از دیوار مهربانی تا درمانگاه مهربانی

یاسین قلی پور: مدّتی است که همهٔ ما شاهد ساخت دیوارهایی در سطح شهرهای مختلف سرزمین مهر یعنی ایران هستیم که از جنس مهر و محبّت بوده و نمایی از انسانیّت و نوع‌دوستی بر چهره دارند؛ اقدامی که همهٔ انسان‌های روی زمین، مُهر تأیید بر آن زده و بنیان-گذار و ادامه‌دهندگان این سنّتِ نیکِ اجتماعی را می‌ستایند. اگرچه این دیوار از ایران آغاز گشته است، ولی در مدّت کوتاهی و با بهره‌گیری از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نوین، جهانی شده و همهٔ مردمان این دهکدهٔ کوچک، از این شیوهٔ نیک و انسان-دوستانه آگاه گشته و آن را تحسین کرده‌اند. این دیوار برای اهدای مهربانی به دیگران ساخته شده و در مفهوم واقعی کلمه می‌-خواهد «دیوار نامهربانی» را فرو ریخته و «خانهٔ مهربانی» را ایجاد کند. با این کار، افرادی که نیازی به لباس، کفش، وسایل خواب و... خود ندارند، آن‌ها در محلّی که در قسمت‌های مختلف شهر یا روستا تعیین شده و «دیوار مهربانی» نام گرفته‌اند، برای استفادهٔ اشخاصی که به آن‌ها نیاز دارند، قرار می‌دهند. این اقدام خداپسندانه و انسان‌دوستانه و جوشش آن از سرزمین ایران، یادآور شعر زیبای سعدی است که بر سازمان ملل متّحد نیز نقش بسته است: 

 «بنی آدم اعضای یک یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند

 چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضو‌ها را نماند قرار

 تو کز محنت دیگران بی‌غمی نشاید که نامت نهند آدمی». 

این اقدام، نمونهٔ یک کار گروهی، مشارکتی و مردمی برای کاهش دردهای هم‌نوعان است که خود ناشی از احساس درد شدید است؛ دردی به نام فقر، محرومیّت، نابرابری و... که بخشی از جمعیّت کشور و جهان را در کام خویش فرو برده و ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی زیادی را به دنبال داشته است. آری، آسیب‌هایی چون اعتیاد، فرار از خانه، کار کودک، گدایی، طلاق، فرار از مدرسه، ترک تحصیل، تن‌فروشی، فحشاء و بی‌عفتّی، سرقت و... همگی به‌گونه‌ای ریشه در فقر و نداری و کمبود دارند. اقداماتی از این نوع که تحت عناوینی هم‌چون «دیوار مهربانی»، «یخچال مهربانی» و... انجام می‌شوند، اگرچه دوا و درمان اصلی این دردِ جانگاهِ اجتماعی نیست، ولی می‌تواند به‌عنوان یک مسکِّن، از میزان و شدّت این درد کاسته و آن را برای اقشار فقیر جامعه قابل تحمّل سازد؛ اقشار آسیب‌پذیری که‌گاه استخوان‌هایشان از شدّت سنگینی فقر در هم شکسته و یأس و ناامیدی بر آن‌ها غلبه پیدا کرده است. چنین اقداماتِ اجتماعی و نوع‌دوستانه که حاکی از حسِّ مسؤولیّت اجتماعیِ قوی در میان مردم است، بی‌شک چراغ روشنی در دل تاریکی و نور امیدی در قلب‌هایی است که به یأس اجتماعی رسیده و به این نتیجه رسیده‌اند که در زندگی اجتماعی امروز فراموش شده‌ و قربانی نابرابرهای و بی‌عدالتی‌های اجتماعی گشته‌اند. اقداماتی از این دست نشان می‌دهد که هنوز وجدان‌ بشری بیدار بوده و هم‌نوعان خود را فراموش نکرده است. آری، امروز اگر «خشونت»، جهانی شده و با تمام قدرت به پیش می‌رود، «مهربانی» نیز باید جهانی شده و با تمام توان خود و با همکاری همه به پیش رود. اگر خشونت، گروهی، سازمان‌یافته و نهادینه‌ شده و سالانه میلیون‌ها نفر را قربانی خود می‌سازد، مهربانی نیز باید وارد میدان شده و به‌صورت جمعی، گروهی، سازمان-یافته و نهادینه در قالب انجمن‌ها و سازمان‌های مهربانی، سالانه جان میلیون‌ها نفر را نجات داده و آن‌ها را احیاء کند و جهان را مملوء از «قانون مهربانی» ساخته و برای اجرایی شدن آن، «آیین‌نامه‌های صلح و دوستی و گذشت و برادری و شادی» را صادر کند. آری، بشر امروز همانند بشر دیروز نیاز به مهربانی دارد و زمان آن فرا رسیده است که از «حق بر مهربانی» و همچنین «تکلیف بر مهربانی» سخن گفته شود. به این معنا که همهٔ ما هم حق بر دریافت مهربانی از دیگران و هم تکلیف بر مهربانی به دیگران داریم و در این صورت است که زندگی معنای حقیقی خود را پیدا می‌کند. 

