار و متداول‌تر است، قرار گیرد. اینکه ما بخواهیم یک طرح جدید و تجربه نشده را به مردم القا کنیم یا در جامعه رواج دهیم کار دشواری است و طبیعتا پیامدهای مثبتی نیز به همراه نخواهد داشت. در این باره لازم است بانک مرکزی با کمک سایر بانک‌های عامل این مساله را در کشور حل کند و موضوع کارت‌های اعتباری را نزد مردم مقبول‌تر سازد تا هر کسی بتواند در حد اعتباری که دارد از فروشگاه‌ها خرید کند و پول آن را به مرور بپردازد تا در حقیقت نوعی تهاتر باشد. در غیر این صورت نمی‌تواند پاسخ مثبتی از سوی جامعه دریافت کند. بنابراین به نظر من منطقی‌تر این است که کشور ما در اجرای این طرح پایبند روش‌های مرسوم و منطقی سایر کشورهای دنیا باشد. باید از این کشورها که خود دارای نظام بانکی مستحکم‌تری هستند، کمک بگیریم تا حرکت ناقص و نامعمولی در این رابطه انجام ندهیم.