اوضاع این بیماری وخیم‌تر از آن‌ که فکرش را می‌کردیم!

«اعتیاد بیماری است» اما چه نوع بیماری‌؟ بیماری‌‌ ساده مثل سرما‌خوردگی که منتظریم دوران نقاهت آن بگذرد و خوب شود یا بیماری ‌مهلکی که باید برای درمانش ‌دست به تیغ شد و اگر لازم بود، حتی عضوهای آلوده را قطع کرد تا دیگر اعضا آسیب نبینند؟

به گزارش «تابناک»، هرچه برداشت شخصی بسیاری‌مان از جامعه حکایت از رشد چشمگیر معضل اعتیاد و درگیر شدن تعداد بیشتری به اعتیاد و حواشی آن دارد،‌ واکنش مسئولان و آماری که در این باره توسط نهادهایی مانند نیروی انتظامی و ستاد مبارزه با مواد مخدر ارائه می‌شود، هیچ شباهتی به برداشت های ما ندارد. تنها می‌ماند آمارهای جسته و گریخته‌ای که گاه درباره اعتیاد قشری خاص از جامعه منتشر می‌شود که نمی‌دانیم باورشان کنیم یا خیر!

این در حالی است که به تازگی علی هاشمی، رئیس کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام، آمارهایی درباره این پدیده شوم ارائه کرده که از یک سو با آمارهای ثابت تعداد معتادان ـ که هر ساله توسط برخی مراجع ارائه می‌شود ـ در تعارض است و از سوی دیگر، برخی حقایق قابل اعتنا را شامل می‌شود که نمی‌دانیم بی توجهی نهادهای مختلف به آنها را چگونه ارزیابی کنیم!

حرف زیاد است، اما کافی است بخش هایی از سخنان این مقام مسئول را که مبتنی بر نتایج برخی تحقیقات و آمار است،‌ اجمالی مرور کنیم تا اوضاع دستمان بیاید و دریابیم‌ چه خطری بیخ گوشمان نشسته و نسبت به آن بی تفاوت هستیم.

* سه نگرانی اصلی مردم در نظرسنجی‌های مختلف انجام شده طی این سال‌ها، "بیکاری"، "تورم" و "اعتیاد" عنوان شده است؛ اعتیاد به یکی از نگرانی‌های دائمی مردم تبدیل شده و نوعی بی‌اعتمادی‌ را رقم زده است، به گونه‌ای که ناخواسته افراد از عملکرد حکومت ناراضی می‌شوند و می‌گویند، دولت یا نمی‌خواهد یا نمی‌تواند با این پدیده برخورد کند.

* در سال 75، یک نظرسنجی در سطح تهران به منظور سنجش میزان امید به آینده جوانان انجام شد و نتایج نهایی حاکی از امید به زندگی 30 درصدی بود. همین نظرسنجی اواخر سال 77 تکرار شد. نتایج کاملا بر‌عکس بود و نرخ امید به آینده را تا 80 درصد نشان می‌داد. این بررسی‌ها نشان می‌دهد ،مشارکت سیاسی تا چه حد می‌تواند در زندگی و حال افراد جامعه مؤثر باشد.

* با توجه به گستردگی ابعاد، شدت و فوریت پیامدهای کلان، تأثیر ژرف بر ساختارهای اجتماعی، هزینه مهار بالا و علت‌العلل بودن پدیده مواد مخدر و اعتیاد، به جرأت می‌توان گفت این پدیده تهدیدی علیه «امنیت جامعه» است. «امنیت جامعه» به عنوان دانه درشت‌ترین «مرجع امنیتی»، امنیت ملی، امنیت فردی، امنیت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را تحت پوشش قرار می‌دهد.