بدون تردید نمی‌توان ارزش این‌گونه اقدامات را حساب کرده و برای آن‌ها اندازه و حدّی را تصوّر نمود. چنین اقداماتی بیانگر عمیق‌ترین احساسات بشری بوده و به هر میزان که از وصف آن‌ها گفته شود، کم است و باید از همهٔ این افراد تشکّر و قدردانی نموده و راه‌شان را ادامه داد تا به‌عنوان یک سنّت ماندگار در کلِّ کشور و جهان همیشه اجراء شود. با این وجود، این حسِّ زیبا و زندگی‌بخش نباید به همین حد و به‌همین صورت باقی بماند. می‌توان این اقدامات را به‌صورت سازمان‌یافته و گروهی و تشکیلاتی در قالب انجمن‌ها و سازمان‌های مردمی نیز انجام داد. به این معنا که شهردای‌ها، بهزیستی‌ها، شوراهای اسلامی شهر و روستا باید این اقدامات خودجوش و مستمر را مدیریّت و هدایت کنند تا آثار آن عمیق‌تر و گسترده‌تر گردد و این‌گونه نباشد که به برخی از نیازمندان، دو یا چند بار کمک شود، در حالی که به برخی دیگر هیچ کمکی نشود و یا این‌که برخی افراد سودجو، عدّه‌ای را استخدام و وسایل باارزش را از بین آن‌ها جدا کرده و در جاهای دیگر به فروش برسانند!!! برای پیشگیری از چنین وضعیّت‌های نامطلوب، لازم است که بدون هر گونه فشار یا محدودیّتی بر مردم عزیز، آن‌ها را به تشکیل انجمن‌های مردم نهاد تشویق نمود تا اقدامات نوع‌دوستانه و انسان‌دوستانهٔ خود را در قالب آن انجمن‌ها به‌صورت مستمر انجام دهند. در این صورت است که برنامه-های زیبایی چون دیوار مهربانی، یخچال مهربانی و... در همهٔ زمان‌ها و مکان‌ها به اجراء گذاشته شده و کارایی و اثربخشی آن‌ها نیز بیشتر شده و فایدهٔ آن‌ها به همهٔ نیازمندان می‌رسد. ناگفته پیداست که تأثیر کارِ گروهی همواره بهتر از کار فردی است و می‌توان این‌گونه مهربانی‌ها را در قالب انجمن‌ها گسترش داده و حتّی نام این انجمن‌ها را نیز «انجمن مهربانی» گذاشت تا ریشه و تبار آن برای همیشه حفظ شود. این قبیل اقدامات را می‌توان حتّی به محیط‌های اجتماعی دیگر نیز کشانده و در آن‌جا هم انجام داد. برای نمونه، می‌توان در دانشگاه‌ها، «کلاس مهربانی» راه انداخته و کتاب‌ها، جزوه‌ها، لوازم تحریر و... را در آن قرار داد تا دانشجویانی که نیازمند آن‌ها هستند، استفاده کنند؛ یا در خوابگاه‌های دانشجویی می‌توان «اتاق مهربانی» ایجاد کرده و وسایل خوابگاه یا نوشت افزار، کتاب، جزوه، نرم‌افزار و... در آن‌جا گذاشت تا افراد نیازمند هم استفاده کنند؛ یا در سطح شهر‌ها می‌توان «تالارهای مهربانی» راه انداخته و به کمک جوانان عزیزی که قصد ازدواج دارند، شتافته و جشن رایگان برای آن‌ها گرفت؛ و یا «خانه‌های مهربانی» تهیّه کرده و برای چند سال به‌صورت رایگان در اختیار آن‌ها قرار داد تا بتوانند زندگی خویش را آغاز کنند؛ و اقدامات مشابه دیگر که هیچ محدودیّت و مرزی نمی‌توان برای آن‌ها ترسیم کرد و هر چه بیشتر باشند، به‌‌ همان میزان بهترند. ولی آن‌چه مهم است، بهترین استفاده از این حسِّ زیبا و نوع‌دوستانه است. 

