در سالی که انتخابات مهمی در پیش داریم، آیا وزارت ارشاد اراده برخورد قاطع با شبنامه های الکترونیکی و سایت های بدون مجوز و مصر بر عدم اخذ مجوز از نهادهای قانونی را که هر ازگاهی فریاد مسئولان قوای سه گانه و نهادهای مختلف را نیز در می آورد، دارد؟
عرصه پرشتاب اطلاع رسانی در دنیای امروز و اهمیت مفاهیمی چون شفافیت، پاسخگویی، رعایت عینیت، اخلاق حرفه ای، حریم خصوصی و دیگر مفاهیم اساسی حوزه روزنامه نگاری، ضرورت توجه بیش از پیش مسئولین به هویت رسانه ها و گردانندگان آن را گوشزد می کند. همان نکته ای که در بزنگاه های خبری، گاه چنان تاثیری بر افکار عمومی می گذارد که اطلاع رسانی صحیح و واقعی را نیز تحت الشعاع قرار می دهد و اغلب هم خوراک مناسبی برای شبکه های فارسی زبان و دشمنان رسانه ای کشورمان تدارک می بیند.
سایت ها، حالا نبض اطلاع رسانی در کشور را بدست گرفته اند و در بسیاری موارد بدون آنکه پاسخگوی نهادی باشند، بر اساس شنیده ها و شایعات، خبرهای داغی را منتشر می کنند که در بیشتر موارد یا تکذیب می شوند و یا اصلاح. و در این میان، دیگر کسی سراغ سایت مورد نظری که نخستین خبر و شایعه و شائبه را ایجاد کرده، نمی رود چون آن به اصطلاح رسانه آنلاین، هویت یا شناسنامه معتبری ندارد!
حادثه تاسف بار فرودگاه جده و جوسازی های تاسف بارتر برخی رسانه ها در نحوه اطلاع رسانی آن نمونه ای گویا از اطلاع رسانی غیر مسوولانه ای است که این روزها برخی سایت ها گاه و بیگاه به آن دامن می زنند. نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت اخیرا در سخنانی از شیطنت برخی افراد، سایتها و رسانهها در تحریف این جریان، گلایه کرد و گفت: برخی اشخاص، سایتها و رسانهها به راحتی حرمت مردم را می شکنند.
اما استادان و کارشناسان حوزه ارتباطات و روزنامه نگاری نیز با درک شرایط و خطرات و عواقب نامطلوبی که این شیوه اطلاع رسانی می تواند بر روح و روان جامعه داشته باشد در اظهارات خود بر لزوم برخورد با شبنامه ها و سایت های خبری بدون شناسنامه و اجرای اقدامات قانونی وزارت ارشاد در برخورد با اینگونه سایت ها تاکید داشته اند.
مجید رضاییان مدرس ارتباطات و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد با تاکید بر اینکه تلاش برای استانداردسازی رسانهها و اصل حرفهای بودن رسانهها، باید در کنار توجه به اصل آزادی بیان مورد توجه قرار گیرد خاطر نشان کرد: معنای استانداردسازی رسانهها این نیست که این اصل را مغایر آزادی رسانهها ببینند. در همه جای دنیا وقتی رسانهها منتشر میشوند خود را در یک چارچوب استاندارد میبینند و بعد منتشر میشوند. آنها نیروهای حرفهای را جمع میکنند، به نیروهایشان آموزش حرفهای میدهند، مخاطبانشان را تعیین میکنند و پس از اعلام خط مشی خود، کارشان را آغاز میکنند.
رضائیان تصریح کرد: به هر حال باید بپذیریم در کشور ما رسانههایی در فضای وب اعلام حضور میکنند که شاید از نظر آموزش، نیروهای حرفهای و شفافیت در اعلام خط مشی، مقداری از اصول حرفهای دور هستند. گاه این سایتها شایعات، مسائل غیرمستند و امور شخصی افراد را در قالب خبر منتشر میکنند یا با جعل خبر و همچنین توهین به اشخاص فعالیت میکنند که همه اینها به اخلاق رسانهای لطمه وارد میکند.
