سه هدف دولت ترکیه از حمله همزمان به داعش و «پ ک ک»
دولت ترکیه که در بیش از یک سال اخیر، همواره سیاست‌های مبهمی را در قبال گروه تروریستی داعش در پیش گرفته بود، طی دو روز اخیر حملاتی را علیه مواضع داعش در سوریه ترتیب داده است. همزمان، آنکارا ضمن گشودن جبهه‌ای دیگر، مواضع گروه مسلح «پ ک ک» را نیز هدف حمله قرار داده است.
این روزها، منطقه خاورمیانه بار دیگر دستخوش تحولی مهم شده که از تصمیمات جدید یکی از بازیگران اصلی منطقه‌ای در راستای بازنگری در روندهای سیاستگذاری و اقدام خود ناشی می‌شود. دولت ترکیه که طی بیش از یک سال اخیر، همواره سیاست‌های مبهمی را در قبال گروه تروریستی داعش در پیش گرفته بود ـ‌که سبب می‌شد در پایین‌ترین حالت به مدارا و در بدترین حالت به حمایت مستقیم از این گروه متهم شود ـ طی دو روز اخیر حملاتی علیه مواضع داعش در سوریه ترتیب داده است. همزمان، آنکارا ضمن گشودن جبهه‌ای دیگر، مواضع گروه مسلح «پ ک ک» را نیز هدف حمله قرار داده است. ساعاتی بعد، پلیس ترکیه اعلام کرد در یک رشته عملیات در استانبول، تعدادی افراد مظنون به عضویت در داعش و همچنین گروه‌های تندرو کرد را بازداشت کرده است. در این عملیات، نفرات پلیس که از حمایت هلی‌کوپتر برخوردار بودند، به جستجوی ساختمان‌هایی در چند محله استانبول مبادرت کردند. گفته می‌شود، حدود پنج‌هزار مأمور پلیس در این عملیات شرکت داشتند و در جریان آن، 251 نفر به ظن عضویت در داعش و حزب کارگران کرد ترکیه «پ ک ک» بازداشت شدند.
همزمان با این وقایع، در یک تحول مهم دیگر، اعلام شد که دولت ترکیه اجازه استفاده از پایگاه هوایی «اینجرلیک» را به آمریکا داده است. روزنامه حریت با اشاره به امضای توافقنامه‌ای میان آنکارا و واشنگتن برای استفاده از این پایگاه، نوشت این موافقت‌نامه در وهله نخست، گروه‌های افراطی و تروریستی مانند داعش و النصره را هدف گرفته است. در این موافقت‌نامه که قرار است به فوریت بعد از امضای اعضای هیأت دولت حالت قانونی بیابد، دولت آنکارا در مواقع لزوم اجازه استفاده آمریکا از این پایگاه را خواهد داد. از جمله دیگر مفاد این توافق که مورد اشاره حریت قرار گرفت، این است که یک منطقه به طول 90 کیلومتر و به عمق 50 – 40 کیلومتر بین ماره – جرابلس در خاک سوریه و در طول مرزهای ترکیه، به عنوان منطقه پرواز ممنوع و امنیتی اعلام خواهد شد.
به نوشته حریت، پیشتر موضوع کنترل این منطقه توسط ارتش ترکیه مطرح بود، ولی گویا در توافق با آمریکا، کنترل هوایی منطقه را آمریکا به عهده خواهد گرفت؛ اما ترکیه اطلاعات لازم را درباره تحرکات در طول مرزها با آمریکا در میان گذاشته و هواپیماهای ائتلافی بین‌المللی دست به عملیات خواهند زد. در صورت لزوم جنگنده های ترکیه نیز در این عملیات مشارکت خواهند کرد.