امّا آن‌چه در شرایط کنونی کشور، ضروری می‌نماید، هدایت این اقدامات به سمت نجات معتادان از بلای خانمان‌سوز اعتیاد و هم-چنین نجات کودکان کار و خیابان از وضعیّت اسفناکی است که گرفتار و قربانی آن گشته و آیندهٔ خود و جامعه را با خطر جدّی روبه‌رو ساخته‌اند و ضروری است که از همین حسِّ زیبای مهربانی استفاده کرده و دست در دست هم دهیم و «خانه‌های مهربانی» و «درمانگاه‌های مهربانی» و هم‌چنین «مدرسه‌های مهربانی» را برای حلِّ مشکلات آن‌ها ایجاد کنیم. البتّه تردیدی نیست که در این مسیر، نیاز داریم که در کنار کمک به یکدیگر، دولت و نهادهای دولتی و عمومی و به‌ویژه شهرداری‌ها، بهزیستی‌ها، کمیته‌ها‌ی امداد، مساجد، شوراهای اسلامی شهر و روستا، فرمانداری‌ها، بخشداری‌ها، دهیاری‌ها نیز به ما بپیوندند تا از همهٔ ظرفیّت‌های موجود برای رهایی از این «آسیب‌های اجتماعی» که بر هم‌نوعمانمان وارد شده است، استفاده کنیم و آن‌گاه مشاهده خواهیم کرد که کوچه‌ها و خیابان‌ها و روستا‌ها و شهر‌هایمان بوی مهربانی و محبّت به خود گرفته‌ و شادی و نشاط جایگزین دود و اعتیاد و گدایی و کار کودک و افراد کارتن خواب و... گشته است. آری، این امر شدنی است. پس بیایید مهربانی و لبخند را با هم به همین شیوه به خانه‌ها و خانواده‌هایی که گرفتار اعتیاد شده‌اند نیز هدیه کنیم. ما می‌توانیم با ساختن خانه‌ها و درمانگاه‌ها و مدرسه‌های مهربانی، برای همیشه و همیشه معضل اعتیاد و کودکان کار و خیابان را ریشه‌کن کنیم؛ می‌توانیم در آن خانه‌ها و مدرسه‌ها، روز‌ها به آموزش و پرورش کودکان کار و خیابان اقدام کرده و شب‌ها بی‌خانمان‌ها را اسکان دهیم؛ می‌توانیم معتادان را درمان کنیم؛ بانوان را از تن‌فروشی و فحشاء نجات دهیم؛ غذای رایگان در میان نیازمندان توزیع کنیم و هزاران اقدامات مهربانانه‌ای که بردن نام آن‌ها در این سطور، ممکن نیست، ولی همگی تابع یک قانونند و آن هم «قانون مهربانی» است. همیشه سربلند و پیروز و شاد باشید‌ای مهربانان سرزمین مهربانی و دوستی.