* متأسفانه مدیران دبیرخانه ستاد، راه غلط دولت قبل را ادامه می‌دهند؛ در دولت هشتم که ستاد را به دولت نهم تحویل دادم، آمار مصرف کنندگان سه میلیون و 720 هزار نفر بود که از این تعداد 2.5 میلیون نفر مصرف دائمی داشتند و مابقی تفننی مواد مصرف می‌کردند. در واقع در آن زمان 2.5 میلیون معتاد قطعی داشتیم. حالا چه شده که وقتی دولت نهم روی کار می‌آید، در اولین اظهارنظرها،‌ آمار معتادان را 750 هزار نفر اعلام می‌کند‌ و چگونه می‌شود در هشت سال این آمار رفته رفته به یک میلیون و 350 هزار نفر می‌رسد؟ هرچند با این آمارسازی می‌پذیرند که طی دو دولت نهم و دهم اعتیاد حدود صددرصد رشد داشته است.

* در سال 90، یک شیوع شناسی اعتیاد انجام شد، ولی رئیس جمهور وقت اجازه اعلام نتایج آن را نداد. این شیوع شناسی حکایت از وجود "چهار میلیون مصرف کننده" با احتساب تفننی ها در کشور داشت.

* این پدیده مقابل چشم مردم است و حداقل 14، 15 میلیون نفر در خانواده‌ها درگیر فرد معتاد هستند و نمی‌شود واقعیت‌ها را پنهان کرد. البته این انتقاد به دولت یازدهم نیز وارد است که چرا این آمار غلط را تکرار و اعلام می‌کند؟ بنده هم معتقد به سیاه‌نمایی نیستم، ولی باید اجازه داد، واقعیت‌ها در معرض دید صاحب‌نظران، اندیشمندان، علما و... قرار بگیرد تا برای آن راه‌حل و پاسخ پیدا شود.

* طبق برآورد اجمالی در یک دهه اخیر، روزانه هشت نفر بر اثر موادمخدر جان خود را از دست می‌دهند و از سوی دیگر حداقل روزانه 100 نفر جدید آلوده موادمخدر می‌شوند.

* در اواسط سال 1384 یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ما موادمخدر صنعتی بود. در آن مقطع، آمار مصرف کنندگان قرص‌های صنعتی زیر 10 هزار نفر بود و به نیم درصد هم نمی‌رسید. این در حالی است که اواخر دولت دهم شمار مصرف کنندگان موادمخدر صنعتی طبق آمار رسمی خودشان به 330 هزار نفر رسید و بر اساس آن 26 درصد مصرف‌کنندگان موادمخدر، گرایش به موادمخدر صنعتی داشتند که البته متأسفانه آمارهای غیررسمی بالاتر از آن است.

* در آن زمان قیمت مواد مخدر صنعتی بر اساس گزارش وزارت اطلاعات، ستاد مبارزه با مواد مخدر و نیروی انتظامی 168 تا 172 میلیون تومان به ازای هر کیلو بود. متأسفانه طی سال‌های 86-88 قیمت موادمخدر صنعتی به کیلویی پنج میلیون تومان رسید. در مجمع پس از اصلاح قانون و تشدید مجازات‌ها قیمت موادمخدر صنعتی 10-12 میلیون تومان شده و بنابراین اقدامات انجام شده چندان اثربخش نبوده است.

* یک نگرانی دیگر ما مصرف مواد مخدر در جمعیت زنان است؛ در دهه 70، آمار اعتیاد در زنان 4.5 درصد از کل مصرف کننده ها بود که اکنون با توجه به آمار رسمی به 10 درصد رسیده است.

* از ابتدای انقلاب اسلامی تا سال گذشته 18 میلیون دستگیری داشتیم (البته با تکراری‌ها) که از این تعداد 45 درصد ارتباط مستقیم با موادمخدر (قاچاقچیان، خرده فروش‌ها و...) و 19-18 درصد نیز جرایمی هستند که‌ غیرمستقیم مرتبط با اعتیاد هستند؛ یعنی فرد معتاد به بزه‌هایی چون قتل، سرقت و ... اقدام می‌کند. در واقع حدود 65 درصد دستگیری‌ها و زندانی‌های ما مربوط به موادمخدر است.