اما این هم نقطه اوج ماجرا نبود، زیرا شب گذشته، دولت ترکیه از یک سو برای دومین بار طی دو روز متوالی مواضع داعش را در شمال سوریه هدف قرار داد و از سوی دیگر، اقدام به حمله به مواضع نیروهای مسلح «پ ک ک» در شمال عراق نمود. این نخستین بار بود که طی دو سال اخیر، ترکیه حمله‌ای تمام‌عیار را علیه «پ ک ک» ترتیب می‌داد، زیرا در سال 2013، دو طرف پیمان صلحی را با یکدیگر امضا کرده بودند. گفته می‌شود تصمیم به این حمله پس از آن گرفته شد که «پ ک ک» روز چهارشنبه مسئولیت کشتن دو مأمور پلیس ترکیه در شهر اورفه در نزدیکی مرز سوریه را به عهده گرفت. در حمله ای دیگر، شبه‌نظامیان «پ ک ک» در شهر بسمل در استان دیاربکر، هفت مأمور پلیس را با پرتاب بمبی کوچک به پایگاه آن‌ها مجروح کردند.
به این ترتیب، می‌توان گفت، در حال حاضر ترکیه عملاً در دو جبهه وارد نبردی شده که نتیجه آن، می‌تواند تأثیراتی مهم و تعیین‌کننده نه تنها بر سرنوشت خود این کشور، بلکه بر کلیت منطقه داشته باشد؛ اما در تحلیل دلایل شکل‌گیری این روند جدید، باید چند عامل را مورد اشاره قرار داد. نخست اینکه طی هفته‌های اخیر و در پی اعلام نتایج انتخابات پارلمانی ترکیه ـ که با ورود حزب کردی دموکراتیک خلق‌ها به پارلمان همراه بود ـ آنکارا برای نخستین بار طی دو سال اخیر، بار دیگر نسبت به تهدیدی که می‌تواند از جانب کردها ایجاد شود، احساس خطر کرد. در همین راستا، مقامات ارشد دولت ترکیه بارها اعلام کردند با توجه به روندهای شکل گرفته و به ویژه قدرت‌گیری گروه‌های کرد در شمال سوریه، نسبت به احتمال شکل‌گیری یک موجودیت مستقل کردی در مرزهای خود نگران هستند و اجازه چنین امری را نخواهند داد.
دوم آنکه باید توجه داشت، دولت ترکیه از مدت‌ها پیش در پی فراهم کردن شرایط برای ایجاد منطقه حائل در سوریه بود تا به این ترتیب، نسبت به پیگیری هدف سه ساله خود، یعنی فراهم کردن مقدمات برای براندازی دولت بشار اسد در سوریه نیز اقدام کند. با این حال، واشنگتن تاکنون به دلایل مختلف با این امر موافقت نمی‌کرد؛ بنابراین، به نظر می‌رسد تنها راهی که آنکارا می‌توانست آمریکایی‌ها را برای ایجاد چنین منطقه‌ای در سوریه قانع سازد، اعلام همراهی با ائتلاف بین‌المللی ضد داعش و حمله به مواضع این گروه تروریستی بود. این تصمیم در شرایطی اتخاذ شد که طی ماه‌های اخیر، اقدامات داعش در مناطق مرزی ترکیه، از جمله واقعه اخیر در سوروچ، دولت ترکیه را به این نتیجه رسانده بود که این گروه می‌تواند به تهدیدی برای خودش نیز تبدیل شود و از سوی دیگر، فشار افکار عمومی داخلی و خارجی نیز ترک‌ها را به سمت رها کردن حمایت ضمنی خود از داعش سوق می‌داد.
به این ترتیب، می‌توان گفت که ترکیه در عمل تلاش دارد با یک تیر سه نشان بزند؛ به این معنا که هم تهدیدی را که از ناحیه کردها و امکان شکل‌گیری یک منطقه خودمختار کردنشین در شمال سوریه احساس می‌کند را برطرف نماید؛ هم ضمن همراه شدن با ائتلاف ضد داعش، اعتبار از دست رفته بین‌المللی خود را بازیافته و خطر احتمالی این گروه برای خود را نیز دفع و هم زمینه‌های لازم برای براندازی دولت بشار اسد در سوریه را فراهم کند.
در این میان، می‌توان به یک هدف حاشیه‌ای اما با اهمیت دیگر نیز اشاره کرد که عبارت است از تلاش دولت عدالت و توسعه برای امنیتی کردن فضا که سبب می‌شود، دیگر احزاب و همچنین افکار عمومی به سمت پذیرش ادامه اقتدار این حزب و تشکیل دولت با محوریت عدالت و توسعه سوق داده شوند، زیرا اکنون این حزب است که قدرت را در دست دارد و چنین عملیاتی را آغاز کرده است.