صدیقه ببران مدرس ارتباطات و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد معتقد است: روشنی و شفافیت رسانهای را نباید فدای شعار آزادی کرد و آسیب های فعالیت بدون مجوز باعث سردرگمی افراد در مواجهه با آنها میشود. او تلاش های معاونت مطبوعاتی در این راستا را قابل تقدیر و کمکی به حرفهای شدن فضای رسانهای کشور میداند.
سعید پورعزیزی مدیر مسوول سایت خبری بهار هم معتقد است: سایتها و خبرگزاریها گاهی به واسطهی پول و بودجهای که دارند، سایتهای بدون مجوز را تأسیس میکنند. آنها هرگونه فعالیتی انجام میدهند و به هیچ عنوان هم نسبت به مشکلات و شکایات وارد شده پاسخگو نیستند. او همچنین کنترل بر مجوز سایتها و رسانههای خبری را اتفاق خوبی می داند.
صالح نیکبخت، حقوقدان نیز اظهار داشت: با توجه به تبصره 3 ماده یک قانون مطبوعات الحاقیه سال 79 و همچنین ماده 7 این قانون که موارد ممنوعه را اعلام میکند، هیات نظارت بر مطبوعات میتواند سایتهای فاقد مجوز را فیلتر کند. و قانونمند کردن سایت های خبری، فضای رسانه ای را سالم و با هویت می کند.
علی گرانمایهپور سایت های بدون شناسنامه را به سه گروه عمده تقسیم میکند: اول سایتهایی که با هدف قبلی و در امتداد جریانهای سیاسی با ماهیت شبنامه فعالیت میکنند و اطلاعات محرمانه، شخصی و تشکیلاتی را برملا ، دوم سایتهایی که متعلق به تشکلهای کوچک سیاسی و جناحی هستند و سوم اکثر سایتهای عمومی خبری که به آنها سایتهای زرد میگوییم و در آنها مطالبی از فال گرفته تا هنر آشپزی و سایر موارد منتشر میشود. به عقیده او سانسور یعنی به برخی سایتها به کلی اجازه فعالیت داده نشود در حالیکه این سایتها فرصت ثبت داشتهاند. ضمن این که سایتها فصلی و مقطعی هستند. افراد حرفهای هیچوقت خود را در مظان اتهام قرار نمیدهند و با این سایتها همکاری نمیکنند. به همین دلیل بخشی از افرادِ فاقد اطلاعات اولیه درباره روزنامهنگاری در این سایتها فعالیت میکنند که کارشان بیشتر بولتننویسی است.
جعفر محمدی، مدیر مسوول عصر ایران یکی دیگر از موافقان این طرح معتقد است: شناسنامهدار بودن رسانه جزو اصول اولیه است و در هیچ جای دنیا رسانهی بدون شناسنامه ندارید. حتی در فرانسه هم که مطبوعات برای انتشار نیاز به مجوز ندارند، اعلام میکنند. آنها در رسانهی دیگری آگهی میدهند و رسانهشان را به همراه نام، نشانی و اهداف خود معرفی میکنند.
حال باید دید در سالی که شعار آن همدلی و همزبانی دولت و ملت است و انتخابات مهمی نیز در پیش داریم، وزارت ارشاد اراده برخورد قاطع با شبنامه های الکترونیکی و سایت های بدون مجوز و مصر بر عدم اخذ مجوز از نهادهای قانونی را دارد و یا اینکه این سایت های خبری بداخلاق، همچنان با فشار و حرکت در سایه، حیات خود را ادامه می دهند و فضای مجازی کشور را ملتهب، ناپاک و سرشار از شایعات و اخبار کذب و زرد می کنند؟ باید منتظر ماند و دید آیا وزارت ارشاد در برابر این مطالبه عمومی و خواست مسئولان و نخبگان، اقدام عملی می کند یا خیر؟