* در زمان مدیریت بنده زمان دسترسی به مواد مخدر 25 دقیقه بود. مدتی پیش برای انجام تحقیقاتی به یکی از شهرهای شمالی رفته بودم و با معتادی صحبت ‌کردم. او می‌گفت کافی است تماس بگیرم تا دو دقیقه بعد مواد را به من برسانند. در تهران هم حدود هفت سال پیش طی بازدیدی از یک کمپ معتادی می‌گفت که 10 دقیقه‌ای با پیک برایم مواد می‌آورند. چرا دسترسی به مواد مخدری که پیامدهایی چون اعدام، زندان و آسیب‌های متعدد بر خانواده و ده‌ها ناهنجاری اجتماعی‌ دارد، به این آسانی و سادگی در دسترس است؟ متأسفانه این موضوع نشان دهنده وضع نابسامان توزیع موادمخدر در کشور است.

* ‌63 درصد معتادان ما متأهل هستند و اگر هر یک از آنان، متوسط دو فرزند هم داشته باشند، یک میلیون و چهارصد هزار فرزند با پدرانی معتاد داریم که در معرض خطر جدی قرار دارند.

* بر پایه آخرین تحقیقات انجام شده، 21 درصد کارگران در بعضی محیط‌های صنعتی بزرگ معتاد هستند.

* در سال 90 تعداد تقریبی جمعیت مصرف کننده 3 میلیون و 150 هزار نفر برآورد شد. بر این اساس 52.19 درصد از معتادان تریاک، 2.83 درصد شیره، 9.77 درصد هروئین، 3.08 درصد اکستازی، 26.22 درصد شیشه، 15.94 درصد کراک و 6.43 درصد حشیش مصرف می کردند.

* در جمعیت 60 سال به بالا پایین‌ترین نرخ مصرف و در جمعیت 39 تا 35 ساله بالاترین نرخ مصرف را شاهدیم؛ بنابراین، سن اولین مصرف مواد تا قبل از 15 سالگی را در 5.6 درصد معتادان داریم و میانگین اولین مصرف 19 تا 21 سال است.

* تحقیقات درباره محل اولین مصرف نشان می‌دهد، 38.77 درصد در منزل یکی از دوستان، 22.46 درصد در منزل خود، 8.29 درصد در پارک‌ها، 7.22 درصد در اماکن مخروبه، 5.88 درصد در خوابگاه دانشجویی، 4.81 درصد در محل کار، 3.74 درصد در مدرسه و 2.41 درصد از معتادان در سربازخانه برای اولین بار مواد را تجربه کرده‌اند.

* بر اساس این پژوهش 33.7 درصد از معتادان روزانه چند بار مواد مخدر مصرف می‌کنند. همچنین بر پایه یک نظرسنجی، آشکار شده که میانگین تمایل به مصرف مواد درجامعه آماری 1230 نفره در کل کشور، 16.81 درصد بوده و این خود یک زنگ خطر است. همچنین به طور میانگین 28 درصد مردم نسبت به مصرف مواد نگرش مثبت دارند.

* از دیدگاه بیش از 77 درصد مردم، اصلی‌ترین عامل مؤثر در جلوگیری و کنترل مصرف مواد خود فرد ‌و در ردیف دوم خانواده، سوم دوستان و چهارم دولت ‌است؛ این موضوع هم بار مثبت دارد و هم بار منفی. اگر خانواده آگاه باشد می تواند بازوی کنترلی خوبی باشد.

* اکنون و در نیمه اول سال 94، از نبود آمار و اطلاعات صحیح در خصوص اعتیاد رنج می‌بریم. ستاد مبارزه با مواد مخدر باید به جای آنکه بودجه خود را مانند گوشت قربانی در دستگاه‌ها پخش کند، منظم و هر سال وضعیت را رصد کند تا مشخص شود اثر بخشی اقدامات چه میزان است؟ چرا پس از 35 سال نباید یک مرکز سنجش آمار و مانیتورینگ قوی در ستاد داشته باشیم که دائم تحولات منطقه‌ای، ملی و استانی را رصد کند و پاسخگو باشد تا روزی چشم باز نکنیم و ببینیم آمار 10 هزار مصرف کننده مخدر صنعتی به 400 هزار رسیده است؟